دارکوب‌ها (انگلیسی:Woodpeckers)پرندگانی از راستهدارکوب‌سانان وخانواده Picidae هستند که بیش از ۲۴۰گونه شناخته‌شده را شامل می‌شوند. این خانواده همچنین شامل گروه‌هایی ماننددارشکنک،دارکوب‌های قهوه‌ای ودارکوبیان می‌شود. دارکوب‌ها از جمله پرندگان بسیار خاص و شگفت‌انگیز هستند که به‌واسطهٔ رفتارهای منحصربه‌فرد، همچون ضربه‌زدن به درختان (درام‌زنی)، سوراخ‌کردن تنهٔ درختان با منقار قوی، و زبان بلند و چسبناک برای شکارحشرات، شهرت یافته‌اند.[۱]
دارکوب‌ها نقش مهمی دربوم‌سازگان ایفا می‌کنند؛ آن‌ها با سوراخ‌کردن درختان به شکار حشرات آفت‌زا کمک می‌کنند، و همچنین آشیانه‌هایی را ایجاد می‌کنند که مورد استفادهٔ دیگر پرندگان، پستانداران کوچک و حتی خزندگان قرار می‌گیرد. برخی گونه‌ها نیز به دلیلتخریب زیستگاه طبیعی در معرض تهدید قرار گرفته‌اند. با وجود اینکه در نظر عموم، دارکوب‌ها پرندگانی آرام و جنگلی محسوب می‌شوند، ولی در واقع دارای رفتارهای اجتماعی متنوع، الگوهای مهاجرتی پیچیده، و راهکارهای فیزیکی پیشرفته برای مقابله با ضربات مکرر هستند.
دارکوب‌ها دارای پراکندگی جهانی نسبتا گسترده‌ای هستند و در بسیاری از مناطق زمین، از جمله در سراسر آسیا، اروپا، آفریقا، و قارهٔ آمریکا حضور دارند. با این حال، آن‌ها در چند منطقهٔ خاص یافت نمی‌شوند؛ از جملهاسترالیا،گینه نو،نیوزیلند،ماداگاسکار، و مناطق قطبی شمال و جنوب. همچنین، در برخی جزایر اقیانوسی بسیار دوردست نیز حضور ندارند.
بیشترین تنوع گونه‌ای دارکوب‌ها درمناطق گرمسیری و جنگل‌های بارانی، به‌ویژه درآمریکای جنوبی وآسیای جنوب شرقی دیده می‌شود.دارشکنک‌ها عمدتاً در مناطق گرمسیری یافت می‌شوند، در حالی‌کهدارکوب‌های قهوه‌ای محدود بهجهان قدیم هستند. گونه‌هایی مانند دارکوب جیلا در زیستگاه‌های خشک مانند بیابان‌ها نیز زندگی می‌کنند و از کاکتوس‌ها برای آشیانه‌سازی استفاده می‌کنند.
گرچه بسیاری از دارکوب‌ها پرندگانی ساکن و غیرمهاجر هستند، اما برخی از آن‌ها مانندشیره‌خوار شکم‌زرد ودارکوب قهوه‌ای مهاجرت‌های فصلی به مناطق گرم‌تر دارند. این پرندگان معمولاً در روز مهاجرت می‌کنند و برخی گونه‌ها نیز جابجایی‌های ارتفاعی دارند، مثلاً در زمستان از مناطق کوهستانی به دشت‌ها پایین می‌آیند.
