این مقاله دربارهٔ افزایش مداوم دمای جهانی ناشی از فعالیت‌های انسان است. برای روندهای تاریخی اقلیمی،
تغییرپذیری و تغییر اقلیم را ببینید.
تغییرات دمای هوای سطحی طی ۵۰ سال گذشته.[ ۱] شمالگان بیشترین مقدار گرم‌شدن را داشته است و دما در خشکی به‌طور کلی بیشتر ازدمای سطح دریا افزایش یافته است. میانگین دمای هوای سطح زمین از زمانانقلاب صنعتی تقریباً ۱٫۵ درجه سانتیگراد (حدود ۲٫۵ درجه فارنهایت) افزایش یافته است. اگرچه نیروهای طبیعی نیز باعثتغییرپذیری اقلیم می‌شوند، اما میانگین ۲۰ ساله تأثیر فزاینده فعالیت‌های انسانی را نشان می‌دهد.[ ۲] در کاربرد رایج،تغییر اقلیم [ ۳] [ ۴] انگلیسی :Climate change گرمایش جهانی [ ۵] [ ۶] [ ۷] گَرمش زمین [ ۸] انگلیسی :Global warming سامانه اقلیمی زمین است. گرمایش جهانی پدیده‌ای است که منجر به افزایش میانگین دمایزمین واقیانوس‌ها شده است.[ ۹] [ ۱۰] تغییرات اقلیمی به معنای گسترده‌تر شامل تغییرات بلندمدت پیشین در آب و هوای زمین نیز می‌شود.طی ۱۰۰ سال گذشته،سیّاره‌ی زمین به‌طورغیرطبیعی حدود ۱ درجهٔسلسیوس گرم‌تر شده است که این موضوع دانشمندان را نگران کرده است.[ ۱۱] دانشمندان معتقدند که دهه‌های پایانیقرن بیستم ، گرمترین سال‌ها در ۲۰۰۰ سال اخیر بوده است.[ ۱۲] ۱۹۹۰ تا سال۲۰۰۷ به ثبت رسیده است که این میزان در ۱۵۰ سال گذشته بی‌سابقه بوده است.[ ۱۳] صنعتی در ایجاد این مشکل بسیار مؤثّر بوده‌اند و به گرم شدن کرهٔ زمین کمک می‌کنند.[ ۱۱]
از سال۱۸۸۰ اندازه‌گیری دمای هوای کرهٔ زمین آغاز شده است و تاکنون نیز ادامه دارد. گفته می‌شود که گرم شدن کرهٔ زمین، در سال۲۱۰۰ باعثخشکسالی شدید، گرمای سوزان و توفان‌های وحشتناک خواهد شد.[ ۱۴]
بر پایهاجماع علمی درباره تغییر اقلیم ، افزایش فعلی میانگین دمای جهانی عمدتاً توسط انسان و به دلیل استفاده ازسوخت‌های فسیلی از زمانانقلاب صنعتی پدید آمده است.[ ۱۵] [ ۱۶] استفاده از سوخت‌های فسیلی ،جنگل‌زدایی و برخی فعالیت‌هایکشاورزی وصنعتی باعث افزایش گازهای گلخانه‌ای شده است.[ ۱۷] اثر گلخانه‌ای و جذبتابش گرمایی زمین ازنور خورشید باعث گرم‌شدنتروپوسفر شده‌اند. مقدارکربن دی‌اکسید که مهم‌ترین گاز گلخانه‌ای و عامل اصلی گرمایش جهانی است، دراتمسفر زمین حدود ۵۰٪ افزایش یافته و به سطحی رسیده که برای میلیون‌ها سال دیده نشده است.[ ۱۸]
به عقیدهٔ بسیاری ازدانشمندان با افزایش آگاهی‌های عمومی، مصرف بهینهٔ سوخت وانرژی ، افزایش سطح فضای سبز و جلوگیری از تخریبجنگل‌ها ،بازیافت مواد و استفاده ازانرژی‌های جایگزین سوخت‌های فسیلی مانندباد وخورشید می‌توان این پدیده و اثرات منفی آن بر زندگیبشر را کنترل کرد. درنشست آب‌وهوایی کانکون مکزیک که در ماه دسامبر ۲۰۱۰ تشکیل شد ۱۹۳ کشور شرکت‌کننده تصمیم گرفتند تا صندوقی ۱۰۰میلیارد دلاری را به منظور کمک بهکشورهای در حال توسعه در مبارزه باگرمایش زمین تأسیس کنند.[ ۱۹]
پیش از دهه ۱۹۸۰، زمانی که مشخص نبود که آیا اثر گرمایشی ناشی از افزایشگازهای گلخانه‌ای قوی‌تر از اثر خنک‌کنندگیذرات معلق ناشی ازآلودگی هوا است یا خیر، دانشمندان از اصطلاحتغییر اقلیم ناخواسته برای اشاره به تأثیرات انسان بر اقلیم استفاده می‌کردند.
در دهه ۱۹۸۰، اصطلاحاتگرمایش جهانی وتغییر اقلیم رایج‌تر شد. اگرچه این دو اصطلاح گاهی به جای هم به‌کار می‌روند، ولی از نظر علمی،گرمایش جهانی تنها به افزایش گرم شدن سطح زمین اشاره دارد، در حالی کهتغییر اقلیم کل تغییراتسامانه اقلیمی زمین را توصیف می‌کند. اصطلاحگرمایش جهانی — که در اوایل سال ۱۹۷۵ مورد استفاده قرار گرفت — پس از این‌کهجیمز هنسن ، دانشمند اقلیمی ناسا، از آن در شهادت خود در سال ۱۹۸۸ درمجلس سنای ایالات متحده آمریکا استفاده کرد، محبوب‌تر شد. از دهه ۲۰۰۰، استفاده ازتغییر اقلیم افزایش یافته است. اصطلاحتغییر اقلیم همچنین می‌تواند به‌طور گسترده‌تر بهتغییرات اقلیمی ناشی از هر دو عامل انسانی یا طبیعی در طول تاریخ زمین اشاره کند.
اکنون دانشمندان، سیاستمداران و رسانه‌های مختلف از اصطلاحاتی مانندبحران اقلیمی اضطرار اقلیمی داغشدن جهانی به‌جایگرمایش جهانی نیز استفاده می‌کنند.
روند گرم شدن زمین بین سال‌های ۱۸۸۰ تا ۲۰۲۰ هیئت بین دولتی تغییرات آب‌وهوایی (IPCC) می‌گوید تغییرات جوی که در سراسر جهان مشاهده می‌شود به احتمال خیلی زیاد ناشی از عواملی است که بشر در آن‌ها دست دارد.[ ۲۰] آکادمی ملی علوم آمریکا نیز فعّالیت انسان‌ها و تولید گازهای گلخانه‌ای را علّت اصلی این پدیده معرفی می‌کند.[ ۱۲]
بر اساس ششمین گزارش این هیئت، تنها در صورت کاهش گسترده و فوری در انتشار گازهای گلخانه‌ای، می‌توان از گرم شدن ۱٫۵ یا ۲ درجه سانتی گراد جلوگیری کرد.[ ۲۱] [ ۲۲]
دانشمندان با استفاده از داده‌های جمع‌آوری شده ازگیاهان ،یخچال‌ها و سایر نمونه‌ها به این نتیجه دست یافته‌اند و معتقدند که این پژوهش‌ها به‌طور قطعی تأیید می‌کند که فعالیت‌های انسانی برآب و هوا تأثیر می‌گذارد.[ ۲۳]
همچنین نابودی و آتش‌سوزی جنگل‌ها به عنوان یکی از دلایل گرم شدن دمای زمین مطرح شده است.[ ۲۴] دی‌اکسید کربن ، آن را ذخیره می‌کنند و در اثر سوختن نیز آزاد می‌شود؛ بنابراین آتش‌سوزی در جنگل‌ها می‌تواند به‌عنوان یکی از دلایل افزایش میزان دی‌اکسید کربن دراتمسفر و در نتیجه گرم شدن زمین مورد توجه قرار بگیرد.شایان ذکر است که رویدادال‌نینیو میزان گرمای زمین را به‌طور موقت افزایش می‌دهد.
