خون مایعی قرمزرنگ است که در رگ‌های ما جریان دارد و مثل یک راه حمل‌ونقل در بدن کار می‌کند. کار اصلی خون رساندن اکسیژن و مواد غذایی به همهٔ سلول‌های بدن و بردن مواد زاید به بیرون است. خون از چند بخش ساخته شده:پلاسما که بخش زرد و شفاف مایع است، گلبول‌های قرمز که اکسیژن را جابه‌جا می‌کنند، گلبول‌های سفید که از ما در برابر میکروب‌ها و بیماری‌ها دفاع می‌کنند، و پلاکت‌ها که وقتی زخمی می‌شویم جلوی خونریزی را با ایجاد لخته می‌گیرند.قلب مثل یک پمپ قوی خون را در همهٔ بدن می‌فرستد تا اندام‌ها بتوانند زنده بمانند و کار کنند. بدون خون، بدن حتی چند دقیقه هم نمی‌تواند ادامه دهد، چون سلول‌ها خیلی زود بدون اکسیژن از کار می‌افتند.
خون از سلول‌های خونی که درپلاسمای خون معلق‌اَند، تشکیل شده است.
پلاسما که ۵۵٪ از مایع خون را تشکیل می‌دهد، اغلب ازآب (۹۲٪ حجمی)[۲] تشکیل شده و مشتمل بر:پروتئین‌ها،گلوکز،یون‌های معدنی وهورمون‌هاست. سلول‌های‌خونی بیشتر شاملگلبول‌های قرمز (اریتروسیت‌ها)،گلبول‌های سفید (لوکوسیت‌ها) و (در پستانداران)پلاکت‌ها (ترومبوسیت‌ها) هستند.[۳] گلبول‌های قرمز بیشتر از همه انواع سلول‌های خونی وجود دارند.[۴] این سلول‌ها حاویهموگلوبین هستند که به انتقال اکسیژن کمک می‌کند و با پیوندی معکوس به اکسیژن، حل‌پذیری آن را افزایش می‌دهد.[۵]مهره‌داران دارای فک دارای یکدستگاه ایمنی تطبیقی هستند که عمدتاً بر اساس گلبول‌های سفید عمل می‌کند. گلبول‌های سفید به مقاومت در برابر عفونت‌ها و انگل‌ها کمک می‌کنند. پلاکت‌ها نیز درلخته شدن خون نقش مهمی دارند.
خون از طریقرگ‌های خونی به وسیله عمل پمپاژقلب در بدن به جریان می‌افتد.
در حیوانات دارایشش، خونشریانی اکسیژن را از هوای تنفسی به بافت‌های بدن می‌برد و خونوریدی کربن دی‌اکسید، محصول زائدمتابولیسم تولید شده توسط سلول‌ها را از بافت‌ها به شش‌ها منتقل می‌کند تا از بدن خارج شود.
خون زمانی که هموگلوبین آن اکسیژن‌دار باشد، قرمز روشن و زمانی که اکسیژن‌زدوده باشد، قرمز تیره به نظر می‌آید.[۶][۷]
اصطلاحات پزشکی مرتبط با خون معمولاً با پیشوندهای هِمو، هماتو، هما یا هماتو آغاز می‌شوند که از واژه یونانی αἷμα (هائیما) به معنی «خون» گرفته شده است.
در زمینهکالبدشناسی وبافت‌شناسی، خون به عنوان یک فرم تخصصی ازبافت همبند در نظر گرفته می‌شود،[۸] زیرا منشأ آن در استخوان‌هاست و حضور الیاف مولکولی بالقوه به شکلفیبرینوژن را داراست.
خون حدود ۷٪ از وزن بدن انسان را تشکیل می‌دهد،[۹][۱۰] با چگالی متوسطی حدود ۱۰۶۰ کیلوگرم بر مترمکعب که بسیار نزدیک به چگالی آب خالص، ۱۰۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب است.[۱۱] حجم خونی که یک فرد بزرگسال متوسط دارد تقریباً ۵لیتر (معادل ۱۱ پینت آمریکایی) یا ۱٫۳ گالن است.[۱۲] این حجم شامل پلاسما وعناصر تشکیل‌دهنده است. عناصر تشکیل‌دهنده شامل دو نوع سلول خونی به نام‌هایگلبول‌های قرمز (اریتروسیت‌ها) وگلبول‌های سفید (لکوسیت‌ها) هستند و همچنین تکه‌های سلولی به نامپلاکت‌ها[۱۳] که در فرایند لختگی خون نقش دارند. به‌طور متوسط، گلبول‌های قرمز حدود ۴۵٪ از کل خون، پلاسما حدود ۵۴٫۳٪ و گلبول‌های سفید حدود ۰٫۷٪ از حجم خون را تشکیل می‌دهند.
