جیکوب بنجامین جیلنهال (انگلیسی:Jacob Benjamin Gyllenhaal؛ زادهٔ ۱۹ دسامبر ۱۹۸۰) بازیگر آمریکایی است. او در خانواده‌ای هنرمند به دنیا آمد و فرزنداستیون جیلنهال، کارگردان، ونائومی فونر جیلنهال، فیلم‌نامه‌نویس است. جیلنهال بازیگری را از کودکی با حضور در فیلمحقه‌بازان شهر (۱۹۹۱) آغاز کرد و پس از آن در فیلم‌های پدرش مانندیک زن خطرناک (۱۹۹۳) ورونق خانه (۱۹۹۸) نقش‌های فرعی ایفا نمود. نقطه عطف کارنامه او با بازی در نقش هومر هیکام در فیلمآسمان اکتبر (۱۹۹۹) رقم خورد و با بازی درفیلم کالت و روان‌شناختیدانی دارکو (۲۰۰۱) در نقش نوجوانی آشفته، توجه بیشتری را به خود جلب کرد.[۱]
پس از بازی درفیلم علمی تخیلی پرفروشپس‌فردا (۲۰۰۴)، جیلنهال برای بازی در نقش مردی همجنس‌گرا در درام عاشقانهٔکوهستان بروکبک (۲۰۰۵) مورد تحسین منتقدان قرار گرفت و نامزد دریافتجایزهٔ اسکار بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شد. مسیر شغلی او با بازی در نقش اصلی تریلرزودیاک (۲۰۰۷)، کمدی رمانتیکعشق و دیگر داروها (۲۰۱۰) و فیلم علمی تخیلیکد منبع (۲۰۱۱) پیشرفت کرد. نقش‌آفرینی او در تریلرهایزندانیان (۲۰۱۳) ودشمن (۲۰۱۳) با تحسین منتقدان همراه بود و برای بازی در نقش روزنامه‌نگاری فریبکار درشبگرد (۲۰۱۴) و نویسنده‌ای با وضعیت نابسامان درحیوانات شب‌زی (۲۰۱۶) نامزد دریافت جایزهٔبفتا شد.
جیکوب بنجامین جیلنهال در ۱۹ دسامبر ۱۹۸۰ درلس آنجلس،کالیفرنیا به دنیا آمد. پدرشاستیون جیلنهال کارگردان و مادرشنائومی فونر فیلم‌نامه‌نویس است.[۲][۳] او یک خواهر بازیگر به نام مگی جیلنهال دارد که با او در فیلمدانی دارکو همبازی شد. پدرش تبار سوئدی و انگلیسی دارد و از نوادگان خانوادهٔ اشراف‌زادهٔجیلنهال است.[۴] مادر جیلنهال یک یهودی است[۵][۶][۷][۸] که از خانوادهٔاشکنازی اهلروسیه و لهستان در نیویورک سیتی به دنیا آمد.[۹][۱۰] جیلنهال عنوان کرده که خودش را یک یهودی می‌داند.[۱۱][۱۲] جیلنهال در سیزدهمین سالگرد تولدش، آیینی مانندبر میتصوا انجام داد و داوطلبانه درپناهگاه افراد بی‌خانمان مشغول به کار شد زیرا والدینش می‌خواستند به‌خاطرسبک زندگی ممتازش به او حس قدردانی بدهند.[۱۳][۱۴]
جیلنهال در کودکی به‌علت ارتباط خانواده‌اش با فیلم‌سازی، همواره با این صنعت روبه‌رو می‌شد. او نخستین بازیگری خود را در نقش پسربیلی کریستال در فیلم کمدیحقه‌بازان شهر (۱۹۹۱) تجربه کرد. والدینش به او اجازهٔ حضور دراردک‌های قدرتمند (۱۹۹۲) را ندادند، زیرا برای این کار نیاز بود دو ماه خانه را ترک کند.[۳] در سال‌های بعد، پدر و مادرش به او اجازه دادند تا برای نقش‌ها آزمون بازیگری دهد، اما همواره او را در صورت انتخاب شدندش از گرفتن نقش‌ها منع می‌کردند.