بدون شک، انسان در آنچه امروزه به عنوان گرم شدن جهانی از آن یاد می‌شود، نقش مؤثری داشته است. دخالت و برداشت بدون حد و حصر نوع بشر در طبیعت باعث دگرگونی عظیمی شده که نمی‌توان آن را انکار کرد. اما در طول تاریخ مسکونی شدنزمین ، این اولین باری نیست که این سیاره آبی به شدت گرم می‌شود. دوره‌های بی‌اندازه گرم یا سرد زمین نتیجه مستقیم یا غیرمستقیم عوامل متعددی است که از قلب این سیاره آغاز شده و تا عمقفضا پیش می‌رود. از جمله عوامل طبیعی گرم شدن زمین می‌توان بهدوره‌های فعالیت خورشیدی ، فورانآتشفشان‌های بزرگ،چرخه‌های میلانکوویچ ،گردش دماشوری اقیانوس و برخوردسیارک‌ها یادنباله‌دارها اشاره کرد.[ ۲۵]
گاز دی‌اکسید کربن ، که عمدتاً از کاربردسوخت‌های فسیلی ناشی می‌شود، به عنوان یکی از عوامل افزایش دمای زمین مطرح است.تحقیقات نشان می‌دهند بین افزایش میزان گازهای گلخانه‌ای موجود دراتمسفر با گرم شدن کرهزمین ارتباط مستقیمی وجود دارد.[ ۲۶]
زمین مقداری از انرژیخورشید را جذب و باقی آن را منعکس می‌کند. در طی این فرایندطول موج نور تغییر پیدا می‌کند. بعضی از گازهای موجود در جو، این تابش خروجی را جذب می‌کنند. این تابش عمدتاً در محدودهفروسرخ است. مولکول گازهای گلخانه‌ای، بسیار بیشتر از سایر گازها نورمادون قرمز را جذب می‌کند. جذبانرژی توسط مولکول‌های گاز سبب جنبشمولکول و افزایش انرژی آن می‌شود. وقتی این اتفاق در مقیاس بزرگ رخ دهد، مانند این است کهزمین را با یکپتو پوشانده‌ایم. دمای کل نواحی زمین افزایش می‌یابد. این پدیدهاثر گلخانه‌ای و گازهایی که در آن موثرند، گازهای گلخانه‌ای نامیده می‌شوند.[ ۲۷] [ ۲۸]
سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو ) در سال ۲۰۰۶ با انتشار گزارشی با نامسایه بلند احشام عنوان نمود که پرورش دام‌ها جهت استفاده بشر، عامل ایجاد ۱۸٪ از مجموع آلاینده‌ها وگازهای گلخانه‌ای است. درصد مزبور، رقمی بیش از سهم وسایل نقلیه در سرتاسر جهان در تولید آلاینده‌ها و گازهای گلخانه‌ای را به خود اختصاص می‌دهد.[ ۲۹] [ ۳۰]
[ ویرایش ] بخش جنوبیرود جاسی پارانا (روی نقشه) درروندونیا برزیل تنها یکی از مناطق بزرگ نابود شده است که در سرتاسر حاشیه جنوبی آمازون امتداد یافته‌اند جنگل‌زدایی دومین عامل گرمایش جهانی است.[ ۳۱] تخریب گسترده جنگلهای آمازون (نمایش روی نقشه) درروندونیا بیشتر برای ایجاد دام‌پروری و چراگاه را نشان می‌دهند. آمار سال ۲۰۱۷ نشان می‌دهد که در هر دقیقه مساحتی معادل یکزمین فوتبال از آمازون برای این هدف نابود می‌شود.[ ۳۲] شمال ایران که در این کشور خشک کمیاب بلکه نایاب هستند از جمله جنگلهای هیرکانی نیز می‌شود. فرایند تخریب گسترده جنگل درکانادا نیز برای استخراجماسه‌های نفتی صورت می‌گیرد که در کنار آلودگی‌های محیطی مانند سمی شدنآب آشامیدنی مناطق مسکونی و نابودی حیات وحش، خود فرایند استخراج سوخت قابل مصرف از ماسه‌های نفتی نیازمند سوزاندن حجمی معادل یک سومگاز طبیعی تولیدی این کشور است[ ۳۳] نفت خام تصفیه شده در ایالات متحده ختم می‌شود.[ ۳۴]
[ ویرایش ] طبق گزارش پروژه جهانی کربن در خرداد ۱۳۹۶چین با تولید سالانه ۱۰۳۵۷ میلیون تندی‌اکسید کربن بزرگ‌ترین کشور آلوده‌کننده هوا وآمریکا با تولید سالانه ۵۴۱۴ میلیون تن در ردیف دوم وهند با تولید سالانه ۲۲۷۴ سوم وروسیه با تولید سالانه ۱۶۱۷ میلیون تن چهارم وژاپن با تولید سالانه ۱۲۳۷ میلیون تن پنجم وآلمان با تولید سالانه ۷۹۸ میلیون تن ششم وایران با تولید سالانه ۶۴۸ میلیون تن گاز دی‌اکسید کربن در ردیف هفتم قرار دارد.[ ۳۵]
برخی از دانشمندان، افزایش توفان‌ها و گردبادهای سهمگین را یکی از نتایج گرم شدن کره زمین قلمداد می‌کنند.[ ۱۲] خشکسالیها ،سیل‌ها ،بادهای گرم وتوفان‌های مهیب‌تر منجر شود اما بعضی از آن‌ها هم بر این باور هستند که بعضی از این حوادث رخ داده علامت گرم شدن زمین نیستند چون این آشفتگی و نابسامانی ویژگی طبیعیاقلیم است.[ ۱۳]
گرم شدن زمین باعث شده است که دمای داخلی یخچال‌های طبیعی واقع در نقاط مختلف جهان از جمله یخچال‌های واقع درشمالگان ،جنوبگان وچین افزایش پیدا کند و در نتیجه با آب‌شدن تدریجی، حجم زیادی از ذخایر این یخچال‌ها ذوب شود. این مسئله از آنجا حائز اهمیت است که این یخچال‌ها بخش عمده‌ای از ذخایر آب آشامیدنی جهان را تشکیل می‌دهند.[ ۳۷] منابع آب آشامیدنی سالم رو به کاهش می‌گذارد و احتمال شیوع بیماری‌هایی که از طریق آب آشامیدنی ناسالم شیوع می‌یابند، بیشتر می‌شود. گرمایش زمین همچنین تأثیر بسزایی در کاهش تعداد جوجه پنگوئن‌ها دارد.[ ۳۸] سازمان بهداشت جهانی ، بیماری‌هایی که ازتغییرات اقلیمی و گرم شدن زمین ناشی می‌شود، هر ساله باعث مرگ و میر ۸۰ هزار نفر در کشورهایآسیایی می‌شود.[ ۳۹] سازمان ملل تاکنون چندین بار دربارهٔ پیامدهای گرم شدن زمین هشدار داده‌اند و خواستار اقدام فوری اعضای این سازمان در جلوگیری از این پدیده شده‌اند.[ ۴۰]
[ ویرایش ] نمودار میزان غلظت کربن دی‌اکسید و میزان دمای زمین؛ دمای زمین با میزان غلظت کربن دی‌اکسید رابطه مستقیم دارد. براساس گزارشسازمان جهانی هواشناسی ، سال ۲۰۱۶ گرمترین سال زمین بوده است. پدیدهال‌نینو در این رکوردشکنی گرما مؤثر بوده است. از سال ۱۸۸۰ میلادی تاکنون (مارس ۲۰۱۷)، سال ۲۰۱۶ به‌طور متوسط جهانی گرمترین سال بوده است. تحقیقات علمی نشان می‌دهند که زمین آخرین بار ۱۱۵ هزار سال پیش چنین گرم بوده و این سیاره از چهار میلیون سال پیش تاکنون چنین حجم بالایی ازدی‌اکسید کربن دراتمسفر زمین را تجربه نکرده است.[ ۴۱] [ ۴۲] ناسا (NASA) و سازمان هواشناسیژاپن (JMA)، ماه ژوئیه سال ۲۰۱۵ به عنوان گرمترین ماه ثبت شده پس از پیدایش ابزارهای سنجشدمای هوا در اواخرقرن نوزدهم میلادی لقب گرفت. پژوهش‌ها بر رویجنگل‌ها ،یخ‌های قطبی وجزایر مرجانی در دریاها نیز نشان داده است کهکره زمین در این سال در گرمترین حالت خود در طی ۴۰۰۰ سال گذشته بوده است.[ ۴۳] تاریخ زمین تعیین شده بود.[ ۴۴]
هرچند این رکورد باز هم ارتقا یافت و سال ۲۰۲۴ را به گرم ترین سال تاریخ زمین با رکورد °۱.۶۰+ درجه سانتی گراد از زمان آغاز سنجش آن از سال ۱۸۵۰ تبدیل کرد.[ ۴۵] [ ۴۶]
↑ "GISS Surface Temperature Analysis (v4)" .NASA . Retrieved12 January 2024 .↑ (IPCC AR6 WG1 2021 ، SPM-7) ↑ «تغییر اقلیم » [علوم جَوّ، مهندسی محیط‌زیست و انرژی ] هم‌ارزِ «climate change »؛ منبع:گروه واژه‌گزینی .دفتر ششم . فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان.تهران : انتشاراتفرهنگستان زبان و ادب فارسی .شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۵۳۱-۸۵-۶ تغییر اقلیم ) ↑ مُر، فرید؛ مدبری، سروش (۱۳۹۱ ).فرهنگ جامع علوم زمین .فرهنگ معاصر .شابک ۹۷۸-۶۰۰-۱۰۵-۰۴۰-۴ ↑ https://www.sid.ir/paper/150484/fa ↑ https://www.sid.ir/search/journal/paper/گرمایش%20جهانی/fa?str=گرمایش+جهانی&page=1&sort=0&fgrp=all&ftyp=all&fyrs=all ↑ https://ejcp.gau.ac.ir/article_1025_eceb20ae70f9d6a7d9fd6a0fa1a27ec8.pdf ↑ «گَرمش زمین » [مهندسی محیط‌زیست و انرژی ] هم‌ارزِ «global warming »؛ منبع:گروه واژه‌گزینی .دفتر دوم . فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان.تهران : انتشاراتفرهنگستان زبان و ادب فارسی .شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۳۷-۰ گَرمش زمین ) ↑ «گرم شدن زمین» . پایگاه اطلاعاتی ایرانیکا. بایگانی‌شده ازاصلی در ۲۶ اوت ۲۰۰۷. دریافت‌شده در۱ سپتامبر ۲۰۰۷ .↑ «گرم شدن جهان» . انجمن فیزیکدانان جوان ایران. دریافت‌شده در۱ سپتامبر ۲۰۰۷ .↑۱۱٫۰ ۱۱٫۱ «گرم شدن زمین» . دفتر طرح ملی تغییر آب و هوا. بایگانی‌شده ازاصلی در ۱۹ سپتامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در۱ سپتامبر ۲۰۰۷ .↑۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ «گرمترین دوران کره زمین» . پایگاه اینترنتی آفتاب. دریافت‌شده در۱۴ شهریور ۱۳۸۶ .↑۱۳٫۰ ۱۳٫۱ «پیش به سوی جهنم» . وبگاه نوژن طراحان. بایگانی‌شده ازاصلی در ۹ اکتبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در۶ سپتامبر ۲۰۰۷ .↑ «دانشمندان می‌گویند: گرم شدن زمین فاجعه‌بار خواهد شد» . رادیو زمانه. بایگانی‌شده ازاصلی در ۲۷ سپتامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در۲ سپتامبر ۲۰۰۷ .↑ (IPCC SR15 Ch1 2018 ، ص. 54): "These global-level rates of human-driven change far exceed the rates of change driven by geophysical or biosphere forces that have altered the Earth System trajectory in the past (e.g. , Summerhayes, 2015; Foster et al. , 2017); even abrupt geophysical events do not approach current rates of human-driven change." ↑ Lynas, Mark; Houlton, Benjamin Z.; Perry, Simon (19 October 2021)."Greater than 99% consensus on human caused climate change in the peer-reviewed scientific literature" .Environmental Research Letters 16 (11): 114005.Bibcode :2021ERL....16k4005L .doi :10.1088/1748-9326/ac2966 ISSN 1748-9326 .S2CID 239032360 . ↑ (Our World in Data, 18 September 2020 ) ↑ (IPCC AR6 WG1 Technical Summary 2021 ، ص. 67): "Concentrations of CO2 , methane (الگو:CH4 ), and nitrous oxide (الگو:N2O ) have increased to levels unprecedented in at least 800,000 years, and there is high confidence that current CO2 concentrations have not been experienced for at least 2 million years." ↑ رادیو فردا : توافق بر سر ایجاد صندوق ۱۰۰ میلیارد دلاری مبارزه با گرمایش جهانی، بازدید: ۱۱ دسامبر ۲۰۱۰.↑ «گرم شدن زمین به 'احتمال زیاد' کار بشر است» . بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در۳ سپتامبر ۲۰۰۷ .↑ McGrath, Matt (2021-08-09)."Climate change: IPCC report is 'code red for humanity' .بی‌بی‌سی نیوز (به انگلیسی) .بی‌بی‌سی . Archived fromthe original on 2021-08-13. Retrieved2021-08-09 . ↑ Harvey, Fiona (2021-08-09)."Major climate changes inevitable and irreversible – IPCC's starkest warning yet" .گاردین ↑ «زمین به اوج گرمای خود در دو هزاره اخیر پا گذاشته است» . بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در۳ سپتامبر ۲۰۰۷ .↑ «آتش‌سوزی جنگل‌ها یکی از علل تولید گازهای گلخانه‌ای است» . پایگاه اینترنتی آفتاب. دریافت‌شده در۱۴ شهریور ۱۳۸۶ .↑ «سلسله مقالات دانش فضایی دربارهٔ گرمایش جهانی» .وبگاه دانش فضایی . بایگانی‌شده ازاصلی در ۴ سپتامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در۲۶ مرداد ۱۳۸۹ .