مهمات خوشهای به انواعوسایل انفجاری گفته میشود که در اثر یکانفجار اولیه تعداد زیادیمهمات کوچکتر را در منطقه انفجار پخش میکنند تا با فاصله زمانی پس از انفجار اول منفجر شوند.
هدف اصلی از کاربرد مهمات خوشهای که در طولجنگ جهانی دوم ساخته شدند افزودن به شعاع تأثیر بمب و جلوگیری از پیشروی نظامی است. در بمب معمولی فقط ناحیه نزدیک به محل انفجار تخریب میشود ولی مهمات خوشهای با پراکندن تعداد زیادی از بمبهای کوچکتر بر منطقه وسیعتری تأثیر میگذارند. مهمات خوشهای به صورت بمب خوشهای،گلولهتوپ خوشهای وکلاهکموشک خوشهای ساخته شدهاست. مهمات خوشهای برای از بین بردن هدفهای مختلف طرح میشوند. برخی برای تخریب، برخی برای کشتن و زخمی کردن نفرات و برخی برای نفوذ بهزره طرح شدهاند. بیشتر مهمات خوشهای امروز برای ترکیبی از این کاربردها ساخته میشوند.
سازمانهای مختلف بینالمللی مانندصلیب سرخ وسازمان ملل با کاربرد اینگونه مهمات مخالفت کردهاند.
اولین بمب خوشهای SD-2 یاSprengbombe Dickwandig 2 kg بودند که به نام بمبهای پروانهای شناخته میشدند این بمبها در طولجنگ جهانی دوم توسطآلمان بکار برده شدند. تکنولوژی ساخت بمبهای خوشهای توسطآمریکا،روسیه وایتالیا توسعه پیدا کرد. آمریکا از ۶ تا ۲۵ بمب M41 بافیوزهای حساس و نزدیک به هم که با سیم بهم متصل بودند ساخت.
مخالفان استفاده از بمبهای خوشهای به دلیل اینکه بعضی از بمبهای کوچکتر عمل نمیکنند و مانندمین عمل میکنند و استفاده از آنها را غیراخلاقی میدانند.
همچنین ابزارهای خوشهای بمبهای کوچک زیادی را در یک منطقه وسیع منفجر میکنند که خطراتی را برای غیرنظامیان در حین حملات یا پس از آن ایجاد میکنند.[۱]
بمبهای عملنکرده، کوچک و شبیه اسباببازی هستند و رنگهای درخشان دارند. برای همین توجه کودکان را جلب میکنند تا آنها را بردارند و با آنها بازی کنند. پس ازجنگ اسرائیل و لبنان (۲۰۰۶) ۲۰ کودک توسط این دستگاهها کشته و ۱۹۵ نفر مجروح شدند.[۱]
پس از مذاکرات ۲۰۰۸ دراسلو، بیش از ۱۰۰ کشور در مورد پیمان ممنوع شدن استفاده از بمبهای خوشه ای که در همان زمان تولید میشدند به توافق رسیدند.[۲] پس از پیماناسلو،[۳] در سال ۲۰۱۰ بیش از ۱۰۰ کشور در مورد پیمانی به توافق رسیدند که براساس آن ساخت، استفاده، انبار یا فروش بمبهای خوشهای ممنوع شود.[۱] یکی از مزایای این توافق منع تولید بمبهای خوشهای فعلی و امکان پاکسازی مناطقی که در آنها از بمبهای خوشهای استفاده شده را میدهد.[۴] با این وجود این پیمان استفاده از بمبهای خوشهای را کاملاً ممنوع نکرده و اجازه تولید بمبهای با دقت بیشتر را میدهد.[۵] کشور های عمده تولیدکننده بمبهای خوشه ای مانند چین، ایالات متحده آمریکا، اسرائیل، روسیه و اوکراین این پیمان را امضا نکردهاند.[۶][۴]