[۱۵] او چند باری اجازهٔ حضور در فیلم‌های پدرش را پیدا کرد. جیلنهال در سال ۱۹۹۳ درزن خطرناک (به همراه خواهرش مگی)، در «Bop Gun» (قسمتی از فیلم ۱۹۹۴قتل: زندگی در خیابان) و در ۱۹۹۸ در کمدیمیراث مالکوم ظاهر شد. جیک و مگی به همراه مادرشان در دو قسمت از یک برنامه آشپزی ایتالیایی در شبکهٔفود نت‌ورک ظاهر شدند. پیش از سال آخر دبیرستان، تنها فیلم دیگری که به‌دست پدرش کارگردانی نشد و جیلنهال اجازه بازی در آن را داشت، فیلمجاش و اس.ای. ام در سال ۱۹۹۳ بود. این فیلم یک ماجراجویی کودکانهٔ کمتر شناخته‌شده بود.[۱۶]
پدر و مادرش اصرار داشتند که او برای تأمین مخارج زندگی خود شغل تابستانی داشته باشد؛ بنابراین او به‌عنوان نجات غریق و پیش‌خدمت در رستورانی که به‌دست یکی از دوستان خانوادگی اداره می‌شد، مشغول به کار شد.[۱۵] جیلنهال در سال ۱۹۹۸ ازمدرسه هاروارد-وستلیک در لس آنجلس فارغ‌التحصیل شد و سپس برای مطالعهٔادیان شرقی و فلسفه بهدانشگاه کلمبیا رفت. خواهرش در این دانشگاه سال آخری بود و مادرش از آنجا فارغ‌التحصیل شده بود. در کلمبیا، او ساکنجان جی هال بود.[۱۷] جیلنهال پس از دو سال تحصیل را رها کرد تا روی بازیگری تمرکز کند، اما قصد در نهایت قصد داشت مدرک خود را به پایان برساند.[۳] نخستین نقش اصلی جیلنهال درآسمان اکتبر بود، اقتباس سال ۱۹۹۹جو جانستون از زندگی‌نامههومر هیکام. جیلنهال در آن مرد جوانی ازویرجینیای غربی را به تصویر کشید که در تلاش برای برنده شدن بورس تحصیلی بود. این فیلم با استقبال مثبت روبرو شد و ۳۲ میلیون دلار به دست آورد. این فیلم دراخبار و بررسی ساکرامنتو «اجرای برجستهٔ» جیلنهال توصیف شد.[۱۶][۱۸]
اولین نقش اصلی جیلنهال در فیلمآسمان اکتبر (۱۹۹۹) به کارگردانی جو جانستون رقم خورد. این فیلم که اقتباسی از زندگی‌نامه هومر هیکام به نام پسران راکت بود، داستان جوانی از ویرجینیای غربی را روایت می‌کند که با رؤیای بردن یک بورسیه علمی، تلاش می‌کند تا از سرنوشت محتوم خود یعنی کار در معدن زغال‌سنگ بگریزد. بازی او در این فیلم بسیار مورد توجه قرار گرفت و از آن به عنوان «نقش برجسته» او یاد شد.[۱۹]با این حال، فیلمی که جیلنهال را به یک چهره کالت و شناخته‌شده در میان سینمادوستان تبدیل کرد،دانی دارکو (۲۰۰۱) به کارگردانی ریچارد کلی بود. او در این فیلم نقش نوجوانی باهوش اما دچار مشکلات روانی را بازی می‌کند که تصاویری از یک خرگوش غول‌پیکر به نام فرانک می‌بیند که او را به انجام اعمالی خطرناک وامی‌دارد. اگرچه فیلم در گیشه موفقیت چندانی کسب نکرد، اما به مرور زمان طرفداران بسیاری پیدا کرد و به یک فیلم کالت کلاسیک تبدیل شد. بازی پیچیده و چندلایه جیلنهال مورد تحسین گسترده منتقدان قرار گرفت.[۲۰]پس از دانی دارکو، او در فیلمپسر حبابی (۲۰۰۱) ظاهر شد که با نقدهای عمدتاً منفی مواجه گشت. در سال ۲۰۰۲، او در کنار جنیفر انیستون در فیلم دختر خوب و باکاترین کینر در دوست‌داشتنی و شگفت‌انگیز بازی کرد.