↑ بیگی، خانم (۲۰۲۱-۰۲-۰۶ ).«اثر گلخانه ای چیست و از اثرات نامطلوب آن بر زمین چه می‌دانید؟ | جهان شیمی فیزیک» . جهان شیمی فیزیک. دریافت‌شده در۲۰۲۲-۱۰-۲۴ . ↑ «اثر گلخانه‌ای» . وبگاه تبیان. بایگانی‌شده ازاصلی در ۲۸ اوت ۲۰۰۷. دریافت‌شده در۳ سپتامبر ۲۰۰۷ .↑ متمم، گروه (۲۰۲۲-۰۸-۲۱ ).«اثر گلخانه ای | گرمایش زمین چیست و چرا باید به آن توجه کنیم؟ | بخش اول» .متمم . دریافت‌شده در۲۰۲۲-۱۰-۲۴ . ↑ راسخون - مقالات موضوعی - زمین زیر پای گاوهای گرمازا! [پیوند مرده ↑ Livestock's long shadow: environmental issues and options ↑ «Deforestation and Climate Change» . earthday.org. بایگانی‌شده ازاصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در۲۹ دسامبر ۲۰۱۹ .↑ David Shukman.«Football pitch of Amazon forest lost every minute» .BBC . ↑ «We have too many fossil-fuel power plants to meet climate goals» .National Geographic .↑ «Keystone's hit to the environment» .CNN بیزینس.↑ ایران هفتمین کشور بزرگ آلوده‌کننده هوا در جهان معرفی شد ↑ Ivanova, Irina (June 2, 2022)."California is rationing water amid its worst drought in 1,200 years" .سی‌بی‌اس نیوز . ↑ «یخچال‌های چین به سرعت ذوب می‌شوند» . بایگانی‌شده ازاصلی در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در۱۸ شهریور ۱۳۸۶ .↑ «مرگ جوجه پنگوئن‌ها بر اثر گرمایش زمین» . سایت خبری بیتنا ۲۴. بایگانی‌شده ازاصلی در ۲۲ فوریه ۲۰۱۴.↑ «سازمان بهداشت جهانی: گرم شدن زمین، سالانه جان ۸۰ هزار آسیایی را می‌گیرد» . خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران،ایرنا . بایگانی‌شده ازاصلی در ۲ ژوئن ۲۰۱۳. دریافت‌شده در۱۷ شهریور ۱۳۸۶ .↑ «دبیرکل سازمان ملل خواستار اقدام فوری برای مقابله با گرمایش شد» .بی‌بی‌سی پارسی . دریافت‌شده در۸ سپتامبر ۲۰۱۱ .↑ سازمان جهانی هواشناسی: زمین به مکانی ناشناخته تبدیل شده خبرگزاری انتخاب↑ ۲۰۱۵ گرمترین سال جهان است خبرگزاری انتخاب↑ بر اساس اطلاعات ناسا گرمایش زمین باز هم رکورد زد! خبرگزاری انتخاب↑ «سال ۲۰۱۰ گرمترین سال زمین» . پایگاه خبری آفتاب. بایگانی‌شده ازاصلی در ۲۲ ژانویه ۲۰۱۱. دریافت‌شده در۲۰ ژانویه ۲۰۱۰ .↑ "Global Climate Highlights 2024 | Copernicus" .climate.copernicus.eu (به انگلیسی) . Retrieved2025-08-19 .↑ Carrington، Damian؛ editor، Damian Carrington Environment (۲۰۲۵-۰۱-۱۰ ).«Hottest year on record sent planet past 1.5C of heating for first time in 2024» (به انگلیسی). The Guardian.شاپا 0261-3077 . دریافت‌شده در۲۰۲۵-۰۸-۱۹ . مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به
تغییر اقلیم در ویکی‌گفتاورد موجود است.
گزارش ارزیابی چهارم
IPCC (2007). Solomon, S.; Qin, D.; Manning, M.; Chen, Z.; et al. (eds.).Climate Change 2007: The Physical Science Basis Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University Press.ISBN 978-0-521-88009-1 Le Treut, H.; Somerville, R.; Cubasch, U.; Ding, Y.; et al. (2007)."Chapter 1: Historical Overview of Climate Change Science" (PDF) .(IPCC AR4 WG1 2007 ) . pp. 93–127. Randall, D. A.; Wood, R. A.; Bony, S.; Colman, R.; et al. (2007)."Chapter 8: Climate Models and their Evaluation" (PDF) .(IPCC AR4 WG1 2007 ) . pp. 589–662. Hegerl, G. C.; Zwiers, F. W.;Braconnot, P. ; Gillett, N. P.; et al. (2007)."Chapter 9: Understanding and Attributing Climate Change" (PDF) .(IPCC AR4 WG1 2007 ) . pp. 663–745. گزارش ارزیابی پنجم
IPCC (2013). Stocker, T. F.; Qin, D.; Plattner, G. -K.; Tignor, M.; et al. (eds.).Climate Change 2013: The Physical Science Basis (PDF) . Contribution of Working Group I to theپنجمین گزارش هیئت بیندولتی تغییر اقلیم of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge, UK & New York: Cambridge University Press.ISBN 978-1-107-05799-9 AR5 Climate Change 2013: The Physical Science Basis — IPCC IPCC (2013)."Summary for Policymakers" (PDF) .(IPCC AR5 WG1 2013 ) .Hartmann, D. L.; Klein Tank, A. M. G.; Rusticucci, M.; Alexander, L. V.; et al. (2013)."Chapter 2: Observations: Atmosphere and Surface" (PDF) .(IPCC AR5 WG1 2013 ) . pp. 159–254. Rhein, M.; Rintoul, S. R.; Aoki, S.; Campos, E.; et al. (2013)."Chapter 3: Observations: Ocean" (PDF) .(IPCC AR5 WG1 2013 ) . pp. 255–315. Masson-Delmotte, V.; Schulz, M.; Abe-Ouchi, A.; Beer, J.; et al. (2013)."Chapter 5: Information from Paleoclimate Archives" (PDF) .(IPCC AR5 WG1 2013 ) . pp. 383–464. Bindoff, N. L.; Stott, P. A.; AchutaRao, K. M.; Allen, M. R.; et al. (2013)."Chapter 10: Detection and Attribution of Climate Change: from Global to Regional" (PDF) .(IPCC AR5 WG1 2013 ) . pp. 867–952. Collins, M.; Knutti, R.; Arblaster, J. M.; Dufresne, J. -L.; et al. (2013)."Chapter 12: Long-term Climate Change: Projections, Commitments and Irreversibility" (PDF) .(IPCC AR5 WG1 2013 ) . pp. 1029–1136.
IPCC (2014). Field, C. B.; Barros, V. R.; Dokken, D. J.; Mach, K. J.; et al. (eds.).Climate Change 2014: Impacts, Adaptation, and Vulnerability. Part A: Global and Sectoral Aspects . Contribution of Working Group II to theپنجمین گزارش هیئت بیندولتی تغییر اقلیم of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University Press.ISBN 978-1-107-05807-1 Jiménez Cisneros, B. E.; Oki, T.; Arnell, N. W.; Benito, G.; et al. (2014)."Chapter 3: Freshwater Resources" (PDF) .(IPCC AR5 WG2 A 2014 ) . pp. 229–269. Porter, J. R.; Xie, L.; Challinor, A. J.; Cochrane, K.; et al. (2014)."Chapter 7: Food Security and Food Production Systems" (PDF) .(IPCC AR5 WG2 A 2014 ) . pp. 485–533. Smith, K. R.; Woodward, A.; Campbell-Lendrum, D.; Chadee, D. D.; et al. (2014)."Chapter 11: Human Health: Impacts, Adaptation, and Co-Benefits" (PDF) .In (IPCC AR5 WG2 A 2014 ) . pp. 709–754. Olsson, L.; Opondo, M.; Tschakert, P.; Agrawal, A.; et al. (2014)."Chapter 13: Livelihoods and Poverty" (PDF) .(IPCC AR5 WG2 A 2014 ) . pp. 793–832. Cramer, W.; Yohe, G. W.; Auffhammer, M.; Huggel, C.; et al. (2014)."Chapter 18: Detection and Attribution of Observed Impacts" (PDF) .(IPCC AR5 WG2 A 2014 ) . pp. 979–1037. Oppenheimer, M.; Campos, M.; Warren, R.; Birkmann, J.; et al. (2014)."Chapter 19: Emergent Risks and Key Vulnerabilities" (PDF) .(IPCC AR5 WG2 A 2014 ) . pp. 1039–1099. IPCC (2014). Barros, V. R.; Field, C. B.; Dokken, D. J.; Mach, K. J.; et al. (eds.).Climate Change 2014: Impacts, Adaptation, and Vulnerability. Part B: Regional Aspects (PDF) . Contribution of Working Group II to theپنجمین گزارش هیئت بیندولتی تغییر اقلیم of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge, UK & New York: Cambridge University Press.ISBN 978-1-107-05816-3 IPCC (2014). Edenhofer, O.; Pichs-Madruga, R.; Sokona, Y.; Farahani, E.; et al. (eds.).Climate Change 2014: Mitigation of Climate Change . Contribution of Working Group III to theپنجمین گزارش هیئت بیندولتی تغییر اقلیم of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge, UK & New York, NY: Cambridge University Press.ISBN 978-1-107-05821-7 IPCC AR5 SYR (2014). The Core Writing Team; Pachauri, R. K.; Meyer, L. A. (eds.).Climate Change 2014: Synthesis Report پنجمین گزارش هیئت بیندولتی تغییر اقلیم of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Geneva, Switzerland: IPCC.گزارش ویژه: گرمایش جهانی ۱٫۵ درجه سانتی گراد
IPCC (2018). Masson-Delmotte, V.; Zhai, P.; Pörtner, H. -O.; Roberts, D.; et al. (eds.).Global Warming of 1.5°C. An IPCC Special Report on the impacts of global warming of 1.5°C above pre-industrial levels and related global greenhouse gas emission pathways, in the context of strengthening the global response to the threat of climate change, sustainable development, and efforts to eradicate poverty (PDF) . Intergovernmental Panel on Climate Change.Global Warming of 1.5 ºC — .IPCC (2018)."Summary for Policymakers" (PDF) .(IPCC SR15 2018 ) . pp. 3–24.Allen, M. R.; Dube, O. P.; Solecki, W.; Aragón-Durand, F.; et al. (2018)."Chapter 1: Framing and Context" (PDF) .(IPCC SR15 2018 ) . pp. 49–91. Rogelj, J. ; Shindell, D.; Jiang, K.; Fifta, S.; et al. (2018)."Chapter 2: Mitigation Pathways Compatible with 1.5°C in the Context of Sustainable Development" (PDF) .(IPCC SR15 2018 ) . pp. 93–174.Hoegh-Guldberg, O.; Jacob, D.; Taylor, M.; Bindi, M.; et al. (2018)."Chapter 3: Impacts of 1.5ºC Global Warming on Natural and Human Systems" (PDF) .(IPCC SR15 2018 ) . pp. 175–311. de Coninck, H.; Revi, A.; Babiker, M.; Bertoldi, P.; et al. (2018)."Chapter 4: Strengthening and Implementing the Global Response" (PDF) .(IPCC SR15 2018 ) . pp. 313–443. Roy, J.; Tschakert, P.; Waisman, H.; Abdul Halim, S.; et al. (2018)."Chapter 5: Sustainable Development, Poverty Eradication and Reducing Inequalities" (PDF) .(IPCC SR15 2018 ) . pp. 445–538. گزارش ویژه: دگرگونی اقلیم و سرزمین
گزارش ویژه: اقیانوس و یخ‌کره در اقلیم درحال دگرگونی
IPCC (2019). Pörtner, H. -O.; Roberts, D. C.; Masson-Delmotte, V.; Zhai, P.; et al. (eds.).IPCC Special Report on the Ocean and Cryosphere in a Changing Climate (PDF) . In press.IPCC (2019)."Summary for Policymakers" (PDF) .(IPCC SROCC 2019 ) . pp. 3–35.Meredith, M.; Sommerkorn, M.; Cassotta, S.; Derksen, C.; et al. (2019)."Chapter 3: Polar Regions" (PDF) .(IPCC SROCC 2019 ) . pp. 203–320. Oppenheimer, M.; Glavovic, B.; Hinkel, J.; van de Wal, R.; et al. (2019)."Chapter 4: Sea Level Rise and Implications for Low Lying Islands, Coasts and Communities" (PDF) .(IPCC SROCC 2019 ) . pp. 321–445. Bindoff, N. L.; Cheung, W. W. L.; Kairo, J. G.; Arístegui, J.; et al. (2019)."Chapter 5: Changing Ocean, Marine Ecosystems, and Dependent Communities" (PDF) .(IPCC SROCC 2019 ) . pp. 447–587. گزارش ارزیابی ششم