خون کل (پلاسما و سلول‌ها) دینامیکسیال غیرنیوتنی را نشان می‌دهد.
۴٫۷ تا ۶٫۱ میلیون (مرد)، ۴٫۲ تا ۵٫۴ میلیوناریتروسیت:[۱۴] گلبول‌های قرمز حاملهموگلوبین خون هستند و وظیفه انتقال اکسیژن به بافت‌های بدن را بر عهده دارند. این سلول‌ها در پستانداران ناتوان در داشتنهسته واندامک‌ها هستند. همچنین، گلبول‌های قرمز (به‌همراه سلول‌هایلایه درون‌رگی و سایر سلول‌ها) باگلیکوپروتئین‌هایی مشخص شده‌اند که انواع مختلف خون را تعریف می‌کنند. نسبت حجم خون که توسط گلبول‌های قرمز اشغال شده است، به‌عنوانهماتوکریت شناخته می‌شود و معمولاً حدود ۴۵٪ است. مساحت کل سطح گلبول‌های قرمز بدن انسان تقریباً ۲٬۰۰۰ بار بیشتر از سطح خارجی بدن است.[۱۵]
۴٬۰۰۰–۱۱٬۰۰۰لوکوسیت:[۱۶] گلبول‌های سفید جزئی ازدستگاه ایمنی بدن هستند. وظیفه آنها شامل نابود کردن و حذف سلول‌های قدیمی یا نادرست و همچنین مواد زائد سلولی است. آنها همچنین به‌عنوان خط اول دفاعی علیه عوامل عفونی (پاتوژن‌ها) و مواد خارجی عمل می‌کنند. سرطان لوکوسیت‌ها به‌عنوانلوسمی شناخته می‌شود.
۲۰۰٬۰۰۰–۵۰۰٬۰۰۰ترومبوسیت:[۱۷] پلاکت‌ها در فرایند لخته شدن خون (کوگولاسیون) نقش دارند. فیبرین از زنجیره‌های کوگولاسیون، یک شبکه بر روی لخته پلاکت ایجاد می‌کند که به تثبیت لخته خون و جلوگیری از خونریزی کمک می‌کند.
پی‌اچ خون باید در دامنهٔ باریکی بین ۷٫۳۵ تا ۷٫۴۵ نگه‌داشته شود، که این حالت کمیباز (جبران) است.[۱۹][۲۰] مایعات خارج‌سلولی در خون که پی‌اچ آنها کمتر از ۷٫۳۵ باشد، بیش از حد اسیدی است، در حالی که پی‌اچ خون که بالاتر از ۷٫۴۵ باشد، بیش از حد باز به‌حساب می‌آید.[۲۱] پی‌اچ کمتر از ۶٫۹ یا بیشتر از ۷٫۸ معمولاً کشنده است.[۲۲] پی‌اچ خون، فشار جزئی اکسیژن (pO2)،فشار جزئی کربن دی‌اکسید (pCO2) وبی‌کربنات (HCO3−) به‌طور دقیق توسط تعدادی ازمکانیزم‌های هم‌ایستایی تنظیم می‌شوند که تأثیر خود را عمدتاً از طریقدستگاه تنفسی ودستگاه ادراری برای کنترلتعادل اسید-باز و تنفس اعمال می‌کنند که به آن جبران می‌گویند.[۲۳] یک آزمایشگاز خون شریانی این مقادیر را اندازه‌گیری می‌کند. همچنین، پلاسماهورمون‌ها را منتقل می‌کند که پیام‌های آنها به بافت‌های مختلف می‌رسد. فهرستدامنه‌های مرجع طبیعی برای الکترولیت‌های مختلف خون بسیار وسیع است.
انواع گلبول‌های قرمز مهره‌داران، اندازه‌گیری در میکرومترگلبولهای قرمز قورباغه ۱۰۰۰ برابر بزرگ شدهگلبولهای قرمز قورباغه ۱۰۰۰ برابر بزرگ شدهگلبولهای قرمز خروس ۱۰۰۰ برابر بزرگ شدهگلبولهای قرمز انسان ۱۰۰۰ برابر بزرگ شده
خون انسان مشابه خون پستانداران است، هرچند که جزئیات دقیق مربوط به تعداد سلول‌ها، اندازه،ساختار پروتئین و غیره، در گونه‌های مختلف متفاوت است. با این حال، در مهره‌داران غیرمهره‌دار تفاوت‌های کلیدی وجود دارد:[۲۴]
گلبول‌های قرمز در مهره‌داران غیرپستاندار به صورت تخت و بیضی شکل هستند و هسته‌های سلولی خود را حفظ می‌کنند.