دارکوب‌ها دارای ساختار بدنی ویژه‌ای هستند که آن‌ها را برای زندگی درختی و سوراخ‌کردن چوب بسیار سازگار کرده است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آن‌ها، داشتنپاهای زیگوداکتیل است؛ یعنی دو انگشت به سمت جلو و دو انگشت به سمت عقب، که کمک می‌کند به راحتی از تنهٔ درختان بالا بروند. پاهای قوی، پنجه‌های تیز و دم سفت و مقاوم، همگی ابزارهایی هستند که تعادل دارکوب را هنگام بالا رفتن یا سوراخ کردن تنه درخت حفظ می‌کنند.[۲][۳][۴]
منقار دارکوب بلند، قوی و نوک‌تیز است و مانند قلمی تیز برای سوراخ‌کردن چوب به‌کار می‌رود. زبان آن‌ها بسیار بلند، چسبناک و اغلب با خارهای کوچک پوشیده شده‌است و در هنگامنوک‌زنی تا عمق زیادی در چوب نفوذ می‌کند تا حشرات یا لاروها را بیرون بکشد. این زبان توسط استخوان لامی پشتیبانی می‌شود که از پشت جمجمه می‌گذرد و مانند کمربند ایمنی دور مغز می‌پیچد تا ازآسیب در اثر ضربه جلوگیری کند.[۵][۶]
جمجمه دارکوب دارای استخوان‌های اسفنجی و فشرده‌سازی‌شده‌ای است که ضربه را جذب می‌کنند. آن‌ها همچنین دارای پردهٔ چشم اضافی (پردهٔ نیکتیتان) هستند که در لحظهٔ ضربه بسته می‌شود و از چشم محافظت می‌کند. دهانه‌های بینی آن‌ها نیز اغلب باریک است و با پر پوشیده شده تا گرد و خاک چوب وارد مجراهای تنفسی نشود.
اندازهٔ دارکوب‌ها بسیار متنوع است. کوچک‌ترین گونه، دارکوب نواره‌سینه، تنها ۷٫۵ سانتی‌متر طول دارد، در حالی که بزرگ‌ترین گونهٔ زنده، دارکوب تخته‌سنگی بزرگ، تا ۵۵ سانتی‌متر نیز می‌رسد.
رفتار دارکوب‌ها بسیار گوناگون است. بیشتر گونه‌ها به‌صورت انفرادی زندگی می‌کنند و قلمرو خود را به شدت از دیگر هم‌نوعان محافظت می‌کنند. این پرندگان از رفتارهایی مانند سر تکاندن، کوبیدن منقار به هوا، تعقیب دیگر پرندگان، و البته درام‌زنی برای اعلام حضور و دفاع از قلمرو استفاده می‌کنند.[۷]
«درام‌زنی» رفتاری غیرآوایی است که در آن دارکوب با سرعت بالا منقار خود را به یک سطح سخت مانند تنهٔ توخالی درخت یا حتی اشیای فلزی مانند ناودان می‌کوبد. این رفتار شبیه آواز پرندگان آوازخوان عمل می‌کند و نقش مهمی در جذب جفت و نشان‌دادن قلمرو دارد. الگوی درام‌زنی در هر گونهٔ دارکوب منحصربه‌فرد است.
برخی گونه‌ها به‌صورت گروهی زندگی می‌کنند و رفتارهایی همچون پرورش گروهی جوجه‌ها یالانه‌سازی اشتراکی دارند؛ مانند دارکوب بلوطی که در گروه‌های چندتایی زادآوری می‌کند و اعضای گروه در تغذیه و مراقبت از جوجه‌ها همکاری می‌کنند.
اکثر دارکوب‌ها شب‌زی نیستند و در طول روز فعالیت می‌کنند. آن‌ها شب‌ها درون حفره‌ها و آشیانه‌های خود می‌خوابند، و معمولا آشیانه شب با آشیانهٔ تخم‌گذاری یکسان است.
دارکوب‌ها به‌طور کلی پرندگانیهمه‌چیزخوار هستند، اما بیشتر آن‌ها رژیم غذایی مبتنی بر شکارحشرات دارند. آن‌ها با منقار خود حشرات، لاروها، کرم‌ها، و سایر بندپایان را از زیر پوست درختان یا داخل چوب بیرون می‌کشند. حواس شنیداری قوی آن‌ها قادر است حرکت حشرات را در زیر چوب تشخیص دهد و محل مناسب برای سوراخ‌کردن را مشخص کند.