IPCC (2021). Masson-Delmotte, V.; Zhai, P.; Pirani, A.; Connors, S. L.; et al. (eds.).Climate Change 2021: The Physical Science Basis (PDF) . Contribution of Working Group I to theششمین گزارش هیئت بیندولتی تغییر اقلیم of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA: Cambridge University Press (In Press).IPCC (2022). Pörtner, H. -O.; Roberts, D.C.; Tignor, M.; Poloczanska, E.S.; Mintenbeck, K.; Alegría, A.; Craig, M.; Langsdorf, S.; Löschke, S.; Möller, V.; Okem, A.; Rama, B.; et al. (eds.).Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change IPCC (2022). Shukla, P.R.; Skea, J.; Slade, R.; Al Khourdajie, A.; et al. (eds.).Climate Change 2022: Mitigation of Climate Change. Contribution of Working Group III to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [ ویرایش ] Albrecht, Bruce A. (1989)."Aerosols, Cloud Microphysics, and Fractional Cloudiness" .Science .245 (4923): 1227–1239.Bibcode :1989Sci...245.1227A .doi :10.1126/science.245.4923.1227 .PMID 17747885 .S2CID 46152332 . Balsari, S.; Dresser, C.; Leaning, J. (2020)."Climate Change, Migration, and Civil Strife" .Curr Environ Health Rep .7 (4): 404–414.doi :10.1007/s40572-020-00291-4 .PMC 7550406 PMID 33048318 . Bamber, Jonathan L.; Oppenheimer, Michael; Kopp, Robert E.; Aspinall, Willy P.; Cooke, Roger M. (2019)."Ice sheet contributions to future sea-level rise from structured expert judgment" .Proceedings of the National Academy of Sciences .116 (23): 11195–11200.Bibcode :2019PNAS..11611195B .doi :10.1073/pnas.1817205116 ISSN 0027-8424 .PMC 6561295 PMID 31110015 . Bednar, Johannes; Obersteiner, Michael; Wagner, Fabian (2019)."On the financial viability of negative emissions" .Nature Communications .10 (1): 1783.Bibcode :2019NatCo..10.1783B .doi :10.1038/s41467-019-09782-x .ISSN 2041-1723 .PMC 6467865 PMID 30992434 . Berrill, P.; Arvesen, A.; Scholz, Y.; Gils, H. C.; et al. (2016)."Environmental impacts of high penetration renewable energy scenarios for Europe" .Environmental Research Letters .11 (1): 014012.Bibcode :2016ERL....11a4012B .doi :10.1088/1748-9326/11/1/014012 Björnberg, Karin Edvardsson; Karlsson, Mikael; Gilek, Michael; Hansson, Sven Ove (2017)."Climate and environmental science denial: A review of the scientific literature published in 1990–2015" .Journal of Cleaner Production .167 : 229–241.doi :10.1016/j.jclepro.2017.08.066 ISSN 0959-6526 . Boulianne, Shelley; Lalancette, Mireille; Ilkiw, David (2020)." .Media and Communication .8 (2): 208–218.doi :10.17645/mac.v8i2.2768 ISSN 2183-2439 . Bui, M.;Adjiman, C. ; Bardow, A.; Anthony, Edward J.; et al. (2018)."Carbon capture and storage (CCS): the way forward" .Energy & Environmental Science .11 (5): 1062–1176.doi :10.1039/c7ee02342a Burke, Claire; Stott, Peter (2017). "Impact of Anthropogenic Climate Change on the East Asian Summer Monsoon".Journal of Climate .30 (14): 5205–5220.arXiv :1704.00563 Bibcode :2017JCli...30.5205B .doi :10.1175/JCLI-D-16-0892.1 .ISSN 0894-8755 .S2CID 59509210 . Burke, Marshall; Davis, W. Matthew; Diffenbaugh, Noah S (2018). "Large potential reduction in economic damages under UN mitigation targets".Nature .557 (7706): 549–553.Bibcode :2018Natur.557..549B .doi :10.1038/s41586-018-0071-9 .ISSN 1476-4687 .PMID 29795251 .S2CID 43936274 . Callendar, G. S. (1938). "The artificial production of carbon dioxide and its influence on temperature".Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society .64 (275): 223–240.Bibcode :1938QJRMS..64..223C .doi :10.1002/qj.49706427503 .Cattaneo, Cristina; Beine, Michel; Fröhlich, Christiane J.; Kniveton, Dominic; et al. (2019)."Human Migration in the Era of Climate Change" .Review of Environmental Economics and Policy .13 (2): 189–206.doi :10.1093/reep/rez008 .hdl :10.1093/reep/rez008 ISSN 1750-6816 .S2CID 198660593 . Cohen, Judah; Screen, James; Furtado, Jason C.; Barlow, Mathew; et al. (2014)."Recent Arctic amplification and extreme mid-latitude weather" (PDF) .Nature Geoscience .7 (9): 627–637.Bibcode :2014NatGe...7..627C .doi :10.1038/ngeo2234 .ISSN 1752-0908 . Costello, Anthony; Abbas, Mustafa; Allen, Adriana; Ball, Sarah; et al. (2009)."Managing the health effects of climate change" .The Lancet .373 (9676): 1693–1733.doi :10.1016/S0140-6736(09)60935-1 .PMID 19447250 .S2CID 205954939 . Archived fromthe original on 13 August 2017. Curtis, P.; Slay, C.; Harris, N.; Tyukavina, A.; et al. (2018)."Classifying drivers of global forest loss" .Science .361 (6407): 1108–1111.Bibcode :2018Sci...361.1108C .doi :10.1126/science.aau3445 PMID 30213911 .S2CID 52273353 . Davidson, Eric (2009)."The contribution of manure and fertilizer nitrogen to atmospheric nitrous oxide since 1860" .Nature Geoscience .2 : 659–662.doi :10.1016/j.chemer.2016.04.002 DeConto, Robert M.; Pollard, David (2016). "Contribution of Antarctica to past and future sea-level rise".Nature .531 (7596): 591–597.Bibcode :2016Natur.531..591D .doi :10.1038/nature17145 .ISSN 1476-4687 .PMID 27029274 .S2CID 205247890 . Dean, Joshua F.; Middelburg, Jack J.; Röckmann, Thomas; Aerts, Rien; et al. (2018)."Methane Feedbacks to the Global Climate System in a Warmer World" .Reviews of Geophysics .56 (1): 207–250.Bibcode :2018RvGeo..56..207D .doi :10.1002/2017RG000559 ISSN 1944-9208 . Delworth, Thomas L.; Zeng, Fanrong (2012)."Multicentennial variability of the Atlantic meridional overturning circulation and its climatic influence in a 4000 year simulation of the GFDL CM2.1 climate model" .Geophysical Research Letters .39 (13): n/a.Bibcode :2012GeoRL..3913702D .doi :10.1029/2012GL052107 ISSN 1944-8007 . Deutsch, Curtis; Brix, Holger; Ito, Taka; Frenzel, Hartmut; et al. (2011)."Climate-Forced Variability of Ocean Hypoxia" (PDF) .Science .333 (6040): 336–339.Bibcode :2011Sci...333..336D .doi :10.1126/science.1202422 .PMID 21659566 .S2CID 11752699 . Archived fromthe original (PDF) on 9 May 2016. Diffenbaugh, Noah S.; Burke, Marshall (2019)."Global warming has increased global economic inequality" .Proceedings of the National Academy of Sciences .116 (20): 9808–9813.Bibcode :2019PNAS..116.9808D .doi :10.1073/pnas.1816020116 ISSN 0027-8424 .PMC 6525504 PMID 31010922 . Doney, Scott C.; Fabry, Victoria J.; Feely, Richard A.; Kleypas, Joan A. (2009). "Ocean Acidification: The Other CO2 Problem".Annual Review of Marine Science .1 (1): 169–192.Bibcode :2009ARMS....1..169D .doi :10.1146/annurev.marine.010908.163834 .PMID 21141034 .S2CID 402398 . Fahey, D. W.; Doherty, S. J.; Hibbard, K. A.; Romanou, A.; Taylor, P. C. (2017)."Chapter 2: Physical Drivers of Climate Change" (PDF) .In (USGCRP2017 ) . Fischer, Tobias P.; Aiuppa, Alessandro (2020)."AGU Centennial Grand Challenge: Volcanoes and Deep Carbon Global CO2 Emissions From Subaerial Volcanism – Recent Progress and Future Challenges" .Geochemistry, Geophysics, Geosystems .21 (3): e08690.Bibcode :2020GGG....2108690F .doi :10.1029/2019GC008690 ISSN 1525-2027 . Franzke, Christian L. E.; Barbosa, Susana; Blender, Richard; Fredriksen, Hege-Beate; et al. (2020)."The Structure of Climate Variability Across Scales" .Reviews of Geophysics .58 (2): e2019RG000657.Bibcode :2020RvGeo..5800657F .doi :10.1029/2019RG000657 ISSN 1944-9208 . Friedlingstein, Pierre; Jones, Matthew W.; O'Sullivan, Michael; Andrew, Robbie M.; et al. (2019)."Global Carbon Budget 2019" .Earth System Science Data .11 (4): 1783–1838.Bibcode :2019ESSD...11.1783F .doi :10.5194/essd-11-1783-2019 ISSN 1866-3508 . Fyfe, John C.; Meehl, Gerald A.; England, Matthew H.; Mann, Michael E.; et al. (2016)."Making sense of the early-2000s warming slowdown" (PDF) .Nature Climate Change .6 (3): 224–228.Bibcode :2016NatCC...6..224F .doi :10.1038/nclimate2938 . Archived fromthe original (PDF) on 7 February 2019. Goyal, Rishav; England, Matthew H; Sen Gupta, Alex; Jucker, Martin (2019)."Reduction in surface climate change achieved by the 1987 Montreal Protocol" .Environmental Research Letters .14 (12): 124041.Bibcode :2019ERL....14l4041G .doi :10.1088/1748-9326/ab4874 ISSN 1748-9326 . Grubb, M. (2003)."The Economics of the Kyoto Protocol" (PDF) .World Economics .4 (3): 144–145. Archived fromthe original (PDF) on 4 September 2012. Gunningham, Neil (2018)."Mobilising civil society: can the climate movement achieve transformational social change?" (PDF) .Interface: A Journal for and About Social Movements .10 . Archived fromthe original (PDF) on 12 April 2019. Retrieved12 April 2019 . Hagmann, David; Ho, Emily H.; Loewenstein, George (2019). "Nudging out support for a carbon tax".Nature Climate Change .9 (6): 484–489.Bibcode :2019NatCC...9..484H .doi :10.1038/s41558-019-0474-0 .S2CID 182663891 . Haines, A.; Ebi, K. (2019)."The Imperative for Climate Action to Protect Health" .New England Journal of Medicine .380 (3): 263–273.doi :10.1056/NEJMra1807873 PMID 30650330 .S2CID 58662802 . Hansen, James; Sato, Makiko; Hearty, Paul; Ruedy, Reto; et al. (2016)."Ice melt, sea level rise and superstorms: evidence from paleoclimate data, climate modeling, and modern observations that 2 °C global warming could be dangerous" .Atmospheric Chemistry and Physics .16 (6): 3761–3812.arXiv :1602.01393 Bibcode :2016ACP....16.3761H .doi :10.5194/acp-16-3761-2016 .ISSN 1680-7316 .S2CID 9410444 . Harvey, Jeffrey A.; Van den Berg, Daphne; Ellers, Jacintha; Kampen, Remko; et al. (2018)."Internet Blogs, Polar Bears, and Climate-Change Denial by Proxy" .BioScience .68 (4): 281–287.doi :10.1093/biosci/bix133 .ISSN 0006-3568 .PMC 5894087 PMID 29662248 . Hawkins, Ed; Ortega, Pablo; Suckling, Emma; Schurer, Andrew; et al. (2017)."Estimating Changes in Global Temperature since the Preindustrial Period" .Bulletin of the American Meteorological Society .98 (9): 1841–1856.Bibcode :2017BAMS...98.1841H .doi :10.1175/bams-d-16-0007.1 ISSN 0003-0007 . He, Yanyi; Wang, Kaicun; Zhou, Chunlüe; Wild, Martin (2018)."A Revisit of Global Dimming and Brightening Based on the Sunshine Duration" .Geophysical Research Letters .45 (9): 4281–4289.Bibcode :2018GeoRL..45.4281H .doi :10.1029/2018GL077424 ISSN 1944-8007 . Hilaire, Jérôme; Minx, Jan C.; Callaghan, Max W.; Edmonds, Jae; Luderer, Gunnar; Nemet, Gregory F.; Rogelj, Joeri; Zamora, Maria Mar (17 October 2019)."Negative emissions and international climate goals—learning from and about mitigation scenarios" .Climatic Change .157 (2): 189–219.Bibcode :2019ClCh..157..189H .doi :10.1007/s10584-019-02516-4 Hodder, Patrick; Martin, Brian (2009). "Climate Crisis? The Politics of Emergency Framing".Economic and Political Weekly .44 (36): 53–60.ISSN 0012-9976 .JSTOR 25663518 . Holding, S.; Allen, D. M.; Foster, S.; Hsieh, A.; et al. (2016). "Groundwater vulnerability on small islands".Nature Climate Change .6 (12): 1100–1103.Bibcode :2016NatCC...6.1100H .doi :10.1038/nclimate3128 .ISSN 1758-6798 . Joo, Gea-Jae; Kim, Ji Yoon; Do, Yuno; Lineman, Maurice (2015)."Talking about Climate Change and Global Warming" .PLOS ONE .10 (9): e0138996.Bibcode :2015PLoSO..1038996L .doi :10.1371/journal.pone.0138996 ISSN 1932-6203 .PMC 4587979 PMID 26418127 . Kabir, Russell; Khan, Hafiz T. A.; Ball, Emma; Caldwell, Khan (2016)."Climate Change Impact: The Experience of the Coastal Areas of Bangladesh Affected by Cyclones Sidr and Aila" .Journal of Environmental and Public Health .2016 : 9654753.doi :10.1155/2016/9654753 PMC 5102735 PMID 27867400 . Kaczan, David J.; Orgill-Meyer, Jennifer (2020)."The impact of climate change on migration: a synthesis of recent empirical insights" .Climatic Change .158 (3): 281–300.Bibcode :2020ClCh..158..281K .doi :10.1007/s10584-019-02560-0 .S2CID 207988694 . Retrieved9 February 2021 . Kennedy, J. J.; Thorne, W. P.; Peterson, T. C.; Ruedy, R. A.; et al. (2010). Arndt, D. S.; Baringer, M. O.; Johnson, M. R. (eds.). "How do we know the world has warmed?". Special supplement: State of the Climate in 2009.Bulletin of the American Meteorological Society 91 (7). S26-S27.doi :10.1175/BAMS-91-7-StateoftheClimate . Kopp, R. E.; Hayhoe, K.; Easterling, D. R.; Hall, T.; et al. (2017)."Chapter 15: Potential Surprises: Compound Extremes and Tipping Elements" .In (USGCRP 2017 ) . pp. 1–470. Archived fromthe original on 20 August 2018. Kossin, J. P.; Hall, T.; Knutson, T.; Kunkel, K. E.; Trapp, R. J.; Waliser, D. E.; Wehner, M. F. (2017)."Chapter 9: Extreme Storms" .In (USGCRP2017 ) . pp. 1–470. Knutson, T. (2017)."Appendix C: Detection and attribution methodologies overview." .In (USGCRP2017 ) . pp. 1–470. Kreidenweis, Ulrich; Humpenöder, Florian; Stevanović, Miodrag; Bodirsky, Benjamin Leon; et al. (July 2016)."Afforestation to mitigate climate change: impacts on food prices under consideration of albedo effects" .Environmental Research Letters .11 (8): 085001.Bibcode :2016ERL....11h5001K .doi :10.1088/1748-9326/11/8/085001 .ISSN 1748-9326 .S2CID 8779827 . Kvande, H. (2014)."The Aluminum Smelting Process" .Journal of Occupational and Environmental Medicine .56 (5 Suppl): S2–S4.doi :10.1097/JOM.0000000000000154 .PMC 4131936 PMID 24806722 . Lapenis, Andrei G. (1998). "Arrhenius and the Intergovernmental Panel on Climate Change".Eos .79 (23): 271.Bibcode :1998EOSTr..79..271L .doi :10.1029/98EO00206 . Levermann, Anders; Clark, Peter U.; Marzeion, Ben; Milne, Glenn A.; et al. (2013)."The multimillennial sea-level commitment of global warming" .Proceedings of the National Academy of Sciences .110 (34): 13745–13750.Bibcode :2013PNAS..11013745L .doi :10.1073/pnas.1219414110 ISSN 0027-8424 .PMC 3752235 PMID 23858443 . Lenoir, Jonathan; Bertrand, Romain; Comte, Lise; Bourgeaud, Luana; et al. (2020)."Species better track climate warming in the oceans than on land" .Nature Ecology & Evolution .4 (8): 1044–1059.doi :10.1038/s41559-020-1198-2 .ISSN 2397-334X .PMID 32451428 .S2CID 218879068 . Liepert, Beate G.; Previdi, Michael (2009)."Do Models and Observations Disagree on the Rainfall Response to Global Warming?" .Journal of Climate .22 (11): 3156–3166.Bibcode :2009JCli...22.3156L .doi :10.1175/2008JCLI2472.1 . Liverman, Diana M. (2009). "Conventions of climate change: constructions of danger and the dispossession of the atmosphere".Journal of Historical Geography .35 (2): 279–296.doi :10.1016/j.jhg.2008.08.008 . Loeb, Norman G.; Johnson, Gregory C.; Thorsen, Tyler J.; Lyman, John M.; Rose, Fred G.; Kato, Seiji (2021)."Satellite and Ocean Data Reveal Marked Increase in Earth's Heating Rate" .Geophysical Research Letters . American Geophysical Union (AGU).48 (13). e2021GL093047.Bibcode :2021GeoRL..4893047L .doi :10.1029/2021gl093047 ISSN 0094-8276 .S2CID 236233508 . Mach, Katharine J.; Kraan, Caroline M.; Adger, W. Neil; Buhaug, Halvard; et al. (2019)."Climate as a risk factor for armed conflict" .Nature .571 (7764): 193–197.Bibcode :2019Natur.571..193M .doi :10.1038/s41586-019-1300-6 .ISSN 1476-4687 .PMID 31189956 .S2CID 186207310 . Matthews, H. Damon; Gillett, Nathan P.; Stott, Peter A.; Zickfeld, Kirsten (2009)."The proportionality of global warming to cumulative carbon emissions" .Nature .459 (7248): 829–832.Bibcode :2009Natur.459..829M .doi :10.1038/nature08047 .ISSN 1476-4687 .PMID 19516338 .S2CID 4423773 . Matthews, Tom (2018)."Humid heat and climate change" .Progress in Physical Geography: Earth and Environment .42 (3): 391–405.doi :10.1177/0309133318776490 .S2CID 134820599 . McNeill, V. Faye (2017). "Atmospheric Aerosols: Clouds, Chemistry, and Climate".Annual Review of Chemical and Biomolecular Engineering .8 (1): 427–444.doi :10.1146/annurev-chembioeng-060816-101538 .ISSN 1947-5438 .PMID 28415861 . Melillo, J. M.; Frey, S. D.;DeAngelis, K. M. ; Werner, W. J.; et al. (2017)."Long-term pattern and magnitude of soil carbon feedback to the climate system in a warming world" .Science .358 (6359): 101–105.Bibcode :2017Sci...358..101M .doi :10.1126/science.aan2874 PMID 28983050 . Mercure, J. -F.; Pollitt, H.; Viñuales, J. E.; Edwards, N. R.; et al. (2018)."Macroeconomic impact of stranded fossil fuel assets" (PDF) .Nature Climate Change .8 (7): 588–593.Bibcode :2018NatCC...8..588M .doi :10.1038/s41558-018-0182-1 .ISSN 1758-6798 .S2CID 89799744 . Mitchum, G. T.; Masters, D.; Hamlington, B. D.; Fasullo, J. T.; et al. (2018)."Climate-change–driven accelerated sea-level rise detected in the altimeter era" .Proceedings of the National Academy of Sciences .115 (9): 2022–2025.Bibcode :2018PNAS..115.2022N .doi :10.1073/pnas.1717312115 ISSN 0027-8424 .PMC 5834701 PMID 29440401 . National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine (2019).Negative Emissions Technologies and Reliable Sequestration: A Research Agenda (Report). Washington, D.C.: The National Academies Press.doi :10.17226/25259 .ISBN 978-0-309-48455-8 National Research Council (2011)."Causes and Consequences of Climate Change" .America's Climate Choices . Washington, D.C.: The National Academies Press.doi :10.17226/12781 .ISBN 978-0-309-14585-5 the original on 21 July 2015. Retrieved28 January 2019 . Neukom, Raphael; Steiger, Nathan; Gómez-Navarro, Juan José; Wang, Jianghao; et al. (2019a)."No evidence for globally coherent warm and cold periods over the preindustrial Common Era" (PDF) .Nature .571 (7766): 550–554.Bibcode :2019Natur.571..550N .doi :10.1038/s41586-019-1401-2 .ISSN 1476-4687 .PMID 31341300 .S2CID 198494930 . Neukom, Raphael; Barboza, Luis A.; Erb, Michael P.; Shi, Feng; et al. (2019b)."Consistent multidecadal variability in global temperature reconstructions and simulations over the Common Era" .Nature Geoscience .12 (8): 643–649.Bibcode :2019NatGe..12..643P .doi :10.1038/s41561-019-0400-0 .ISSN 1752-0908 .PMC 6675609 PMID 31372180 . O’Neill, Saffron J.; Boykoff, Max (2010)."Climate denier, skeptic, or contrarian?" .Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America .107 (39): E151.Bibcode :2010PNAS..107E.151O .doi :10.1073/pnas.1010507107 ISSN 0027-8424 .PMC 2947866 PMID 20807754 . Poloczanska, Elvira S.; Brown, Christopher J.; Sydeman, William J.; Kiessling, Wolfgang; et al. (2013)."Global imprint of climate change on marine life" (PDF) .Nature Climate Change .3 (10): 919–925.Bibcode :2013NatCC...3..919P .doi :10.1038/nclimate1958 .ISSN 1758-6798 . Rahmstorf, Stefan ;Cazenave, Anny ;Church, John A. ; Hansen, James E.; et al. (2007)."Recent Climate Observations Compared to Projections" (PDF) .Science .316 (5825): 709.Bibcode :2007Sci...316..709R .doi :10.1126/science.1136843 .PMID 17272686 .S2CID 34008905 . Archived fromthe original (PDF) on 6 September 2018.Ramanathan, V.; Carmichael, G. (2008)."Global and Regional Climate Changes due to Black Carbon" .Nature Geoscience .1 (4): 221–227.Bibcode :2008NatGe...1..221R .doi :10.1038/ngeo156 . Randel, William J.;Shine, Keith P. ; Austin, John; Barnett, John; et al. (2009)."An update of observed stratospheric temperature trends" .Journal of Geophysical Research 114 (D2): D02107.Bibcode :2009JGRD..114.2107R .doi :10.1029/2008JD010421 الگو:HAL . Rauner, Sebastian; Bauer, Nico; Dirnaichner, Alois; Van Dingenen, Rita; Mutel, Chris; Luderer, Gunnar (2020)."Coal-exit health and environmental damage reductions outweigh economic impacts" .Nature Climate Change .10 (4): 308–312.Bibcode :2020NatCC..10..308R .doi :10.1038/s41558-020-0728-x .ISSN 1758-6798 .S2CID 214619069 . Rogelj, Joeri; Forster, Piers M.; Kriegler, Elmar; Smith, Christopher J.; et al. (2019)."Estimating and tracking the remaining carbon budget for stringent climate targets" .Nature .571 (7765): 335–342.Bibcode :2019Natur.571..335R .doi :10.1038/s41586-019-1368-z ISSN 1476-4687 .PMID 31316194 .S2CID 197542084 . Rogelj, Joeri; Meinshausen, Malte; Schaeffer, Michiel; Knutti, Reto; Riahi, Keywan (2015)."Impact of short-lived non-CO2 mitigation on carbon budgets for stabilizing global warming" .Environmental Research Letters .10 (7): 1–10.Bibcode :2015ERL....10g5001R .doi :10.1088/1748-9326/10/7/075001 Ruseva, Tatyana; Hedrick, Jamie; Marland, Gregg; Tovar, Henning; et al. (2020)."Rethinking standards of permanence for terrestrial and coastal carbon: implications for governance and sustainability" .Current Opinion in Environmental Sustainability .45 : 69–77.doi :10.1016/j.cosust.2020.09.009 .ISSN 1877-3435 .S2CID 229069907 . Samset, B. H.; Sand, M.; Smith, C. J.; Bauer, S. E.; et al. (2018)."Climate Impacts From a Removal of Anthropogenic Aerosol Emissions" (PDF) .Geophysical Research Letters .45 (2): 1020–1029.Bibcode :2018GeoRL..45.1020S .doi :10.1002/2017GL076079 .ISSN 1944-8007 .PMC 7427631 PMID 32801404 . Sand, M.; Berntsen, T. K.; von Salzen, K.; Flanner, M. G.; et al. (2015). "Response of Arctic temperature to changes in emissions of short-lived climate forcers".Nature .6 (3): 286–289.doi :10.1038/nclimate2880 . Schmidt, Gavin A.; Ruedy, Reto A.; Miller, Ron L.; Lacis, Andy A. (2010)."Attribution of the present-day total greenhouse effect" .Journal of Geophysical Research: Atmospheres .115 (D20): D20106.Bibcode :2010JGRD..11520106S .doi :10.1029/2010JD014287 ISSN 2156-2202 .S2CID 28195537 . Schmidt, Gavin A.; Shindell, Drew T.; Tsigaridis, Kostas (2014)."Reconciling warming trends" .Nature Geoscience .7 (3): 158–160.Bibcode :2014NatGe...7..158S .doi :10.1038/ngeo2105 .hdl :2060/20150000726 Serdeczny, Olivia; Adams, Sophie; Baarsch, Florent; Coumou, Dim; et al. (2016)."Climate change impacts in Sub-Saharan Africa: from physical changes to their social repercussions" (PDF) .Regional Environmental Change .17 (6): 1585–1600.doi :10.1007/s10113-015-0910-2 .ISSN 1436-378X .S2CID 3900505 . Sutton, Rowan T.; Dong, Buwen; Gregory, Jonathan M. (2007)."Land/sea warming ratio in response to climate change: IPCC AR4 model results and comparison with observations" .Geophysical Research Letters .34 (2): L02701.Bibcode :2007GeoRL..3402701S .doi :10.1029/2006GL028164 Smale, Dan A.; Wernberg, Thomas; Oliver, Eric C. J.; Thomsen, Mads; Harvey, Ben P. (2019)."Marine heatwaves threaten global biodiversity and the provision of ecosystem services" (PDF) .Nature Climate Change .9 (4): 306–312.Bibcode :2019NatCC...9..306S .doi :10.1038/s41558-019-0412-1 .ISSN 1758-6798 .S2CID 91471054 . Smith, Joel B.; Schneider, Stephen H.; Oppenheimer, Michael; Yohe, Gary W.; et al. (2009)."Assessing dangerous climate change through an update of the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) 'reasons for concern' .Proceedings of the National Academy of Sciences .106 (11): 4133–4137.Bibcode :2009PNAS..106.4133S .doi :10.1073/pnas.0812355106 PMC 2648893 PMID 19251662 . Smith, N.; Leiserowitz, A. (2013)."The role of emotion in global warming policy support and opposition" .Risk Analysis .34 (5): 937–948.doi :10.1111/risa.12140 .PMC 4298023 PMID 24219420 . Springmann, M.; Mason-D’Croz, D.; Robinson, S.; Garnett, T.; et al. (2016)."Global and regional health effects of future food production under climate change: a modelling study" .Lancet .387 (10031): 1937–1946.doi :10.1016/S0140-6736(15)01156-3 .PMID 26947322 .S2CID 41851492 . Stroeve, J.; Holland, Marika M.; Meier, Walt; Scambos, Ted; et al. (2007)."Arctic sea ice decline: Faster than forecast" .Geophysical Research Letters .34 (9): L09501.Bibcode :2007GeoRL..3409501S .doi :10.1029/2007GL029703 Storelvmo, T.; Phillips, P. C. B.; Lohmann, U.; Leirvik, T.; Wild, M. (2016)."Disentangling greenhouse warming and aerosol cooling to reveal Earth's climate sensitivity" (PDF) .Nature Geoscience .9 (4): 286–289.Bibcode :2016NatGe...9..286S .doi :10.1038/ngeo2670 .ISSN 1752-0908 . Turetsky, Merritt R.; Abbott, Benjamin W.; Jones, Miriam C.; Anthony, Katey Walter; et al. (2019)."Permafrost collapse is accelerating carbon release" .Nature .569 (7754): 32–34.Bibcode :2019Natur.569...32T .doi :10.1038/d41586-019-01313-4 PMID 31040419 . Turner, Monica G.; Calder, W. John; Cumming, Graeme S.; Hughes, Terry P.; et al. (2020)."Climate change, ecosystems and abrupt change: science priorities" .Philosophical Transactions of the Royal Society B .375 (1794).doi :10.1098/rstb.2019.0105 .PMC 7017767 PMID 31983326 . Twomey, S. (1977)."The Influence of Pollution on the Shortwave Albedo of Clouds" .J. Atmos. Sci .34 (7): 1149–1152.Bibcode :1977JAtS...34.1149T .doi :10.1175/1520-0469(1977)034<1149:TIOPOT>2.0.CO;2 ISSN 1520-0469 . Tyndall, John (1861)."On the Absorption and Radiation of Heat by Gases and Vapours, and on the Physical Connection of Radiation, Absorption, and Conduction" .Philosophical Magazine . 4.22 : 169–194, 273–285. Archived fromthe original on 26 March 2016.Urban, Mark C. (2015)."Accelerating extinction risk from climate change" .Science .348 (6234): 571–573.Bibcode :2015Sci...348..571U .doi :10.1126/science.aaa4984 ISSN 0036-8075 .PMID 25931559 . USGCRP (2009). Karl, T. R.; Melillo, J.; Peterson, T.; Hassol, S. J. (eds.).Global Climate Change Impacts in the United States ISBN 978-0-521-14407-0 the original on 6 April 2010. Retrieved17 April 2010 . USGCRP (2017). Wuebbles, D. J.; Fahey, D. W.; Hibbard, K. A.; Dokken, D. J.; et al. (eds.).Climate Science Special Report: Fourth National Climate Assessment, Volume I doi :10.7930/J0J964J6 . Vandyck, T.; Keramidas, K.; Kitous, A.; Spadaro, J.; et al. (2018)."Air quality co-benefits for human health and agriculture counterbalance costs to meet Paris Agreement pledges" .Nature Communications .9 (4939): 4939.Bibcode :2018NatCo...9.4939V .doi :10.1038/s41467-018-06885-9 .PMC 6250710 PMID 30467311 . Wuebbles, D. J.; Easterling, D. R.; Hayhoe, K.; Knutson, T.; et al. (2017)."Chapter 1: Our Globally Changing Climate" (PDF) .In (USGCRP2017 ) . Walsh, John; Wuebbles, Donald; Hayhoe, Katherine; Kossin, Kossin; et al. (2014)."Appendix 3: Climate Science Supplement" (PDF) .Climate Change Impacts in the United States: The Third National Climate Assessment .US National Climate Assessment . Wang, Bin; Shugart, Herman H.; Lerdau, Manuel T. (2017)."Sensitivity of global greenhouse gas budgets to tropospheric ozone pollution mediated by the biosphere" .Environmental Research Letters .12 (8): 084001.Bibcode :2017ERL....12h4001W .doi :10.1088/1748-9326/aa7885 ISSN 1748-9326 . Watts, Nick; Adger, W Neil; Agnolucci, Paolo; Blackstock, Jason; et al. (2015)."Health and climate change: policy responses to protect public health" .The Lancet .386 (10006): 1861–1914.doi :10.1016/S0140-6736(15)60854-6 .hdl :10871/20783 PMID 26111439 .S2CID 205979317 . Archived fromthe original on 7 April 2017. Watts, Nick; Amann, Markus; Arnell, Nigel; Ayeb-Karlsson, Sonja; et al. (2019)."The 2019 report of The Lancet Countdown on health and climate change: ensuring that the health