در انواع و نسبت‌های گلبول‌های سفید، تفاوت‌های قابل توجهی وجود دارد؛ به عنوان مثال، اسیدوفیل‌ها به‌طور کلی بیشتر از انسان‌ها معمول هستند.
پلاکت‌ها مختص پستانداران هستند؛ در سایر مهره‌داران، سلول‌های کوچک هسته‌دار و میله‌ای شکلی به نامترومبوسیت‌ها مسئول لخته شدن خون هستند.
خون در سراسر بدن از طریقرگ‌های خونی به وسیله عمل پمپاژقلب جریان می‌یابد. در انسان‌ها، خون ازبطن چپ قوی قلب از طریقسرخرگ‌ها بهبافت‌های محیطی پمپاژ می‌شود و از طریقسیاهرگ‌ها بهدهلیز راست قلب برمی‌گردد. سپس خون بهبطن راست وارد می‌شود و از طریقسرخرگ ریوی بهشش‌ها پمپاژ می‌شود و به دهلیز چپ از طریقسیاهرگ‌های ریوی برمی‌گردد. بعد از آن، خون دوباره به بطن چپ می‌رود تا دوباره به گردش درآید.خون سرخرگی اکسیژن را از هوای تنفسی به تمام سلول‌های بدن منتقل می‌کند وخون سیاهرگی کربن دی‌اکسید، که محصول زائدمتابولیسمسلول‌ها است، را به ریه‌ها منتقل می‌کند تا آن را به بیرون دم کند. با این حال، یک استثنا شامل سرخرگ‌های ریوی است که دارای بیشترین مقدار خون غیر اکسیژن‌دار در بدن هستند، در حالی که رگ‌های ریوی خون اکسیژن‌دار را حمل می‌کنند.
جریان خون اضافی ممکن است توسط حرکتماهیچه‌های اسکلتی تولید شود، که می‌تواند سیاهرگ‌ها را فشرده کرده و خون را از طریق دریچه‌ها در سیاهرگ‌ها به سمتدهلیز راست برساند.
توصیف جریان خون به‌طور مشهور توسطویلیام هاروی در سال ۱۶۲۸ انجام شد.[۲۵]
در مهره‌داران، سلول‌های مختلف خون در مغز استخوان تولید می‌شوند که به این فرایندهماتوپوئز گفته می‌شود. این شاملاریتروپوئز، که تولیدکننده گلبول‌های قرمز خون است، ومیلوپوئز، که تولید گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها را شامل می‌شود. در دوران کودکی، تقریباً هر استخوان انسانی گلبول‌های قرمز تولید می‌کند؛ اما در بزرگسالی، تولید گلبول‌های قرمز محدود به استخوان‌های بزرگتر مانند بدن مهره‌ها، جناغ سینه، قفسه سینه، استخوان‌های لگن و استخوان‌های بالای بازوها و پاها می‌شود. علاوه بر این، در دوران کودکی، غدهتیموس که در ناحیهمدیاستن قرار دارد، منبع مهمی ازلنفوسیت‌های تی است.[۲۶] بخش پروتئینی خون (شامل پروتئین‌های لخته‌شوندگی) عمدتاً توسطکبد تولید می‌شود، در حالی که هورمون‌ها توسطغدد درون‌ریز تولید می‌شوند و بخش آبی خون توسطهیپوتالاموس تنظیم و توسطکلیه‌ها حفظ می‌شود.
اریتروسیت‌های سالم حدود ۱۲۰ روز عمر پلاسما دارند و سپس توسططحال وسلول‌های کوپفر در کبد تخریب می‌شوند. کبد همچنین برخی از پروتئین‌ها، چربی‌ها و آمینواسیدها را از خون پاکسازی می‌کند. کلیه به‌طور فعال مواد زائد را بهادرار ترشح می‌کند.
منحنی اشباع هموگلوبین پایه. این منحنی در اسیدیته بالاتر (بیشتر شدن کربن دی‌اکسید حل‌شده) به سمت راست جابه‌جا می‌شود و در اسیدیته پایین‌تر (کمتر شدن کربن دی‌اکسید حل‌شده) به سمت چپ جابه‌جا می‌شود.