[۲۱] در همان سال، او برای اولین بار در تئاتر و در نمایشنامه این جوانان ما نوشته کنت لونرگان در وست اند لندن روی صحنه رفت. بازی او در این تئاتر با استقبال روبرو شد و جایزه تئاتر ایونینگ استاندارد را برای بهترین بازیگر تازه‌وارد برایش به ارمغان آورد.[۲۲]جیلنهال در سال ۲۰۰۴ با فیلم پرفروش و فاجعه‌ایروز پس از فردا به کارگردانیرولاند امریش، به جریان اصلی هالیوود راه یافت. او در این فیلم نقش سم هال، دانشجویی را بازی می‌کند که در میانه یک عصر یخبندان جدید در نیویورک به دام افتاده است. این فیلم با فروش جهانی بیش از ۵۵۰ میلیون دلار، به یک موفقیت تجاری بزرگ تبدیل شد.[۲۳]
سال ۲۰۰۵ نقطه عطفی بزرگ در کارنامه جیلنهال بود. او در این سال در سه فیلم تحسین‌شده بازی کرد:برهان،جارهد وکوهستان بروکبک. در برهان، او در کنارگوئینت پالترو وآنتونی هاپکینز نقش یک دانشجوی ریاضی را ایفا کرد. در جارهد به کارگردانیسم مندس، او نقش یک تکاور دریایی پرخاشگر را در دوران جنگ خلیج فارس به تصویر کشید.[۲۴]مهم‌ترین نقش او در این سال، و شاید در تمام کارنامه‌اش، در فیلم کوهستان بروکبک به کارگردانیانگ لی بود. جیلنهال وهیث لجر در این فیلم نقش دو گاوچران جوان را بازی می‌کنند که در تابستان سال ۱۹۶۳ در وایومینگ با یکدیگر آشنا می‌شوند و رابطه‌ای عاطفی و پیچیده میان آن‌ها شکل می‌گیرد که دهه‌ها به طول می‌انجامد. این فیلم به یک پدیده فرهنگی و سینمایی تبدیل شد و تحسین گسترده منتقدان را برانگیخت.[۲۵] بازی جیلنهال در نقش جک توئیست، برای او جایزه بفتای بهترین بازیگر نقش مکمل مرد و نامزدی جایزهاسکار، جایزهگلدن گلوب و جایزه انجمن بازیگران فیلم را به همراه داشت.[۲۶]
جیلنهال احساسات مختلفی را بخاطر شیوهٔ کارگردانیآنگ لی درکوهستان بروکبک تجربه کرد ولی در کل بیشتر او را تحسین می‌کرد تا سرزنش. او به این خاطر از لی شکایت داشت که وقتی فیلم‌برداری شروع می‌شد با بازیگران قطع رابطه می‌کرد، ولی جیلنهال حسن‌های لی را می‌ستود از جمله اینکه او همیشه بازیگرانش را تشویق می‌کرد و صبر و شکیبایی مثال زدنی داشت. وقتی که دربارهٔ صحنه‌های بوسیدن لجر «کوهستان بروکبک» از او سؤال می‌کنند، می‌گوید:به عنوان یک بازیگر باید زمان‌هایی که عدم احساس آرامش می‌کنیم را بپذیریم. وقتی دربارهٔ صحنه‌های نزدیکی او با لجر می‌پرسند، می‌گوید این کار به بازی در صحنهٔ رابطهٔ جنسی با زنی می‌ماند که برایم جذابیتی ندارد. بعد از اکرانکوهستان بروکبک شایعات دربارهٔ اینکه بازیگران گرایش خاصی داشتند، زیاد شد. وقتی از او دربارهٔ این شایعات سؤال شد پاسخ داد: «خیلی جالب است وقتی مردم مرا دوجنس‌گرا می‌دانند. این یعنی که می‌توانم نقش‌های بیشتری را بازی کنم. مردم هر چه دوست دارند می‌توانند صدایم کنند. البته من خیلی از نظر جنسی به مردها گرایش نداشتم ولی حتی اگر اتفاق هم بیفتد، نگران نیستم.»