برخی گونه‌ها از شیرهٔ درختان تغذیه می‌کنند و تونل‌هایی در پوست درخت ایجاد می‌کنند تا شیره از آن خارج شود. این رفتار در دارکوب‌هایشیره‌خوار مانند گونه‌های Sphyrapicus دیده می‌شود، ولی در گونه‌های آسیایی ماننددارکوب عربی نیز مشاهده شده است.
دارکوب‌ها همچنین از میوه‌ها، دانه‌ها، تخم سایر پرندگان، جوجه‌ها، و گاهی جانوران کوچک مانند موش و مارمولک‌ها تغذیه می‌کنند. در برخی مناطق، آن‌ها به غذاخوری‌های خانگی نیز سر می‌زنند و از خوراکی‌هایی مانند چربی و نان بهره می‌برند.
نقش اکولوژیک دارکوب‌ها در کنترل آفات جنگلی بسیار مهم است. آن‌ها درختان آلوده به حشرات چوب‌خوار را پاکسازی کرده و از مرگ آن‌ها جلوگیری می‌کنند. به‌طور مثال، بررسی‌ها نشان داده که دارکوب‌ها می‌توانند تا ۸۵٪ لاروهای سوسک زمردی در درختان زبان‌گنجشک را شکار کنند.[۸]
دارکوب‌ها هنگام ضربه زدن، شتاب‌هایی برابر با ۱۰۰۰ برابر شتاب جاذبه را تحمل می‌کنند. آن‌ها دارای جمجمه‌ای اسفنجی، زبان استخوانی محافظ، عضلات قوی گردن، و منقاری با ساختار خاص هستند که فشار را جذب می‌کند. برخی پژوهش‌ها نیز وجود پروتئین «تائو» در مغز آن‌ها را ثبت کرده‌اند که در انسان‌ها با ضربه‌های مغزی مرتبط است، اما معلوم نیست که در دارکوب‌ها آسیب‌زا باشد.
در حالی که برخی دارکوب‌ها به درختان باغی و ساختمان‌ها آسیب می‌زنند، نقش آن‌ها در کنترل آفات درختان بسیار مهم است. بسیاری از پرندگان و پستانداران دیگر نیز از سوراخ‌های باقی‌ماندهٔ آشیانه‌های دارکوب‌ها استفاده می‌کنند.
الهام‌گیری از ویژگی‌های آناتومیکی دارکوب باعث طراحی‌های مهندسی مانند جعبه سیاه هواپیما و کلاه‌های ایمنی شده است.
↑Dunning, John B. Jr., ed. (2008).CRC Handbook of Avian Body Masses (2nd ed.). CRC Press.ISBN978-1-4200-6444-5.
↑Winkler, Hans & Christie, David A. (2002), "Family Picidae (Woodpeckers)"in del Hoyo, J.; Elliot, A. & Sargatal, J. (editors). (2002).Handbook of the Birds of the World. Volume 7: Jacamars to Woodpeckers. Lynx Edicions.شابک۹۷۸−۸۴−۸۷۳۳۴−۳۷−۵
↑Winkler, Hans & Christie, David A. (2002), "Family Picidae (Woodpeckers)"in del Hoyo, J.; Elliot, A. & Sargatal, J. (editors). (2002).Handbook of the Birds of the World. Volume 7: Jacamars to Woodpeckers. Lynx Edicions.شابک۹۷۸−۸۴−۸۷۳۳۴−۳۷−۵
↑Winkler H, Christie DA, Kirwan GM (2020). del Hoyo J, Elliott A, Sargatal J, Christie DA, de Juana E (eds.). "Great Spotted Woodpecker (Dendrocopos major), version 1.0".Birds of the World. Ithaca, NY, USA: Cornell Lab of Ornithology.doi:10.2173/bow.grswoo.01.S2CID226025386.