حدود ۹۸٫۵٪[۱] ازاکسیژن در یک نمونه از خون سرخرگی در یک انسان سالم که هوای فشار سطح دریا را تنفس می‌کند، به‌طور شیمیایی باهموگلوبین ترکیب شده است. حدود ۱٫۵٪ به‌طور فیزیکی در دیگر مایعات خون حل شده و به هموگلوبین متصل نیست. مولکول هموگلوبین، حمل‌کننده اصلی اکسیژن درپستانداران و بسیاری از گونه‌های دیگر است. هموگلوبین دارای ظرفیت اتصال اکسیژن بین ۱٫۳۶ تا ۱٫۴۰ میلی‌لیتر گاز اکسیژن به ازای هر گرم هموگلوبین است[۲] که ظرفیت کل اکسیژن خون را هفتاد برابر افزایش می‌دهد،[۲۷] در مقایسه با حالتی که اکسیژن تنها از طریق حلالیت آن که ۰٫۰۳ میلی‌لیتر گاز اکسیژن به ازای هر لیتر خون در هر میلی‌متر جیوه فشار جزئی اکسیژن (حدود ۱۰۰ میلی‌متر جیوه در سرخرگ‌ها) حمل می‌شود.[۲۸]
با استثنای سرخرگ‌های ریوی وناف، سرخرگ‌هاخون اکسیژن‌دار را از قلب به بدن منتقل کرده و آن را از طریقآرتریول‌ها ومویرگ‌ها به بافت‌ها می‌رسانند، جایی که اکسیژن مصرف می‌شود؛ پس از آن، سیاهرگ‌ها وونول‌هاخون بدون اکسیژن را دوباره به قلب بازمی‌گردانند.
در شرایط عادی، در انسان‌های بزرگسال در حالت استراحت، هموگلوبین در خونی که از ریه‌ها خارج می‌شود، حدود ۹۸–۹۹٪اشباع از اکسیژن است و تحویل اکسیژن به بدن بین ۹۵۰ و ۱۱۵۰ میلی‌لیتر در دقیقه[۲۹] به دست می‌آید. در یک بزرگسال سالم در حالت استراحت، مصرف اکسیژن تقریباً ۲۰۰–۲۵۰ میلی‌لیتر در دقیقه است[۳۰] و خون بدون اکسیژن که به ریه‌ها برمی‌گردد، هنوز حدود ۷۵٪[۳۱][۳۲] (بین ۷۰ تا ۷۸٪)[۳۳] اشباع شده است. مصرف بالای اکسیژن در حین فعالیت شدید باعث کاهش اشباع اکسیژن خون سیاهرگی می‌شود، که می‌تواند در یک ورزشکار آموزش‌دیده به کمتر از ۱۵٪ برسد؛ هرچند که نرخ تنفس و جریان خون برای جبران افزایش می‌یابد، اما اشباع اکسیژن در خون سرخرگی می‌تواند در این شرایط به ۹۵٪ یا کمتر کاهش یابد.[۳۴] اشباع اکسیژن این‌چنینی در فردی در حالت استراحت (به عنوان مثال، در حین عمل جراحی تحت بیهوشی) خطرناک در نظر گرفته می‌شود. هیپوکسی پایدار (اشباع اکسیژن کمتر از ۹۰٪) برای سلامت خطرناک است و هیپوکسی شدید (اشباع کمتر از ۳۰٪) ممکن است به سرعت کشنده باشد.[۳۵]
جنین که اکسیژن را از طریقجفت دریافت می‌کند، در معرض فشارهای اکسیژن بسیار کمتری است (حدود ۲۱٪ سطحی که در شش‌های یک بزرگسال پیدا می‌شود)، بنابراین جنین‌ها نوع دیگری از هموگلوبین با تمایل بسیار بالاتر به اکسیژن (هموگلوبین اف) تولید می‌کنند تا در این شرایط عمل کنند.[۳۶]
کربن دی‌اکسید در خون به سه روش مختلف حمل می‌شود. (درصدهای دقیق بسته به اینکه خون سرخرگی یا سیاهرگی باشد، متفاوت است). بیشتر کربن دی‌اکسید (حدود ۷۰٪) توسط آنزیمکربنیک آنهیدراز در گلبول‌های قرمز به یون‌های بی‌کربنات تبدیل می‌شود و واکنش به این صورت است:
CO 2 + H 2O → H 2CO 3 → H+ + HCO– 3؛ حدود ۷٪ آن در پلاسما حل می‌شود و حدود ۲۳٪ به هموگلوبین به صورت ترکیباتکربامینو متصل می‌شود.[۳۷][۳۸]
هموگلوبین، مولکول اصلی حمل‌کننده اکسیژن در گلبول‌های قرمز، هم اکسیژن و هم کربن دی‌اکسید را حمل می‌کند. با این حال، کربن دی‌اکسید متصل به هموگلوبین به همان مکان متصل نمی‌شود که اکسیژن متصل می‌شود. بلکه، کربن دی‌اکسید با گروه‌های ترمینال-ان در چهار زنجیره گلوبین ترکیب می‌شود. اما به دلیل اثراتآلوستریک بر روی مولکول هموگلوبین، اتصال کربن دی‌اکسید میزان اکسیژن متصل شده را برای یک فشار جزئی مشخص از اکسیژن کاهش می‌دهد. کاهش اتصال به کربن دی‌اکسید در خون به دلیل افزایش سطوح اکسیژن به عنواناثر هالدین شناخته می‌شود و در حمل کربن دی‌اکسید از بافت‌ها به شش‌ها اهمیت دارد. افزایش فشار جزئی کربن دی‌اکسید یا کاهش پی‌اچ باعث رهاسازی اکسیژن از هموگلوبین می‌شود که به این وضعیتاثر بور نیز گفته می‌شود.
