جاز (بهانگلیسی:jazz) (یا به گویش انگلیسیجَز.) یکسبک موسیقی در اواخر سده نوزدهم و اوایل سده بیستم است که از مشخصات آن، به‌کارگیرینت‌های محزون،سنکُپ وضدضرب، ضرب‌های کشیده-کوتاه و خرامان (سوینگ)، تغییرات داینامیکی وسیع، به‌کارگیری ندا و پاسخ، پلی‌ریتمیک بودن و مهم‌تر از همهبداهه‌نوازی است؛ و آن را نخستین فُرم هنری (Art Form) پدید آمده در ایالات متحدهٔ آمریکا می‌دانند.گروه موسیقی ای که جاز بنوازد،گروه جاز نام دارد.
با فراگیری جاز در سراسر دنیا، این موسیقی تأثیر زیادی روی فرهنگ‌های موسیقایی ملت‌ها، مناطق و محل‌های مختلف، همچنین رشد بسیاری از سبک‌های شاخص دیگر داشت. جاز نیواورلینز که از اوایل دههٔ ۱۹۱۰ به وجود آمد، ترکیبی از دسته‌های دوره‌گردسازهای بادی برنجی،رگتایم،موسیقی بلوز بابدیهه‌سازی‌های فراوان است.
در دههٔ ۱۹۵۰ ضرورتجاز آزاد با اجراهایی بدون متر خاص و ساختمان موسیقایی غیرعادی احساس شد. در اواسط این دهه،هارد باپ که معرف تأثیراتریتم اند بلوز،موسیقی گاسپل وبلوز به خصوص در نوازندگی پیانو و ساکسوفون بود، توسعه یافت.مُدال جاز در اواخر دههٔ ۱۹۵۰ با استفاده از بداهه نوازی توسعه یافت.جاز راک فیوژن در اواخر دههٔ ۱۹۶۰ و اوایل دههٔ ۱۹۷۰ با تلفیق بداهه‌نوازی جاز با سازهای الکتریکی رایج در موسیقی راک، ظهور کرد. در اوایل دههٔ ۱۹۸۰، یک فرم تجاری ازجاز فیوژن با نامجاز ملایم با پخش رادیویی قابل ملاحظه‌ای که یافت، موفقیت چشمگیری به‌دست آورد. باقی سبک‌ها و ژانرها از قبیللاتین جاز وآفرو-کوبایی در دهه ۲۰۰۰ محبوب شدند.
پرسش اصالت واژه جاز (جاز) با تحقیقات قابل ملاحظه‌ای به نتیجه رسید و تاریخچه آن به خوبی ثبت شده‌است. به اعتقادی، به عبارت خودمانی جَسم (به انگلیسی jasm) مربوط است که به معنای «روحیه، انرژی» است که در سال ۱۸۶۰ به کار می‌رفت. نخستین ثبت نوشتاری این واژه در سال ۱۹۱۲ در یک مقالهلس‌آنجلس تایمز صورت گرفت که در آن یک بازیکن بیسبال یک توپ جاز را توصیف کرد: «به این دلیل که تلوتلو می‌خورَد و شما به سادگی نمی‌توانید کاری با آن بکنید.»
استفاده از این واژه در نوشته موسیقایی در اوایل ۱۹۱۵ درشیکاگو تریبون ثبت شد. نخستین استفاده از عبارت ثبت شده در متن موسیقایی در نیو اورلینز در ۱۴ نوامبر ۱۹۱۶ بوده‌است. در مصاحبه باان‌پی‌آر،موسیقیدان آمریکایی، یوبی بلیک از اصل این عبارت عامیانه صحبت کرد و گفت که «در یک جایی آن را جاز صدا زدند در حالی که جاز نبود بلکه جَس بود که واژه نامناسبی بود و اگر شما معنی آن را می‌دانستید در جلوی خانم‌ها از آن عبارت استفاده نمی‌کردید.» انجمن گویش آمریکایی این واژه را واژه قرن بیستم انتخاب کرد.
