 | این مقاله شاملفهرستی از منابع،کتب مرتبط یاپیوندهای بیرونی است،اما به‌دلیل فقدانیادکردهای درون‌خطی، منابع آن همچنان مبهم هستند. لطفاً با افزودن یادکردهای دقیق‌تر، بهبهبود این مقاله کمک کنید. (چگونگی و زمان حذف پیام این الگو را بدانید) |
| خِرامه خرمه، خرومه | |
|---|---|
 | |
 | |
| کشور |  ایران |
| استان | فارس |
| شهرستان | خرامه |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) دیگر | خور و مه (خورشید و ماه)، بهرام شهر (به‌طور غیررسمی) |
| سال شهرشدن | ۱۳۳۶ |
| مردم | |
| جمعیت | ۱۸٬۴۷۷ نفر (سال ۱۳۹۵)[۱] |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۱٬۵۹۰ کیلومتر مربع |
| ارتفاع | ۱٬۵۰۰ متر |
| میانگین دمای سالانه | ۱۶ درجه سانتیگراد |
| میانگین بارش سالانه | ۲۱۵ میلی‌متر |
| روزهای یخبندان سالانه | معمولاً ندارد |
| اطلاعات شهری | |
| تأسیس شهرداری | ۱۳۳۶ |
| ره‌آورد | گندم، جو، انار، پسته، انجیر و در گذشته نیز برنج |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۷۱۳۲۷۲ |
| شناسهٔ ملی خودرو | ایران ۶۳ |
خِرامه مرکز و شهری درشهرستان خرامه دراستان فارسایران است. خرامه با مساحت حدود ۲۶۴٫۱کیلومتر مربع در ۷۵ کیلومتری شرقشیراز واقع گردیده و دارای آب و هوایی معتدل و کوهستانی است.
بر اساس برخی نظرات خور و مه (خورشید و ماه) بوده که خورمه به‌تدریج در طی سالیان به خِرامه تبدیل شده است.
با استفاده از شواهد و اسناد معتبری که در دست است قدمت شهر خرامه وکربال به ۲۵۰۰ سال قبل و به سال ۵۰۰ قبل از میلادی برمی‌گردد. در کتاب‌ها و سفرنامه‌هایی از جملهنزهت القلوب،فارسنامهابن بلخی،المسالک و الممالک، آثارالعجم،فارسنامه ناصری،شیرازنامه،معجم البلدان، تاریخ برگزیده،برهان قاطع، تاریخ سرزمین‌های فلات شرقی،تاریخ ابن خلدون و دیگر کتاب‌ها در مورد خرامه وکربال مطالبی نوشته شده است.
ابن حوقل در سدهٔ چهارم هجری رود خرامه (کر) را قابل کشتیرانی توصیف کرده و ابن بلخی در وصف آن چنین آورده است: «منبع این رود کُر از نواحی کلار و رودی عاصی است که هیچ جای را آب ندهد الا جاهایی را که بند کرده‌اند. به همین دلیل شش بند به نام‌های امیر، فیض آباد، تیلکان، موان، حسن‌آباد و جهان‌آباد بر روی آن بسته شده. این رود نهایتاً بهدریاچه بختگان می‌ریزد.»
پناه بردن وزیر امیر منصور، به نام کالیجار، به قلعهٔ خرامه که ترکان قصد تاراج اموال وی را داشته‌اند اهمیت و موقعیت سوق‌الجیشی آن را نشان می‌دهد. این قلعه که تا چند سال اخیر محل سکونت ده‌ها خانوار بود به صورت تلی دست ریز با ارتفاع بیش از ۱۰ متر از خاک رُس، توسط شهرداری اکنون تخریب شده و اثری از خانه‌های روی آن برجای نمانده است.
یکی از آثار تاریخی منطقه که از زمانساسانیان برجا مانده و در فاصلهٔ ۵۰۰ متری مغرب خرامه قرار دارد بنای آتشکده‌ای است که در محل به چهار طاقی گبران معروف است که از نظر ساختمان گنبد و کاربندی تا حدودی شبیهآتشکدهٔ بهرام است.
توجه خاص خانداندیلمی (عضدالدوله و دیگران) در ترمیم بندهای عصرساسانیان در مسیر تنها رود عاصی کربال دلالت بر عمارات فراوان و نفوسی می‌کند که درکناره‌های این رود می‌زیسته‌اند. از آثار باقی‌مانده این عصربند امیر است که به فرمان عضدالدوله دیلمی بازسازی شده است. آسیب‌دیدگی بعضی از بندهای رود نظر سلجوقیان را نیز به خود جلب کرد، چنان‌که بند قصار یا فیض آباد به وسیلهٔ اتابک چاولی از امرایمحمد بن ملکشاه در حدود سال ۵۰۶ ترمیم شد و بنام وی فخرستان نام گرفت.
از دیگر بناهایسلجوقیانکاروانسرای خانه کت یاکاروانسرای دیو دان در نزدیکی‌هایدریاچه بختگان است کهسبک معماری آن را مربوط به این دوره دانسته‌اند و مسیر قدیم جنوب به مرکز یعنی ازکرمان بهشیراز،تهران واصفهان از کنار این کاروانسرا عبور می‌کرده است. چنان‌که در زماناشغال ایران در جنگ جهانی دوم آثاری چون پل انگلیسی‌ها که از این مسیر برای لشکرکشی به مرکز ایران و شیراز استفاده می‌کرده‌اند به جا مانده است. این کاروانسرا به علت عدم رسیدگی اکنون ویران گشته و در حال نابودی است. (کاروانسرای دیودان).