برخی از اکسی‌هموگلوبین‌ها اکسیژن خود را از دست می‌دهند و به دکسی‌هموگلوبین تبدیل می‌شوند. دکسی‌هموگلوبین بیشتر یون‌های هیدروژن را به خود جذب می‌کند زیرا نسبت به اکسی‌هموگلوبین، تمایل بسیار بیشتری به یون‌های هیدروژن دارد.
در پستانداران، خون در تعادل بالنف است که به‌طور مداوم از طریق اولترافیلتراسیون کمانی در بافت‌ها از خون تشکیل می‌شود. لنف توسط یک سیستم از عروق لنفاوی کوچک جمع‌آوری شده و به سمتمجرای سینه‌ای هدایت می‌شود، که بهسیاهرگ زیرترقوه‌ای چپ تخلیه می‌شود، جایی که لنف دوباره به گردش خون سیستمیک ملحق می‌شود.
گردش خون گرما را در سرتاسر بدن حمل می‌کند و تنظیمات این جریان بخش مهمی ازتنظیم دمایی است. افزایش جریان خون به سطح بدن (مانند زمانی که هوا گرم است یا در حین ورزش شدید) باعث گرم‌تر شدن پوست می‌شود که منجر به افزایش سرعت از دست دادن گرما می‌گردد. در مقابل، زمانی که دمای خارجی پایین است، جریان خون به اندام‌های انتهایی و سطح پوست کاهش می‌یابد تا از دست دادن گرما جلوگیری شود و خون به‌صورت انتخابی به عضوهای مهم بدن گردش می‌کند.
نرخ جریان خون بین عضوهای مختلف بسیار متفاوت است. کبد بیشترین تأمین خون را دارد با جریان تقریبی ۱۳۵۰ میلی‌لیتر در دقیقه. کلیه و مغز به ترتیب عضوهای دوم و سوم در تأمین خون هستند که به ترتیب ۱۱۰۰ میلی‌لیتر در دقیقه و حدود ۷۰۰ میلی‌لیتر در دقیقه خون دریافت می‌کنند.[۳۹]
نرخ‌های نسبی جریان خون به ازای هر ۱۰۰ گرم بافت نیز متفاوت است. بافت‌های کلیه، غده فوق کلیوی و تیروئید به ترتیب در رتبه‌های اول، دوم و سوم از نظر تأمین خون قرار دارند. این تفاوت‌ها به نیازهای متابولیک و عملکردی خاص هر عضو بستگی دارد.[۴۰]
محدودیت جریان خون همچنین می‌تواند در بافت‌های خاص به کار رود تا باعث پر شدن خون شود و منجر بهنعوظ آن بافت شود؛ نمونه‌هایی از این موارد شامل بافت نعوظی درآلت نری وکلیتوریس است.
