بعضی بی‌مهرگان مربوط به اعماق اقیانوس هستند مثل بعضی کرم‌ها وصدف دوکفه‌ای
بی‌مهرگان گروه بزرگی از جانوران را تشکیل می‌دهند که در همه جای سیارهٔزمین پراکنده هستند و شامل شاخه‌ها و رده‌های زیادی هستند. بی‌مهرگان فراوان‌ترین گروه جانوران روی زمین‌اند. بی‌مهرگان به حیواناتی گفته می‌شود که ستون مهره (یا به‌طور رایجستون فقرات) ندارند و آن را در طول تکامل خود نیز ایجاد نمی‌کنند. این ساختار از نوتوکورد تکامل یافته است. بی‌مهرگان یک گروه پارافیلتیک را شامل می‌شوند که تمامی حیوانات به‌جز زیرشاخهمهره‌داران در شاخه طنابداران را در بر می‌گیرد. شاخه‌های شناخته‌شده بی‌مهرگان شاملبندپایان،نرم‌تنان،کرم‌های حلقوی،خارپوستان، کرم‌های پهن،کیسه‌تنان واسفنج‌ها هستند.
اکثریت گونه‌های حیوانی را بی‌مهرگان تشکیل می‌دهند و برآوردها نشان می‌دهند که این عدد حدود ۹۷٪ از کلگونه‌های جانوری است.[۱] بسیاری از شاخه‌های بی‌مهرگان تنوع گونه‌ای بیشتری نسبت به تمام زیرشاخه مهره‌داران دارند. اندازه بی‌مهرگان بسیار متنوع است؛ از موجودات میکروسکوپی به اندازه ۱۰ میکرومتر مانند مایکزوزوآها تا آبزیانی غول‌پیکر مانندماهی مرکب عظیم‌الجثه که طول آن به ۹ تا ۱۰ متر می‌رسد.[۲][۳]
برخی از موجودات موسوم به بی‌مهرگان، مانندتونیکاتا وسفالوکورداتا، در واقع زیرشاخه‌هایی از طنابداران هستند که با مهره‌داران نسبت نزدیکی بیشتری دارند تا با سایر بی‌مهرگان. این موضوع باعث می‌شود اصطلاح «بی‌مهرگان» از نظر تاکسونومی یک مفهوم پلی‌فیلتیک باشد و به همین دلیل از لحاظ علمی معنی دقیقی نداشته باشد.[۴]
بیشتر جانوران مثل اغلب گیاهان دارای ساختمان پرسلولی و پیچیده‌ای هستند که به ترازهای اعضا و دستگاه‌ها می‌رسند. عمومی‌ترین صفت جانوران که طی مراحل رشد نیز قبل از همه ظاهر می‌شود تراز سازمانی آنهاست. همه جانوران زندگی را از یک سلول آغاز می‌کنند و برخی از تراز بافت نیز بالاتر نمی‌روند. جانوران را صاحب دو شعبه رده‌بندی در نظر می‌گیرند.
در شعبهشبه جانوران بالاترین تراز سازمانی را بافت تشکیل می‌دهد. این شعبه فقط شاخه اسفنج‌ها را شامل می‌شود. همه جانوران دیگر که به شعبههوپس‌زیان متعلق هستند با داشتن اندام و دستگاه مشخص می‌شوند.
یکی از نیای زیرفرمانروهای جانوران هستند. ترجمه تحت‌الفظی آن: «در کنار حیوانات» است. تنها بازمانده شبه‌جانوراناسفنج‌های دریایی می‌باشند، که متعلق به شاخهروزن‌داران می‌باشند. شبه‌جانوران نامتقارن‌اند یعنی هیچ تقارنی در شکل ظاهر ندارند؛ در صورتی که تمام جانوران جلوه‌ای از نوعی تقارن‌اند. هم‌اکنون حدود ۵ هزار گونه که ۱۵۰ گونه از آن که وابسته بهآب شیرین هستند شناسایی شده‌اند.
اسفنج‌ها بیشتر دریازی و بعضی ساکن آب شیرین هستند. در حالت بالغ در یک جا ساکن هستند. اغلب کلونی دارند. تغذیه آن‌ها از راه شبکه کانال‌هایی است که اطراف آن‌ها را سلول‌های یقه‌دار وتاژک‌دار گرفته است. سلول عصبی ندارند و حدود ۵۰۰۰ گونه دارند. شامل رده‌های زیر است.
کیسه‌تنان بیشتر دریازی هستند. بعضی در آب شیرین به سر می‌برند. بازوهایی به صورت شعاعی به اطراف می‌فرستند که کنیدوبلاست‌های محتوی نماتوسیست دارند. بدن کیسه مانند است و این کیسه با مجرایی به خارج باز می‌شود که هم به منزله دهان و هم مخرج است. چند شکلی دارند و شامل مدوز یاپولیپ می‌شوند. لارو پلانولا دارند. ۱۰ هزار گونه دارند. شامل رده‌های زیر است:
همگی دریازی (در دریا زندگی می‌کنند) هستند. ساختمانمدروزی دارند. حرکت آن‌ها توسط ۸صفحه شانه‌ای نصف‌النهاری است. بازوها اگر وجود داشته باشد دارای سلول‌های چسبناک هستند. ۱۰۰ گونه دارند.