در رابطه با همین دوران سنگ قبرهایی وجود دارند که اخیراً در مرکز باغ‌های خرامه کشف گردیده و خطوط ثلث و کوفی منقوش بر آن‌ها گویای حال عارفان این سامان بوده که در سده‌های ۶ تا ۸ هجری دراین منطقه می‌زیسته‌اند.یکی از این سنگ‌ها متعلق به شیخ غیاث (علی) ابن ابی جعفر بن طیب است که روی آن سوره نور وآیة الکرسی و شرح حال وی مشاهده می‌شود.
صفویان که بیشترین همت آنان، عمران و آبادی بلاد بود، علاوه بر ساختن پلی بر روی «رود کُر»؛ پلی در زمانامام قلی خان والی فارس مشهور بهپل خان بنا کرده‌اند، در شهر خرامه نیز ردپایی از خود به جا گذاشته‌اند. بنای حمامی مشهور بهحمام کهنه به آن‌ها نسبت داده شده و چنین حدس زده‌اند که این حمام همزمان باحمام گنجعلی خان درکرمان ساخته شده است.همزمان با احداث حمام کهنه، نهال درختان باغ مصفایی مشهور به باغ خان کاشته شده است. این باغ با وسعت حدود ۱۲ هکتار درقسمت شمال خرامه خارج از حصار قدیمی واقع گردیده است. درابتدا انواع درختان، گل و سرو و توت و غیره در آن وجود داشته است اما امروزه تنها فقط قطار سروهای آن به جای مانده که بیش از یک سوم این سروهای بلند در حال خشک شدن است.قابل ذکر است که این درختان سرو از بالا به شکل صلیب هستند اما به دلیل زیاد بودن درختان سرو بر روی زمین به‌سختی می‌توان متوجه این موضوع شد.
نصیرالملک از رجال فارس در یکی از بازدیدها و سرزدن‌های خود به خرامه، حصاری دور شهر احداث کرد که بلندی آن ۷ متر و پهنای آن ۵٫۲ متر و درازای آن ۲۰۵۰ متر بوده و چهار دروازه به‌نام‌های کربالی، قبله‌ای کرمانی و باغی در چهار جهت جغرافیایی شهر قرار داشته و برج‌هایی جهت دیده‌بانی و کشیک شبانه این حصار را کامل کرده و بر زینت آن نیز می‌افزوده است.نصیرالملک برای رتق و فتق امور جاری، دستور به ساختن بنایی که به‌نام عمارت مشهور شد می‌دهد. این ساختمان محل تجمع مردم و رفع مشکلاتشان با نامیان و مالکان بوده است. این بنا که در قسمت جنوبی حصار قدیمی و در کنار دروازهٔ قبله‌ای قرار داشته امروزه بر اثر بی‌توجهی ویران گشته و تبدیل به ساختمان‌های مسکونی شده است.
بر پایهسرشماری عمومی نفوس و مسکن درسال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۸٬۴۷۷ نفر بوده است.[۱]
| جمعیت تاریخی | ||
|---|---|---|
| سال | جمعیت | ±% |
| ۱۳۵۵ | ۷٬۰۸۲ | — |
| ۱۳۶۵ | ۱۴٬۱۷۶ | ۱۰۰٫۲٪+ |
| ۱۳۷۰ | ۱۷٬۷۸۱ | ۲۵٫۴٪+ |
| ۱۳۷۵ | ۱۹٬۶۵۴ | ۱۰٫۵٪+ |
| ۱۳۸۵ | ۲۱٬۹۹۲ | ۱۱٫۹٪+ |
| ۱۳۹۰ | ۲۰٬۹۲۰ | ۴٫۹٪− |
| ۱۳۹۵ | ۱۸٬۴۷۷ | ۱۱٫۷٪− |
| ۱۴۰۳ | ۲۲٬۵۶۶ | ۲۲٫۱٪+ |
شهرستان خرامه از دید معادن و صنایع فعال و بخش‌های مهم اقتصادیمهم‌ترین صنایع در خرامه گندله سازی و فولاد اسفنجی در محور خرامه به سروستان می‌باشد که آینده این شهر را بسیار روشن کرده است و در حال ساخت جهت راه اندازی استکارخانه سیمان خرامه در محور خرامه شیراز واقع شده است که پیشرفت بسیار عالی داشته و طی سالهای اتی بهره‌برداری خواهند شدمعادن غنی بنتونیت و کائولن و کربنات کلسیم رسوبی و همچنین کارخانه آجر نسوز معدن تنگ قیر (گروه معدنی شاینا دامان زاگراس) در این شهرستان با مجتمع معادن همکاری و در حال راه اندازی استپروژه شهرک نمایشگاهی کامیون داران و باربری‌های شهرستان در مجاورت جاده فولاد خرامه در آینده مسولیت مهمی بر عهده خواهد داشت که با تلاش مردم غیور شهرستان در حال پیگیری است
| بیشتر از ۱۰۰ هزار نفر |  | |
|---|---|---|
| ۵۰ تا ۱۰۰ هزار نفر | ||
| ۲۵ تا ۵۰ هزار نفر | ||
| ۱۰ تا ۲۵ هزار نفر | ||
| کمتر از ۱۰ هزار نفر | ||