یک مثال دیگر از عملکرد هیدرولیکی،عنکبوت‌های جهنده است که در آن خون تحت فشار به پاها ورود می‌کند و باعث می‌شود آنها صاف شوند تا برای یک پرش قوی آماده شوند، بدون نیاز به پاهای عضلانی بزرگ. این نوع مکانیک به عنکبوت این امکان را می‌دهد که به‌طور مؤثر و سریع حرکت کند.[۴۱]
هموگلوبین عامل اصلی تعیین رنگ خون (هموکروم) است. هر مولکول هموگلوبین دارای چهار گروه هِم است و تعامل آنها با مولکول‌های مختلف رنگ دقیق را تغییر می‌دهد. خون سرخرگی و خون مویرگی رنگ قرمز روشن دارد، زیرا اکسیژن رنگ قرمز قوی‌تری به گروه هِم می‌دهد. خون بدون اکسیژن، که در سیاهرگ‌ها وجود دارد، رنگ تیره‌تری از قرمز دارد و در هنگاماهدای خون و گرفتن نمونه‌های خونی سیاهرگی قابل مشاهده است. این امر به دلیل طیف نوری است که هموگلوبین بین حالت‌های اکسیژن‌دار و بدون اکسیژن جذب می‌کند.[۴۲]
درمسمومیت با کربن مونوکسید، خون به رنگ قرمز روشن در می‌آید زیراکربن مونوکسید باعث تشکیلکربوکسی هموگلوبین می‌شود. در مسمومیت باسیانور، بدن نمی‌تواند از اکسیژن استفاده کند، بنابراین خون سیاهرگی همچنان اکسیژنه می‌ماند و این امر رنگ قرمز را افزایش می‌دهد. برخی شرایطی که بر گروه‌های هِم موجود در هموگلوبین تأثیر می‌گذارند می‌توانند موجب ظهور رنگ آبی در پوست شوند – که به آنکبودی گفته می‌شود. اگر هِم اکسیده شود،مثیموگلوبین تشکیل می‌شود که رنگ قهوه‌ای‌تری دارد و نمی‌تواند اکسیژن را حمل کند. در حالت نادر سولف هموگلوبین، هموگلوبین سرخرگی به‌طور جزئی اکسیژن‌دار می‌شود و ظاهری تیره قرمز با رنگ آبی دارد.
رگ‌های خونی نزدیک به سطح پوست به دلایل مختلفی آبی به نظر می‌رسند. با این حال، عواملی که به این تغییر در درک رنگ کمک می‌کنند به خواص پردازش نور پوست و پردازش ورودی بصری توسطقشر بینایی مربوط می‌شوند، نه به رنگ واقعی خون وریدی.[۳]
سقنقورها در جنس پراسینوهاما دارای خون سبز هستند که به دلیل تجمع محصول زائدبیلیوردین ایجاد می‌شود.[۴]
آسیب می‌تواند منجر به از دست دادن خون از طریق خونریزی شود.[۴۳] یک بزرگسال سالم می‌تواند تقریباً ۲۰٪ از حجم خون (۱ لیتر) را قبل از شروع اولین علامت، یعنی بی‌قراری، از دست بدهد و ۴۰٪ از حجم (۲ لیتر) قبل از بروزشوک.ترومبوسیت‌ها برای لخته‌سازی خون و تشکیللخته‌های خونی که می‌تواند خونریزی را متوقف کند، اهمیت دارند. آسیب به اعضای داخلی یا استخوان‌ها می‌تواند منجر بهخون‌ریزی داخلی شود که گاهی اوقات می‌تواند شدید باشد.
دهیدراتاسیون می‌تواند حجم خون را با کاهش محتوای آب خون کاهش دهد. این موضوع به ندرت می‌تواند منجر بهشوک شود (به جز در موارد بسیار شدید) اما ممکن است منجر بهافت فشار خون ارتواستاتیک وسنکوپ شود.
اختلالات گردش خون
شوک به عدمپرفیوژن مؤثر بافت‌ها اشاره دارد و می‌تواند ناشی از شرایط متنوعی شامل از دست دادن خون، عفونت و خروجی ضعیف قلب باشد.
تصلب شرایین جریان خون را از طریق سرخرگ‌ها کاهش می‌دهد، زیرا آتروم سرخرگ‌ها را پوشش داده و آنها را باریک می‌کند. پیشرفت آتروم با افزایش سن بیشتر می‌شود و می‌تواند تحت تأثیر چندین عامل مانند سیگار کشیدن،فشار خون بالا، چربی‌های اضافی در گردش (هیپرلیپیدمی) ودیابت رو به وخامت بگذارد.
لخته‌سازی می‌تواند منجر به تشکیلترومبوز شود که ممکن است رگ‌ها را مسدود کند.