در سال ۲۰۰۷، او در تریلر معماییزودیاک به کارگردانیدیوید فینچر بازی کرد. این فیلم که بر اساس داستان واقعی قاتل زنجیره‌ای زودیاک ساخته شده، جیلنهال را در نقش رابرت گری‌اسمیت، کارتونیستی که به معمای این قتل‌ها وسواس پیدا می‌کند، به نمایش می‌گذارد. زودیاک با استقبال بسیار مثبت منتقدان روبرو شد و بسیاری آن را یکی از بهترین فیلم‌های قرن ۲۱ می‌دانند.[۲۷]پس از آن، او در فیلماسترداد (۲۰۰۷) در کنار ریس ویترسپون و در درام جنگیبرادران (۲۰۰۹) در مقابلتوبی مگوایر وناتالی پورتمن ظاهر شد. در سال ۲۰۱۰، او با بازی در فیلم ماجراجویانه و پرهزینهشاهزاده ایران: شن‌های زمان وارد دنیای بلاک‌باسترها شد. در همان سال، او در فیلم کمدی رمانتیک عشق و دیگر داروها با ان هتوی همبازی شد که برای آن نامزد جایزه گلدن گلوب بهترین بازیگر مرد فیلم موزیکال یا کمدی گردید.[۲۸] او سال بعد با تریلر علمی-تخیلیکد منبع به موفقیت دیگری دست یافت که هم در گیشه و هم در میان منتقدان عملکرد خوبی داشت.[۲۹]
دهه ۲۰۱۰ شاهد گرایش جیلنهال به نقش‌های چالش‌برانگیزتر و تاریک‌تر بود که توانایی‌های بازیگری او را بیش از پیش به نمایش گذاشت. او در سال ۲۰۱۲ با بازی در تریلر پلیسیپایان کشیک در نقش یک افسر پلیس لس آنجلس، تحسین منتقدان را به دست آورد. این فیلم به دلیل سبک فیلم‌برداری مستندگونه و شیمی قوی میان جیلنهال و همبازی‌اش، مایکل پنیا، مورد ستایش قرار گرفت.[۳۰]سال ۲۰۱۳ سالی پربار برای او بود. او با کارگردان تحسین‌شده،دنیس ویلنوو، در دو فیلم همکاری کرد: تریلر روان‌شناختی زندانیان و تریلر اگزیستانسیالدشمن. درزندانیان، او نقش کارآگاه لوکی را بازی می‌کند که مسئول پرونده ربوده شدن دو دختربچه است. بازی کنترل‌شده و در عین حال پرتنش او مورد تحسین قرار گرفت.[۳۱] در دشمن، او نقشی دوگانه را ایفا می‌کند: یک استاد دانشگاه افسرده و همزاد بازیگرش. این فیلم پیچیده و نمادین، توانایی جیلنهال در به تصویر کشیدن شخصیت‌های دوگانه و روان‌شناسی پیچیده را به رخ کشید.[۳۲]اوج این دوره از کارنامه جیلنهال، بازی در فیلم نئو-نوآرشبگرد (۲۰۱۴) به نویسندگی و کارگردانیدن گیلیوری بود. او برای ایفای نقش لو بلوم، یک جامعه‌ستیز جاه‌طلب که با فیلم‌برداری از صحنه‌های جرم و تصادف در لس آنجلس به شهرت می‌رسد، حدود ۱۴ کیلوگرم وزن کم کرد. این نقش‌آفرینی که یکی از بهترین‌های کارنامه او محسوب می‌شود، تحسین جهانی را برانگیخت و نامزدی جوایز گلدن گلوب،بفتا و انجمن بازیگران فیلم را برای او به ارمغان آورد. بسیاری از منتقدان، عدم نامزدی او برای جایزه اسکار را یکی از بزرگترین غافلگیری‌های آن سال دانستند.[۳۳]جیلنهال در سال ۲۰۱۴ با بازی در نمایشنامه صورت فلکی در کنار روث ویلسون، اولین حضور خود در برادوی را تجربه کرد.[۳۴] او در سال‌های بعد در فیلم‌هایچپ‌دست (۲۰۱۵)، که برای آن تغییر بدنی چشمگیری داشت،اورست (۲۰۱۵) وویرانی (۲۰۱۵) بازی کرد. در سال ۲۰۱۶، او بار دیگر با بازی در تریلر روان‌شناختیحیوانات شب‌زی به کارگردانیتام فورد، نامزد جایزه بفتا شد.[۳۵]
