این مقاله دربارهٔ کاربرد کلی خط‌های تراز است. برای خط‌های تراز در نقشههای توپوگرافی،منحنی میزان را ببینید.
در پائین شکل تعدادی خط کانتور نمایش داده شده است که با خطوط مستقیم به حداکثر ارتفاع‌ها متصل شده است. منجتی بالا نمایش دهندهٔ مقدار خط مستقیم است.نمودار دوبعدی کانتورینمودار کانتوری دوبعدی رنگینمایش سه‌بعدی کانتور
خط تراز،[۱]خط پَربند[۲] یاخط کانتوری (بهانگلیسی:contour line) تابعی دو متغیرهٔمنحنی شکل است که نتیجهٔ تابع مقداری ثابت‌است.[۳]درنقشه‌نگاری معمولاً خط تراز را برای نقاطی که دارایارتفاع مساوی از سطح پیش‌فرض که معمولاًسطح آب‌های آزاد است، در نظر می‌گیرند و به اختصار به آن کانتور یاخطوط هم‌تراز[۴]می‌گویند.[۵]
نمودار کانتوری (بهانگلیسی:Contour plot) به عنوان یک نمایش گرافیکی از روابط بین سه متغیر عددی در دو بعد استفاده می‌شود. دو متغیر برای محور X و Y و متغیر سوم Z، برای سطوح کانتور می‌باشد.سطوح کانتور به صورت منحنی رسم می‌شود و نواحی بین منحنی‌ها که مقادیر درون‌یابی هستند را می‌توان به صورت غیر رنگی یا رنگ‌بندی‌های مشخص نمایش داد.[۶]
اغلب اوقات خطوط کانتوری دارای نام مشخصی هستند که با واژهٔ "هم" (برابر واژهٔ "iso-" به معنای "برابر" یا "همسان") آغاز می‌شود، مانند خط هم‌باران، هم‌فشار، هم‌فشار و…. این نام‌ها بیشتر درهواشناسی رایج است که ممکن‌است چندین نقشه با متغیرهای گوناگون با هم دیده شوند.
خطهم‌انحراف[۷] (isogon) یک خط کانتوری برای متغیری است که جهت را اندازه‌گیری می‌کند. به‌طور معمول خط هم‌انحراف نقاط با انحراف مغناطیسی یکسان را به هم وصل می‌کند. در هواشناسی و زمین‌مغناطیس، اصطلاحهم‌انحراف معانی خاصی دارد که در ادامه توضیح داده شده است. خطهم‌شیب[۸] یاهم‌میل[۹] (isocline) خطی است که نقاط را با شیب مساوی به هم متصل می‌کند. در زمینه‌هایی مانندپویایی‌شناسی جمعیت و در زمین‌مغناطیس، اصطلاحاتهم‌میل،هم‌شیب وخط هم‌شیب معانی خاصی دارند که در زیر توضیح داده شده است.
خطهم‌فاصله (equidistant) یاهم‌مسافت، یک منحنی از نقاط مساوی مجموعه ای از نقاط است که همگی در یک فاصله از یکنقطه،خط یاچندضلعی مشخص معین قرار دارند. در این حالت، تابعی که مقدار آن در امتداد یک خط کانتور ثابت می‌ماند،تابع فاصله است.
خطهم‌مقدار[۱۰] (Isopleth) هر خطی بر روی نقشه است که نقاطی با کمیت یکسان را به هم متصل می‌کند. به نقشه‌ای که خطوط هم‌مقدار بر روی آن ترسیم شده و نقاط هم‌کمیت به هم وصل شده‌اند،نقشهٔ هم‌مقدار[۱۱] گفته می‌شود.
درجغرافیا به‌جای اصطلاحهم‌مقدار از واژهٔهم‌نگاشت نیز استفاده می‌شود. در این صورت واژهٔ هم‌نگاشت برای خطوط کانتوری به‌کار می‌رود که نمی‌توان متغیرهای آن را به‌صورت نقطه‌ای نشان داد و این متغیرها را باید از یک منطقه جمع‌آوری نمود (مانندتراکم جمعیت).
در هواشناسی واژهٔ هم‌نگاشت برای هر نوع خط کانتوری به‌کار می‌رود.