مشکلات با ترکیب خون، عمل پمپاژ قلب یا باریک شدن رگ‌ها می‌تواند پیامدهای فراوانی داشته باشد که شامل هیپوکسی (کمبود اکسیژن) بافت‌های تأمین شده است. اصطلاحایسکمی به بافت‌هایی اطلاق می‌شود که با خون به‌طور ناکافی پرفیوژن می‌شوند وانفارکتوس به مرگ بافت (نکروز) اشاره دارد که می‌تواند هنگام مسدود شدن یا ناکافی بودن تأمین خون رخ دهد.
کمبود توده سلول‌های قرمز (کم‌خونی) می‌تواند ناشی از خونریزی، اختلالات خونی مانندتالاسمی یاکمبودهای تغذیه‌ای باشد و ممکن است نیاز به یک یا چندینانتقال خون داشته باشد. کم‌خونی همچنین می‌تواند به علت یکاختلال ژنتیکی باشد که در آن سلول‌های قرمز خون به‌طور مؤثری عمل نمی‌کنند. برای تأیید کم‌خونی، می‌توان ازآزمایش خون استفاده کرد؛ اگر مقدار هموگلوبین در مردان کمتر از ۱۳٫۵ گرم در دسی‌لیتر و در زنان کمتر از ۱۲٫۰ گرم در دسی‌لیتر باشد،[۴۴] این وضعیت تأیید می‌شود. چندین کشور دارایبانک‌های خون برای تأمین تقاضا برای خون قابل انتقال هستند. فردی که انتقال خون دریافت می‌کند، باید دارایگروه خونی سازگار با اهداکننده باشد.
هموفیلی یکبیماری ژنتیکی است که باعث اختلال در یکی ازمکانیزم‌های لخته‌سازی خون می‌شود. این وضعیت می‌تواند موجب شود که جراحات ناچیز به تهدیدی برای زندگی تبدیل شوند، اما بیشتر اوقات منجر به خونریزی مفصلی یا همارتروز می‌شود که می‌تواند ناتوان‌کننده باشد
پلاکت‌های غیر مؤثر یا ناکافی همچنین می‌توانند منجر بهاختلال انعقاد خون (اختلالات خونریزی) شوند.
وضعیت هیپرکواگولابیلیته (ترومبوفیلی) ناشی از نقص در تنظیم عملکرد پلاکت یا عوامل انعقادی است و می‌تواند باعث ترومبوز شود.
اختلالات عفونی خون
خون یک ناقل مهم عفونت است. ویروس اچ‌آی‌وی که عامل بیماری ایدز است، از طریق تماس با خون، مایع منی یا سایر ترشحات بدنی شخص آلوده منتقل می‌شود.هپاتیت بی وسی عمدتاً از طریق تماس با خون منتقل می‌شوند. به دلیل عفونت‌های منتقل‌شده از خون، اشیاء آلوده به خون به عنوانخطر زیستی تلقی می‌شوند.
عفونت باکتریایی خون به نام باکتریمی یاسپتیسمی است. عفونت ویروسی به عنوان ویروسمی شناخته می‌شود.مالاریا وتریپانوزومیاز نیز از عفونت‌های انگلی منتقل‌شده از خون هستند.
موادی غیر از اکسیژن می‌توانند به هموگلوبین متصل شوند و در برخی موارد، این امر می‌تواند آسیب‌های غیرقابل برگشتی به بدن وارد کند. به عنوان مثال، کربن منوکسید به شدت خطرناک است هنگامی که از طریق شش‌ها و از طریق استنشاق به خون منتقل می‌شود، زیرا کربن منوکسید به‌طور غیرقابل برگشتی به هموگلوبین متصل شده و کربوکسی هموگلوبین تشکیل می‌دهد. این اتفاق باعث می‌شود که هموگلوبین کمتری برای اتصال به اکسیژن آزاد باشد و به همین دلیل، مولکول‌های کمتری از اکسیژن در سراسر خون منتقل شوند. این می‌تواند به تدریج منجر به خفگی شود. آتش‌سوزی در یک اتاق بسته با تهویه نامناسب خطر بسیار بزرگی دارد، زیرا می‌تواند باعث تجمع کربن منوکسید در هوا شود. همچنین برخی از منوکسید کربن‌ها هنگام سیگار کشیدن به هموگلوبین متصل می‌شوند.[۴۵]
خون برای انتقال به بیماران، از اهداکنندگان انسانی از طریقاهدای خون جمع‌آوری می‌شود و در یکبانک خون ذخیره می‌شود. انواع مختلفی ازگروه‌های خونی در انسان‌ها وجود دارد که مهم‌ترین آنهاسیستم گروه خونی ABO وعامل ارهاش هستند. انتقال خون از یک گروه خونی غیرقابل سازگار می‌تواند عوارض شدید و گاهی کشنده‌ای ایجاد کند، بنابراین برای اطمینان از انتقال یک محصول خونی سازگار، انجام تست‌های همسانی ضروری است.