در سال ۲۰۱۹، جیلنهال با ایفای نقش کوئنتین بک / میستریو در فیلممرد عنکبوتی: دور از خانه از دنیای سینمایی مارول، به سینمای بلاک‌باستری بازگشت. بازی او در نقش این شخصیت فریبکار و پیچیده با استقبال مثبت طرفداران و منتقدان روبرو شد.[۳۶] او در همان سال در نمایش تحسین‌شده دیوار دریا/یک زندگی در برادوی به روی صحنه رفت که برای آن نامزد جایزه تونی بهترین بازیگر مرد در یک نمایشنامه شد.[۳۷]در سال‌های اخیر، جیلنهال بیشتر بر روی ژانراکشن و تریلر تمرکز کرده است. او در سال ۲۰۲۱ در فیلمگناهکار که بازسازی یک فیلم دانمارکی به همین نام بود، نقش یک اپراتور مرکز فوریت‌های پلیسی را ایفا کرد. این فیلم که تقریباً به طور کامل بر روی بازی او متمرکز است، توانایی او در ایجاد تنش تنها با استفاده از صدا و حالات چهره را به نمایش گذاشت.[۳۸] در سال ۲۰۲۲، او در فیلم اکشنآمبولانس به کارگردانی مایکل بی بازی کرد. در سال ۲۰۲۴، او نقش اصلی بازسازی فیلم کالت کلاسیککافه بین راهی را بر عهده گرفت که از طریق سرویس استریم آمازون پرایم ویدئو منتشر شد و به یکی از پربیننده‌ترین فیلم‌های این پلتفرم تبدیل شد.[۳۹]
جیلنهال فرزند یک کارگردر سال ۲۰۱۹، جیلنهال با ایفای نقش کوئنتین بدان ونمایش‌نامه‌نویس است. خواهر او نیز بازیگر است و در حال حاضر باپیتر سارسگارد که در فیلم‌هایجارهد وتسلیم کنار جیلنهال ظاهر شده، ازدواج کرده است. در دسامبر ۲۰۰۶ او و خواهرش که به یک رستوران درکالیفرنیا برای تعطیلات رفته بودند، گرفتار آتش‌سوزی شدند. خواهر زادهٔ او، رامونا سارسگارد، ۳ اکتبر ۲۰۰۶ به دنیا آمد. پدر خوانده و مادر خواندهٔ او دو زوج همجنس‌گرا هستند و جیلنهال بارها این را تأکید کرده است. خود جیلنهال پدرخواندهٔ ماتیلدا رز لجر متولد ۲۸ اکتبر ۲۰۰۵، دخترهیت لجر ومیشل ویلیامز که هر دو همبازی‌اش درکوهستان بروکبک بوده‌اند، است.
جیلنهال از سال ۲۰۰۲ دو سال باکیرستن دانست نامزد بود. او سپس باریس ویدرسپون نامزد کرد. البته مطبوعات از سال ۲۰۰۷ حدس می‌زدند که این دو با هم رابطهٔ عاشقانه دارند که ریس در مصاحبه‌ای در ۲۰۰۸ نامزدی‌اش را عنوان کرد. آن‌ها سال بعد از هم جدا شدند. او در اواخر ۲۰۱۰ تا اوایل ۲۰۱۱ با خوانندهتیلور سوئیفت در رابطه بود. جیلنهال از سال ۲۰۱۸ با مدل فرانسوی ژان کادیو در رابطه است.[۴۰]
جیلنهال در سال ۲۰۱۵ به همراه ریوا مارکر، شرکت فیلم‌سازی ناین استوریز پروداکشنز (Nine Stories Productions) را تأسیس کرد. این شرکت با هدف تولید آثار چالش‌برانگیز و شخصیت‌محور شکل گرفت.[۴۱] اولین فیلم تولیدی این شرکت، قوی‌تر (۲۰۱۷) بود که جیلنهال در آن نقش جف باومن، یکی از بازماندگان بمب‌گذاری ماراتن بوستون را ایفا کرد. از دیگر آثار تولیدی این شرکت می‌توان به حیات وحش (۲۰۱۸)، یادگار (۲۰۲۰)، شیطان تمام‌وقت (۲۰۲۰) و گناهکار (۲۰۲۱) اشاره کرد.[۴۲]
جیلنهال از نظر سیاسی فعال است و از حامیان حزب دموکرات ایالات متحده به شمار می‌رود. او در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۰۴ از جان کری حمایت کرد و در فعالیت‌های مربوط به افزایش مشارکت جوانان در رأی‌گیری شرکت داشته است.[۴۳] او همچنین به طور مداوم در مورد مسائل زیست‌محیطی و تغییرات اقلیمی صحبت کرده و از برنامه‌های مربوط به بازیافت و انرژی‌های تجدیدپذیر حمایت می‌کند.[۴۴]او از حامیان اتحادیه آزادی‌های مدنی آمریکا (ACLU) است و در برنامه‌های مختلفی برای این سازمان شرکت کرده است. فیلم استرداد که او در آن بازی کرد، به موضوع بحث‌برانگیز بازداشت‌های غیرقانونی توسط دولت آمریکا می‌پرداخت و با حمایت ACLU همراه بود.[۴۵] جیلنهال همچنین در فعالیت‌های خیریه متعددی شرکت داشته است. او از سازمان‌هایی مانند «Stand Up to Cancer» که برای تحقیقات سرطان بودجه جمع‌آوری می‌کند، حمایت کرده است.[۴۶]