of a child born today is not defined by a changing climate" .The Lancet .394 (10211): 1836–1878.doi :10.1016/S0140-6736(19)32596-6 .ISSN 0140-6736 .PMID 31733928 .S2CID 207976337 . Weart, Spencer (2013)."Rise of interdisciplinary research on climate" .Proceedings of the National Academy of Sciences .110 (Supplement 1): 3657–3664.doi :10.1073/pnas.1107482109 PMC 3586608 PMID 22778431 . Wild, M.; Gilgen, Hans; Roesch, Andreas; Ohmura, Atsumu; et al. (2005)."From Dimming to Brightening: Decadal Changes in Solar Radiation at Earth's Surface" .Science .308 (5723): 847–850.Bibcode :2005Sci...308..847W .doi :10.1126/science.1103215 .PMID 15879214 .S2CID 13124021 . Williams, Richard G; Ceppi, Paulo; Katavouta, Anna (2020)."Controls of the transient climate response to emissions by physical feedbacks, heat uptake and carbon cycling" .Environmental Research Letters .15 (9): 0940c1.Bibcode :2020ERL....15i40c1W .doi :10.1088/1748-9326/ab97c9 Wolff, Eric W.; Shepherd, John G.; Shuckburgh, Emily; Watson, Andrew J. (2015)."Feedbacks on climate in the Earth system: introduction" .Philosophical Transactions of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences .373 (2054): 20140428.Bibcode :2015RSPTA.37340428W .doi :10.1098/rsta.2014.0428 .PMC 4608041 PMID 26438277 . Zeng, Ning; Yoon, Jinho (2009). "Expansion of the world's deserts due to vegetation-albedo feedback under global warming".Geophysical Research Letters 36 (17): L17401.Bibcode :2009GeoRL..3617401Z .doi :10.1029/2009GL039699 .ISSN 1944-8007 .S2CID 1708267 . Zhang, Jinlun; Lindsay, Ron; Steele, Mike; Schweiger, Axel (2008)."What drove the dramatic arctic sea ice retreat during summer 2007?" .Geophysical Research Letters .35 (11): 1–5.Bibcode :2008GeoRL..3511505Z .doi :10.1029/2008gl034005 S2CID 9387303 . Zhao, C.; Liu, B.; et al. (2017)."Temperature increase reduces global yields of major crops in four independent estimates" .Proceedings of the National Academy of Sciences .114 (35): 9326–9331.Bibcode :2017PNAS..114.9326Z .doi :10.1073/pnas.1701762114 PMC 5584412 PMID 28811375 . [ ویرایش ] Academia Brasileira de Ciéncias (Brazil); Royal Society of Canada; Chinese Academy of Sciences; Académie des Sciences (France); Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina (Germany); Indian National Science Academy; Accademia Nazionale dei Lincei (Italy); Science Council of Japan, Academia Mexicana de Ciencias; Academia Mexicana de Ciencias (Mexico); Russian Academy of Sciences; Academy of Science of South Africa; Royal Society (United Kingdom); National Academy of Sciences (United States of America) (May 2009)."G8+5 Academies' joint statement: Climate change and the transformation of energy technologies for a low carbon future" (PDF) . The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. Archived fromthe original (PDF) on 15 February 2010. Retrieved5 May 2010 . Archer, David ;Pierrehumbert, Raymond (2013).The Warming Papers: The Scientific Foundation for the Climate Change Forecast ISBN 978-1-118-68733-8 Bridle, Richard; Sharma, Shruti; Mostafa, Mostafa; Geddes, Anna (June 2019).Fossil Fuel to Clean Energy Subsidy Swaps (PDF) (Report). Climate Focus (December 2015)."The Paris Agreement: Summary. Climate Focus Client Brief on the Paris Agreement III" (PDF) . Archived fromthe original (PDF) on 5 October 2018. Retrieved12 April 2019 . Clark, P. U.; Weaver, A. J.; Brook, E.; Cook, E. R.; et al. (December 2008)."Executive Summary" .In: Abrupt Climate Change. A Report by the U.S. Climate Change Science Program and the Subcommittee on Global Change Research . Reston, VA: U.S. Geological Survey. Archived fromthe original on 4 May 2013. Conceição; et al. (2020).Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF) (Report).برنامه عمران ملل متحد . Retrieved9 January 2021 . DeFries, Ruth ; Edenhofer, Ottmar; Halliday, Alex; Heal, Geoffrey; et al. (September 2019).The missing economic risks in assessments of climate change impacts (PDF) (Report). Grantham Research Institute on Climate Change and the Environment, London School of Economics and Political Science.Dessler, Andrew E. and Edward A. Parson, eds.The science and politics of global climate change: A guide to the debate (Cambridge University Press, 2019). Dessai, Suraje (2001)."The climate regime from The Hague to Marrakech: Saving or sinking the Kyoto Protocol?" (PDF) .Tyndall Centre Working Paper 12 . Tyndall Centre. Archived fromthe original (PDF) on 10 June 2012. Retrieved5 May 2010 . Dunlap, Riley E.; McCright, Aaron M. (2011). "Chapter 10: Organized climate change denial". In Dryzek, John S.; Norgaard, Richard B.; Schlosberg, David (eds.).The Oxford Handbook of Climate Change and Society 144 –160.ISBN 978-0-19-956660-0 Dunlap, Riley E.; McCright, Aaron M. (2015). "Chapter 10: Challenging Climate Change: The Denial Countermovement". In Dunlap, Riley E.; Brulle, Robert J. (eds.).Climate Change and Society: Sociological Perspectives . Oxford University Press. pp. 300–332.ISBN 978-0-19-935611-9 European Commission (28 November 2018).In-depth analysis accompanying the Commission Communication COM(2018) 773: A Clean Planet for all – A European strategic long-term vision for a prosperous, modern, competitive and climate neutral economy (PDF) (Report). Brussels. p. 188. Flavell, Alex (2014).IOM outlook on migration, environment and climate change (PDF) (Report). Geneva, Switzerland:سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM).ISBN 978-92-9068-703-0 OCLC 913058074 . Fleming, James Rodger (2007).The Callendar Effect: the life and work of Guy Stewart Callendar (1898–1964) . Boston: American Meteorological Society.ISBN 978-1-878220-76-9 Flynn, C.; Yamasumi, E.; Fisher, S.; Snow, D.; et al. (January 2021).Peoples' Climate Vote (PDF) (Report). UNDP and University of Oxford. Retrieved5 August 2021 . Global Methane Initiative (2020).Global Methane Emissions and Mitigation Opportunities (PDF) (Report). Global Methane Initiative. Hallegatte, Stephane; Bangalore, Mook; Bonzanigo, Laura; Fay, Marianne; et al. (2016).Shock Waves: Managing the Impacts of Climate Change on Poverty. Climate Change and Development (PDF) . Washington, D.C.: World Bank.doi :10.1596/978-1-4648-0673-5 .hdl :10986/22787 .ISBN 978-1-4648-0674-2 Haywood, Jim (2016). "Chapter 27 – Atmospheric Aerosols and Their Role in Climate Change". In Letcher, Trevor M. (ed.).Climate Change: Observed Impacts on Planet Earth . Elsevier.ISBN 978-0-444-63524-2 IEA (December 2020)."COVID-19 and energy efficiency" . Energy Efficiency 2020 (Report). Paris, France. Retrieved6 April 2021 . IEA (October 2021).Net Zero By 2050: A Roadmap for the Global Energy Sector (PDF) (Report). Paris, France. Retrieved4 April 2022 . Krogstrup, Signe; Oman, William (4 September 2019).Macroeconomic and Financial Policies for Climate Change Mitigation: A Review of the Literature (PDF) . IMF working papers.doi :10.5089/9781513511955.001 .ISBN 978-1-5135-1195-5 ISSN 1018-5941 .S2CID 203245445 . Leiserowitz, A.; Carman, J.; Buttermore, N.; Wang, X.; et al. (2021).International Public Opinion on Climate Change (PDF) (Report). New Haven, CT: Yale Program on Climate Change Communication and Facebook Data for Good. Retrieved5 August 2021 . Letcher, Trevor M., ed. (2020).Future Energy: Improved, Sustainable and Clean Options for our Planet (Third ed.).الزویر .ISBN 978-0-08-102886-5 Meinshausen, Malte (2019). "Implications of the Developed Scenarios for Climate Change". In Teske, Sven (ed.).Achieving the Paris Climate Agreement Goals: Global and Regional 100% Renewable Energy Scenarios with Non-energy GHG Pathways for +1.5 °C and +2 °C doi :10.1007/978-3-030-05843-2_12 ISBN 978-3-030-05843-2 S2CID 133868222 . Miller, J.; Du, L.; Kodjak, D. (2017).Impacts of World-Class Vehicle Efficiency and Emissions Regulations in Select G20 Countries (PDF) (Report). Washington, D.C.: The International Council on Clean Transportation. Müller, Benito (February 2010).Copenhagen 2009: Failure or final wake-up call for our leaders? EV 49 (PDF) .Oxford Institute for Energy Studies . p. i.ISBN 978-1-907555-04-6 the original (PDF) on 10 July 2017. Retrieved18 May 2010 . National Academies (2008).Understanding and responding to climate change: Highlights of National Academies Reports, 2008 edition (PDF) (Report). National Academy of Sciences. Archived fromthe original (PDF) on 11 October 2017. Retrieved9 November 2010 . National Research Council (2012).Climate Change: Evidence, Impacts, and Choices (PDF) (Report). Washington, D.C.: National Academy of Sciences. Archived fromthe original (PDF) on 20 February 2013. Retrieved9 September 2017 . Newell, Peter (14 December 2006).Climate for Change: Non-State Actors and the Global Politics of the Greenhouse ISBN 978-0-521-02123-4 . Retrieved30 July 2018 . NOAA."January 2017 analysis from NOAA: Global and Regional Sea Level Rise Scenarios for the United