علاوه بر خون، سایر محصولات خونی که به صورتوریدی تجویز می‌شوند شامل پلاکت‌ها، پلاسما، کریوپرسیپیتیت و کنسانتره‌های خاص عوامل انعقادی می‌باشند.
داروهای مختلفی (ازآنتی‌بیوتیک‌ها تاشیمی‌درمانی) به صورت وریدی تجویز می‌شوند، زیرا به راحتی یا به‌طور کامل از طریق دستگاه گوارش جذب نمی‌شوند.
پس از از دست دادن شدید خون، آماده‌سازی‌های مایعی که به‌طور کلی به آنها گشادکننده‌های پلاسما گفته می‌شود، می‌توانند به صورت وریدی تجویز شوند. این گشادکننده‌ها می‌توانند شامل محلول‌های نمکی (مانند سدیم کلرید، پتاسیم کلرید، کلسیم کلرید و غیره) در غلظت‌های فیزیولوژیک یا محلول‌های کلوئیدی مانند دکستران‌ها،آلبومین سرم انسانی یا پلاسمای یخ‌زده تازه باشند. در این شرایط اضطراری، استفاده از گشادکننده پلاسما به عنوان یک روش نجات‌دهنده مؤثرتر از انتقال خون است، زیرا متابولیسم گلبول‌های قرمز خون تلقیح‌شده بلافاصله بعد از انتقال خون از سر گرفته نمی‌شود و زمان می‌برد تا عملکرد آنها به حالت عادی برگردد.
درپزشکی مدرن مبتنی بر شواهد، فصد در مدیریت چند بیماری نادر، از جملههموکروماتوز وپلی‌سیتمی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال،فصد و استفاده از زالو در قرن نوزدهم به عنوان روش‌های غیرمعتبر و رایج به کار گرفته می‌شد، زیرا بسیاری از بیماری‌ها به اشتباه به عنوان نتیجه‌ای از افراط در خون‌داری شناخته می‌شدند، بر اساس اصول پزشکیبقراطی.
سیستم شوخ‌طبعی یونان باستان، که چهار مایع بدنی متمایز مرتبط با خلق و خوی متفاوت را فرض می‌کرد، توسط رابین فاهرئوس، پزشک سوئدی، بر اساس مشاهده لخته شدن خون در یک ظرف شفاف پیشنهاد شده است. هنگامی که حدود یک ساعت دست نخورده باقی بماند، چهار لایه مشخص در خون گرفته شده تشکیل می‌شود: لخته تیره در پایین (صفرای سیاه)، به دنبال آن گلبول‌های قرمز خون (خون)، سپس یک لایه سفید رنگ از گلبول‌های سفید (بلغم). و در نهایت یک لایه سرمی زرد شفاف در بالا (صفرای زرد).[۴۶]
سیستم گروه خونی ABO در ابتدا توسط کارل لندشتاینر در سال ۱۹۰۰ کشف شد. یان یانسکی بعداً در سال ۱۹۰۷ خون را به چهار نوع (A, B، AB و O) طبقه‌بندی کرد، طبقه‌بندی که امروزه همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در سال ۱۹۰۷، اولین انتقال خون با استفاده از سیستم ABO برای پیش‌بینی سازگاری انجام شد.[۴۷] اولین تزریق غیر مستقیم در ۲۷ مارس ۱۹۱۴ انجام شد. فاکتور Rhesus در سال ۱۹۳۷ شناسایی شد.
↑Tallitsch, Robert B.; Frederic, Martini; Michael J., Timmons (2006).Human anatomy (5th ed.). San Francisco: Pearson/Benjamin Cummings. p. 529.ISBN978-0-8053-7211-3.
↑Waugh, Anne; Grant, Allison (2007)."2".Anatomy and Physiology in Health and Illness (Tenth ed.). Churchill Livingstone Elsevier. p. 22.ISBN978-0-443-10102-1.
↑Vander's Human Physiology reported similar numbers: 60% carried as bicarbonate, 30% bound to hemoglobin ascarbaminohemoglobin, and 10% physically dissolved.Widmaier, Eric P.; Raff, Hershel; Strang, Kevin T. (2003).Vander's Human Physiology (9th ed.).McGraw-Hill Education. p. 493 (ch. Respiratory physiology § Transport of carbon dioxide in blood).ISBN978-0-07-288074-8.
.svg)