خطوط کانتوری در هواشناسی بر اساس داده‌های نقطه‌ای است که ازایستگاه‌های هواشناسی دریافت شده است.نقشه هواشناسی داده‌های جمع‌آوری‌شده مانند فشار واقعی هوا در یک زمان مشخص یا میانگین فشار در یک دوره زمانی را نمایش می‌دهد.
خطهم‌فشار[۱۲] (isobar) خطیاست که نقاط دارایفشار اتمسفری یکسان را بر روی یک نقشه به‌هم متصل می‌کند. در هواشناسیفشار جو نسبت بهسطح آب‌های آزاد نمایش داده می‌شود.
خطهم‌دِگرفشار[۱۳] (isallobar) خطی که تغییر فشار جوّ در نقاط واقع بر روی آن، در بازهٔ زمانی معین، ثابت و یکسان است. به بیان دیگر، خطوط هم‌دِگرفشار خطوطی هستند که نقاطی با تغییر فشار مساوی در طول یک بازه زمانی خاص را به هم متصل می‌کنند.[۱۴] خطوط هم‌دِگرفشار به دو دستهفرادِگرفشار[۱۵] (anallobar) وفرودِگرفشار[۱۶] (katallobar) تقسیم می‌شوند.خط فرادِگرفشار[۱۷] خطی است که نقاطِ با افزایش یکسان فشار جوّ در یک دورهٔ زمانی معین را به هم وصل می‌کند، به بیان دیگر خط‌های فرادِگرفشار خطوطی هستند که نقاطی با فشار مساوی را به هم متصل می‌کنند که این فشار در یک بازه زمانی مشخص افزایش می‌یابند.[۱۸]خط فرودِگرفشار[۱۹] خطی است که نقاطِ با کاهش فشار یکسان جوّ در یک دورهٔ زمانی معین را به هم وصل می‌کند، یعنی نقاطی با فشار مساوی را به هم متصل می‌کند که این فشار در یک بازه زمانی مشخص کاهش می‌یابد.[۲۰] به‌طور کلی، سامانه‌هایوضع هوا در امتداد یک محور حرکت می‌کنند که به مراکز هم‌دِگرفشار بالا و پایین می‌پیوندد. گرادیان‌های هم‌دِگرفشار مؤلفه‌های مهم باد هستند زیراباد زمین‌گَرد را افزایش یا کاهش می‌دهند.
خطهم‌چگالی[۲۱] (isopycnal) طی با چگالی ثابت یا یکسان است. خطهم‌بلندا (isoheight) یاهم‌فرازا[۲۲] (isohypse) خطی است که نشان‌دهنده مقادیر ثابت ارتفاعزمین‌پتانسیل بر روی نمودار سطح فشار ثابت است. خطوط هم‌بلندا و هم‌فرازا به سادگی به عنوان خطوط نشان‌دهنده فشار مساوی روی نقشه شناخته می‌شوند.[۲۳]
خطهم‌دما[۲۴] (isotherm) خطی است که نقاط دارایدمای یکسان را بر روی یک نقشه به‌هم متصل می‌کند.
ایزوشیم (isocheim) خطی است با میانگین دمای مساوی در زمستان و ایزودر (isothere) خطی با میانگین دمای مساوی در تابستان است.
خطهم‌خور (isohel) خطی است که نشان‌دهندهتابش خورشیدی برابر یا ثابت است.
خطزمین‌هم‌دما[۲۵] (isogeotherm) خطی با دمای مساوی در زیر سطح زمین است. به بیان دیگرزمین‌هم‌دما خط یا سطحی در زمین است که نشان‌دهنده مکان هندسی نقاط هم‌دماست.
خطهم‌بارش (isohyet) خطی است که نقاط دارای میزانبارندگی یکسان را بر روی یک نقشه به‌هم متصل می‌کند. نقشه‌ای که خطوط هم‌بارش را نشان می‌دهد،نقشه هم‌بارش نامیده می‌شود.
خطهم‌رطوبت (isohume) خطیاست که نقاط دارایرطوبت نسبی یکسان را به‌هم متصل می‌کند. خطهم‌دمای شبنم (isodrosotherm) خطی است که نشان‌دهنده مقادیر برابر یا ثابتنقطه شبنم است.