بر همگان ثابت شده‌است که از آنجایی که جاز محدوده وسیعی از موسیقی را در طول بیش از ۱۰۰ سال دربرمی‌گیرد، تعریف جاز بسیار دشوار می‌باشد. همچنین برای تعریف جاز از نقطه نظر فرهنگ‌های موسیقی دیگر از قبیل تاریخچهٔ موسیقی اروپایی یا موسیقی آفریقایی تلاش‌هایی انجام شده‌است.
یک تعریف وسیع‌تر که دوره‌های مختلف جاز را پوشش می‌دهد توسط تراویس جکسون پیشنهاد شد: «جاز، موسیقی‌ای است که کیفیت‌های مختلفی از قبیل سوینگ، بداهه‌نوازی، تعامل گروهی، بها دادن به صدای منحصر به فرد هر موسیقیدان و پذیرا بودن در برابر امکانات موسیقایی مختلف را شامل می‌شود.» برخلاف تلاش‌های منتقدان و مشتاقان سبک‌های مختلف جاز که برای یافتن تعریف دقیق‌تر بحث می‌کردند، موسیقیدانان، خودشان را نسبت به تعریف موسیقی ای که اجرا می‌کنند بی‌میل نشان می‌دادند. برای مثالدوک الینگتون، یکی از چهره‌های برجستهٔ جاز، گفت: «همهٔ آن‌ها موسیقی هستند.»
عکسی از ارکستر جاز «کینگ» و «کارتر» درهوستون،تگزاس، ژانویه ۱۹۲۱.
جاز در فرهنگ و موسیقی غربآفریقا و نیز در سنت‌های موسیقاییسیاهان آمریکا مانندبلوز ورگتایم و دسته‌هایموسیقی نظامی اروپایی ریشه دارد. در آغاز سده بیستم این گونه موسیقی در میان سیاهان آمریکا رواج یافت و در دهه ۱۹۲۰ در بسیار از کشورها رایج گردید. از آن زمان به‌بعد جاز تأثیر زیادی در عرصه موسیقی داشته و هنوز در تحول و تغییر است.
"جاز ابداع سیاه‌هاست. جاز بازگوکنندهٔ خیلی چیزهای عمیق روحی است و نه تنها دربارهٔ ما سیاه‌ها و نحوهٔ نگاه ما به مسائل است بلکه دربارهٔ اصل معنی زندگی مردم‌سالارانهٔ امروزی هم است. جاز همان شرافت نژاد سیاه است که به صورت صدا درآمده‌است. در این سبک از موسیقی همه چیز را می‌شود دید، چه ناگفته‌گذاشتن‌ها، چه نفوذ کردن‌ها، چه پیچیده‌بودن‌ها، و چه مستور ماندن‌ها همه را می‌شود در این سبک دید. تا جاییکه من می‌دانم نواختن جاز از همهٔ سبک‌ها سخت‌تر است. جاز بهترین تفسیر احساسات شخصی در تاریخ موسیقی غربی است."
در دهه ۱۹۶۰ میلادی،دوک الینگتون، بزرگنام موسیقی جاز، قطعه‌ای به نام و افتخاراصفهان تنظیم نمود که مورد توجه قرار گرفت.[۱]
اما اولین خواننده جاز فارسیآلفرد لازاریان بود که در دههٔ ۴۰ شمسی تک‌آهنگی که از وی در رادیو پخش شد و مخاطبان زیادی به خود جذب کرد. اگرچه موج جاز در آن زمان طرفداران خود را به سرعت از دست داد. همان موقع مطبوعات علت کنار کشیدن وی را را اشکال‌تراشی در کار و عدم استقبال از جاز عنوان کردند.[۲][۳][۴]
در ۱۹۶۵، گروهی به رهبریلوید میلر وپرستون کیز سبک جدیدی از موسیقی جاز بنام «جاز شرقی»[۵] ابداع نمودند که در آنموسیقی سنتی ایران باموسیقی جاز آمیخته گردید.[۶] دستاوردهای این گروه اهلیوتا که Oriental Jazz Quartet نام گرفت،[۷] بسیار در ایران مورد توجه قرار گرفت،[۸] و حتی از تلویزیون ملی ایران نیز پخش می‌شد.[۲][۹]