ساکن آب شیرین و دریا هستند. بعضی خاک‌زی هستند.دستگاه گوارشی آن‌ها دارای یک منفذ است. فاقددستگاه گردش خون هستند. حدود ۱۰ هزار گونه دارند. شامل رده‌های زیر است. دارای سه لایه جنینی به نام‌هایدرون‌پوست، میان‌پوست و برون‌پوست می‌باشد دارای تقارن دوطرفی‌اند فاقد حفره عمومی بدن فاقد مخرج‌اند در روی پوست آن‌ها غده ای دیده می‌شود که با ترشحات خود سطح بدن را مرطوب می‌کند.
بیشتر دریازی هستند. بعضی ساکن آب شیرین و محدودی هم خشکی زی هستند. دستگاه گوارشی با دهان و مخرج جدا از هم در آن‌ها وجود دارد. دارای دستگاه گردش خون هستند. ۶۰۰ گونه دارند.
ساکن خشکی، آب‌های شیرین یا دریا هستند. بدن اغلب به‌طور سطحی قطعه قطعه است. در هر گونه، مقدار سلول‌ها یا هسته‌ها و آرایش آن‌ها ثابت است. عضلات آن‌ها اصولاً چند لایه‌ای نیست. حلق پیشرفته‌ای دارند. بیش از ۱۵ هزار گونه دارند. این شاخه شامل رده‌های زیر است.
نرم‌تنان دریازی هستند. ساکن آب شیرین یا محیط خشکی هستند. ۵۰ هزار گونه دارند. شامل رده‌های زیر است.
ردهکیتونها: دریازی هستند. سر تحلیل رفته، فاقد چشم و بازو هستند. ۷۰۰ گونه دارند.
رده شکم پایان: حلزونها، دریازی هستند. ساکن آب شیرین یا خشکی هستند. معمولاً صدف دارند. در سر چشم و یک یا دو جفت شاخک وجود دارد. ۳۵ هزار گونه دارند.
ردهناوپایان: دریازی هستند. صدف لوله‌ای شکل و از هر دو سر باز است. با اندام حفر کننده است. ۲۰۰ گونه دارند.
ردهدوکفه‌ای‌ها: صدف‌ها، دریازی یا ساکن آب‌های شیرین هستند. از دو طرف فشردگی یافته‌اند. صدف‌هایشان در بالا لولا می‌شود. سر تحلیل رفته است. آبشش‌ها معمولاً توسعه یافته‌اند و به اندام‌های تغذیه‌کننده مژک‌دار منتهی شده‌اند. ۱۲ هزار گونه دارند.
ردهسرپایان: اسکوییدها و هشت پایان. دریازی هستند. بازوهایی در سر دارند. صدف یا خارجی و حجره‌دار یا داخلی و تحلیل رفته است.دستگاه عصبی بسیار توسعه یافته و اسکلت داخلی غضروفی دارند. ۵۰۰ گونه دارند.
زیرشاخهکلیسرداران: بدن دارای سر سینه‌ای عموماً بدون بند است. شکم‌بند بند با یک قطعه است. به سر سینه اصولاً ۶ جفت زایده متصل است. نخستین جفت کلیسر، دومین جفت پدی پالپ و ۴ جفت آخر پاهای حرکتی هستند. فاقد آرواره یا شاخک هستند. خرچنگ‌های نعل اسبی، عنکبوت‌های دریایی وعنکبوتیان جزء این زیر شاخه هستند.
زیر شاخهآرواره‌داران: بدن دارای سر سینه و شکم یا سر، سینه و شکم یا سر و تنه است. سر سینه یا سر یا سر، از خارج بدون قطعه به نظر می‌رسد. سینه، شکم یا تنه قطعه قطعه است. در سر یک یا دو جفت شاخک، یک جفت آرواره (ماندیبول) و دو جفتماگزیلا وجود دارد.سخت‌پوستان،صدپایان،هزارپایان وحشرات در این زیر شاخه قرار دارند.
دریازی وپلانکتونی هستند. در سر قلاب‌های کیتینی برای چسبیدن و یک سرپوش وجود دارد. تنه دارای باله‌های جانبی و دمی است. سلوم به سه حجره تقسیم شده است. فاقد دستگاه‌های گردش خون، تنفس و دفع هستند. مرحله لاروی ندارند. ۵۰ گونه دارند.
ساکن اعماق دریا هستند. در لوله به‌سر می‌برند. بازوهای جلویی دارند. دستگاه گوارش ندارند. دستگاه گردش خونشان بسته است. دستگاه تنفسی ندارند. بدن دارای سه قسمت است و سلوم نیز به همین ترتیب تقسیم می‌شود. ۲۵ گونه دارند.
نیم‌تاران (همی‌کورداتا) یا کرم‌های مازویی، دریازی هستند. به حالت کلونی در جایگاه‌های ترشح شده یا به صورت منزوی در میان ماسه‌های حفر شده زندگی می‌کنند. بدن دارای سه قسمت است و سلوم نیز به همین ترتیب تقسیم می‌شود. بیشتر دارای شکاف‌هایآبششی هستند. اصولاً دارایلارو هستند. ۱۰۰ گونه دارند.
خارپوستان دریازی هستند. لارو تقارن دو جانبی دارد. در مراحل نخستین رشد دارای پروتوسل، مزوسل و متاسل هستند. جانور بالغ تقارن شعاعی، اسکلت داخلی آهکی و دستگاه گردش آب سلومی دارد. ۶ هزار گونه دارند.لاله دریایی،خیار دریایی،ستاره دریایی وتوتیای دریایی در این شاخه قرار دارند.
↑Richards, O. W.; Davies, R.G. (1977).Imms' General Textbook of Entomology: Volume 1: Structure, Physiology and Development Volume 2: Classification and Biology. Berlin: Springer.ISBN978-0-412-61390-6.
.jpg)