خطهم‌اَبرناکی[۲۶] (isoneph) خطی است که نشان دهنده پوششابر برابر است. در نقشه‌هایهمدیدی، خط هم‌اَبرناکی از نقاط دارای اَبرناکی یکسان می‌گذرد.
خطهم‌تندر[۲۷] (isobront) خطی است که از میان نقاطی جغرافیایی کشیده شده که در آن یک فاز معین از فعالیتتوفان تندری به‌صورت همزمان رخ داده است.
پوششبرف اغلب به صورت یک نقشه خطوط کانتوری نمایش داده می‌شود.
خطهم‌تُندی[۲۸] یاهم‌سرعت باد (isotach) خطی بر روی یک سطح معین است که نقاط دارای سرعتباد یکسان را بر روی یک نقشه به‌هم متصل می‌کند. در هواشناسی، اصطلاحهم‌انحراف[۲۹] (isogon) به خطی با جهت ثابت باد اشاره دارد.
منحنی میزان یامنحنی تراز، در یکنقشهٔ توپوگرافی منحنی است که همهٔ نقاط هم‌ارتفاع زمین را به هم وصل می‌کند. منحنی‌های میزان همدیگر را قطع نمی‌کند و کوچک‌ترین محیط بسته در این نقشه‌ها، بلندترین نقطه یا پایین‌ترین نقطه می‌باشد.
خط‌های کانتوریهم‌ارتفاع یکی از راه‌های نمایشارتفاع از سطح دریا یاارتفاع (فرازا) وژرفا بر روی نقشه هستند. با استفاده از این خطوط ناهمواری‌ها قابل تشخیص هستند.نقشه توپوگرافی جزو این مجموعهٔ نقشه‌ها است که نمایش‌دهندهٔ دره‌ها و کوه‌ها و شیب زمین‌است و درجهٔ شیب زمین در نقاط مختلف را مشخص می‌نماید.[۳۰]فاصلهٔ خطوط کانتور در نقاط متوالی ممکن‌است متفاوت باشد و به کمک همین فاصلهٔ کانتورها می‌توان مکان‌هایی را که شیب بیشتر یا کمتر دارند را تشخیص داد.[۳۱] زمانی که فاصله‌های خطوط کانتوری با یکدیگر کمتر باشند شیب زمین در آن نقطه تندتر است و زمانی که فاصله بیشتر باشد نشان‌دهندهٔ شیب کمتر زمین‌است.
قانون ۱: هر خط حدفاصل (خط کنتور) نمایشگر خطوطی است که کاملاً هم ارتفاع هستند.
قانون ۲: خطوط حدفاصل هیچ‌گاه با یکدیگر برخورد نمی‌کنند.
قانون ۳: رفتن از یک خط حدفاصل به یک خط حدفاصل بالاتر، نشان دهندهٔ افزایش ارتفاع می‌باشد.
قانون ۴: هر چقدر، خطوط حدفاصل به همدیگر نزدیکتر باشند، شیب زمین تندتر و هر چقدر فاصلهٔ این خطوط با همدیگر بیشتر باشد، شیب زمین ملایم‌تر است.
قانون ۵: تعدادی خطوط حدفاصل بسته، نشانگر یک تپه یا یک کوه می‌باشند، اما اگر این خطوط بسته به صورت هاشور زده باشند، نمایشگر یک حفره بر روی سطح زمین می‌باشند.
قانون ۶: خطوط حدفاصل در یک دره که رودخانه دارد در نقاط سرچشمه رودخانه و بالای تپه به صورت شکل V در می‌آیند.
قانون ۷: بر روی یک قله یا در عمق یک دره با ارتفاع یکسان ممکن است تعدادی از خطوط حدفاصل تکرار شوند. این معمولاً در مورد دره‌های هم سطح یا قله هم ارتفاع اتفاق می‌افتد.
↑Courant, Richard, Herbert Robbins, and Ian Stewart.What Is Mathematics?: An Elementary Approach to Ideas and Methods. New York: Oxford University Press, 1996.p. 344.