States" (PDF) . Archived fromthe original (PDF) on 18 December 2017. Retrieved7 February 2019 . Olivier, J. G. J.; Peters, J. A. H. W. (2019).Trends in global CO2 and total greenhouse gas emissions (PDF) . The Hague: PBL Netherlands Environmental Assessment Agency. Oreskes, Naomi (2007). "The scientific consensus on climate change: How do we know we're not wrong?". In DiMento, Joseph F. C.; Doughman, Pamela M. (eds.).Climate Change: What It Means for Us, Our Children, and Our Grandchildren . The MIT Press.ISBN 978-0-262-54193-0 Oreskes, Naomi; Conway, Erik (2010).Merchants of Doubt: How a Handful of Scientists Obscured the Truth on Issues from Tobacco Smoke to Global Warming ISBN 978-1-59691-610-4 Pew Research Center (November 2015).Global Concern about Climate Change, Broad Support for Limiting Emissions (PDF) (Report). Retrieved5 August 2021 . REN21 (2020).Renewables 2020 Global Status Report (PDF) . Paris: REN21 Secretariat.ISBN 978-3-948393-00-7 Royal Society (13 April 2005).Economic Affairs – Written Evidence the original on 13 November 2011. Retrieved9 July 2011 . Setzer, Joana; Byrnes, Rebecca (July 2019).Global trends in climate change litigation: 2019 snapshot (PDF) . London: the Grantham Research Institute on Climate Change and the Environment and the Centre for Climate Change Economics and Policy. Steinberg, D.; Bielen, D.; et al. (July 2017).Electrification & Decarbonization: Exploring U.S. Energy Use and Greenhouse Gas Emissions in Scenarios with Widespread Electrification and Power Sector Decarbonization (PDF) (Report). Golden, Colorado: National Renewable Energy Laboratory. Teske, Sven, ed. (2019)."Executive Summary" (PDF) .Achieving the Paris Climate Agreement Goals: Global and Regional 100% Renewable Energy Scenarios with Non-energy GHG Pathways for +1.5 °C and +2 °C doi :10.1007/978-3-030-05843-2 ISBN 978-3-030-05843-2 S2CID 198078901 . Teske, Sven; Pregger, Thomas; Naegler, Tobias; Simon, Sonja; et al. (2019). "Energy Scenario Results". In Teske, Sven (ed.).Achieving the Paris Climate Agreement Goals: Global and Regional 100% Renewable Energy Scenarios with Non-energy GHG Pathways for +1.5 °C and +2 °C doi :10.1007/978-3-030-05843-2_8 ISBN 978-3-030-05843-2 Teske, Sven (2019). "Trajectories for a Just Transition of the Fossil Fuel Industry". In Teske, Sven (ed.).Achieving the Paris Climate Agreement Goals: Global and Regional 100% Renewable Energy Scenarios with Non-energy GHG Pathways for +1.5 °C and +2 °C doi :10.1007/978-3-030-05843-2_9 ISBN 978-3-030-05843-2 S2CID 133961910 . UN FAO (2016).Global Forest Resources Assessment 2015. How are the world's forests changing? (PDF) (Report). Food and Agriculture Organization of the United Nations.ISBN 978-92-5-109283-5 . Retrieved1 December 2019 . United Nations Environment Programme (2019).Emissions Gap Report 2019 (PDF) . Nairobi.ISBN 978-92-807-3766-0 United Nations Environment Programme (2021).Emissions Gap Report 2021 (PDF) . Nairobi.ISBN 978-92-807-3890-2 UNEP (2018).The Adaptation Gap Report 2018 ISBN 978-92-807-3728-8 UNFCCC (1992).United Nations Framework Convention on Climate Change (PDF) .UNFCCC (1997)."Kyoto Protocol to the United Nations Framework Convention on Climate Change" . United Nations.UNFCCC (30 March 2010)."Decision 2/CP.15: Copenhagen Accord" .Report of the Conference of the Parties on its fifteenth session, held in Copenhagen from 7 to 19 December 2009 . United Nations Framework Convention on Climate Change. FCCC/CP/2009/11/Add.1. Archived fromthe original on 30 April 2010. Retrieved17 May 2010 .UNFCCC (2015)."Paris Agreement" (PDF) . United Nations Framework Convention on Climate Change.UNFCCC (26 February 2021).Nationally determined contributions under the Paris Agreement Synthesis report by the secretariat (PDF) (Report).کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد درباره تغییر اقلیم .Park, Susin (May 2011)."Climate Change and the Risk of Statelessness: The Situation of Low-lying Island States" (PDF) . United Nations High Commissioner for Refugees. Archived fromthe original (PDF) on 2 May 2013. Retrieved13 April 2012 . United States Environmental Protection Agency (2016).Methane and Black Carbon Impacts on the Arctic: Communicating the Science (Report). Archived fromthe original on 6 September 2017. Retrieved27 February 2019 . Van Oldenborgh, Geert-Jan; Philip, Sjoukje; Kew, Sarah; Vautard, Robert; et al. (2019). "Human contribution to the record-breaking June 2019 heat wave in France".Semantic Scholar .S2CID 199454488 . Weart, Spencer (October 2008).The Discovery of Global Warming ISBN 978-0-674-03189-0 the original on 18 November 2016. Retrieved16 June 2020 . Weart, Spencer (February 2019).The Discovery of Global Warming the original on 18 June 2020. Retrieved19 June 2020 .Weart, Spencer (January 2020),"The Carbon Dioxide Greenhouse Effect" ,The Discovery of Global Warming , American Institute of Physics, archived fromthe original on 11 November 2016, retrieved19 June 2020 Weart, Spencer (January 2020),"The Public and Climate Change" ,The Discovery of Global Warming , American Institute of Physics, archived fromthe original on 11 November 2016, retrieved19 June 2020 Weart, Spencer (January 2020),"The Public and Climate Change (cont. – since 1980)" ,The Discovery of Global warming , American Institute of Physics, archived fromthe original on 11 November 2016, retrieved19 June 2020 State and Trends of Carbon Pricing 2019 (PDF) (Report). Washington, D.C.: World Bank. June 2019.doi :10.1596/978-1-4648-1435-8 .hdl :10986/29687 ISBN 978-1-4648-1435-8 World Health Organization (2014).Quantitative risk assessment of the effects of climate change on selected causes of death, 2030s and 2050s (PDF) (Report). Geneva, Switzerland.ISBN 978-92-4-150769-1 World Health Organization (2016).Ambient air pollution: a global assessment of exposure and burden of disease (Report). Geneva, Switzerland.ISBN 978-92-4-1511353 World Health Organization (2018).COP24 Special Report Health and Climate Change (PDF) . Geneva.ISBN 978-92-4-151497-2 سازمان جهانی هواشناسی (2021).WMO Statement on the State of the Global Climate in 2020 ISBN 978-92-63-11264-4 World Resources Institute (December 2019).Creating a Sustainable Food Future: A Menu of Solutions to Feed Nearly 10 Billion People by 2050 (PDF) . Washington, D.C.ISBN 978-1-56973-953-2 آسوشیتد پرس بی‌بی‌سی Bulletin of the Atomic Scientists Carbon Brief دویچه وله آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده آمریکا ئییوآبزرور پارلمان اروپا گاردین آژانس بین‌المللی انرژی ناسا "Arctic amplification" . NASA. 2013. Archived fromthe original on 31 July 2018.Carlowicz, Michael (12 September 2018)."Watery heatwave cooks the Gulf of Maine" . NASA's Earth Observatory. Conway, Erik M. (5 December 2008)."What's in a Name? Global Warming vs. Climate Change" . NASA. Archived fromthe original on 9 August 2010.Riebeek, H. (16 June 2011)."The Carbon Cycle: Feature Articles: Effects of Changing the Carbon Cycle" . Earth Observatory, part of the EOS Project Science Office located at NASA Goddard Space Flight Center. Archived fromthe original on 6 February 2013. Retrieved4 February 2013 . Shaftel, Holly (January 2016)."What's in a name? Weather, global warming and climate change" .NASA Climate Change: Vital Signs of the Planet . Archived fromthe original on 28 September 2018. Retrieved12 October 2018 . Shaftel, Holly; Jackson, Randal; Callery, Susan; Bailey, Daniel, eds. (7 July 2020)."Overview: Weather, Global Warming and Climate Change" .Climate Change: Vital Signs of the Planet . Retrieved14 July 2020 . کنفرانس ملی قانونگذاران ایالتی نشنال جیوگرافیک National Science Digital Library Natural Resources Defense Council نیچر نیویورک تایمز اداره ملی اقیانوسی و جوی جهان ما در دادهها انتشارات دانشگاه آکسفورد "Word of the Year 2019" .Oxford Languages (Press release). Oxford University Press. 21 November 2019. Retrieved1 November 2021 .مرکز تحقیقات پیو پلیتیکو RIVM Documentary Sea Blind (به هلندی) . RIVM: Netherlands National Institute for Public Health and the Environment. 11 October 2016. Archived fromthe original on 17 August 2018. Retrieved26 February 2019 .سلان ScienceBlogs ساینتیفیک آمریکن مؤسسه اسمیتسونین The Sustainability Consortium UN Environment کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد درباره تغییر اقلیم Union of Concerned Scientists یواسای تودی وایس (مجله) ورج (وبگاه) واکس (وبگاه) World Health Organization مؤسسه منابع جهان دانشگاه ییل Climate Connections
طبیعی گیاگان و زیاگان پیامدهای اجتماعی بر پایه کشور و منطقه
وضعیت مفاهیم کلیدی
مسائل مرتبط
نظریه‌های مرتبط پژوهشگران
↑ فهرست کامل کاریکاتورهای مسابقه سازمان ملل در سال ۲۰۰۷ 
![A dry lakebed in California, which is experiencing its worst megadrought in 1,200 years.[۳۶]](/mt/?noimg=&dark=on&url=https%3a%2f%2ffa.wikipedia.org%2fwiki%2f%25D9%25BE%25D8%25B1%25D9%2588%25D9%2586%25D8%25AF%25D9%2587%3aCalifornia_Drought_Dry_Lakebed_2009.jpg)
