محمد انور السادات (۲۵ دسامبر ۱۹۱۸ – ۶ اکتبر ۱۹۸۱)سیاستمدار و نظامیمصری بود. او سومین رئیس‌جمهور مصر بود و این سمت را از ۱۵ اکتبر ۱۹۷۰ تا روز ترورش توسط جهاد اسلامی مصر در ۶ اکتبر ۱۹۸۱ به عهده داشت.
وی اولین حاکم یک کشور عرب بود کهپیمان صلح با دولتاسرائیل امضاء نمود و این کشور را به رسمیت شناخت؛ در نتیجه به دلیل همین تلاش‌ها برای برقراری صلح،جایزه صلح نوبل توسطبنیاد نوبل در سال ۱۹۷۸ به او اعطا گردید. هرچند این پیمان در افکار عمومی غرب و اسرائیل یک موفقیت جدی برای اسرائیل محسوب و انور سادات به عنوان فردی صلح طلب معرفی می‌شد اما افکار عمومی اغلب اعراب مسلمان مخالف این قرارداد بود.[۱][۲]
در سپتامبر ۱۹۸۱، سادات اقدام به سرکوب و دستگیری گروه‌هایچپ سیاسی در جهت آرام کردن و کنترل کامل اوضاع مصر نمود که موج دستگیری‌ها، در خارج از مصر با محکومیت‌هایی مواجه شد.
سادات هنگام فارغ‌التحصیلی از دانشکده نظامی در سال ۱۹۳۸
انور سادات در ۲۵ دسامبر ۱۹۱۸ در مت ابو الکوم، بخشی ازاستان منوفیه که در آن زمان تحت حاکمیتسلطنت مصر بود، در خانواده‌ای فقیر به دنیا آمد و ۱۴ خواهر و برادر داشت.[۳] یکی از برادرانش،عاطف سادات، بعدها خلبان شد و در جریانجنگ یوم کیپور در سال ۱۹۷۳در نبرد کشته شد.[۴] پدرش، انور محمد السادات، اهل مصر علیا بود و مادرش، سیت البرین، از مادری مصری و پدری سودانی زاده شده بود.[۵][۶]
او در سال ۱۹۳۸ از آکادمی نظامی سلطنتی درقاهره، پایتخت آن زمانپادشاهی مصر، فارغ‌التحصیل شد[۷] و به واحد مخابرات ارتش منصوب شد. او با درجه ستوان دومی به ارتش پیوست و بهسودان تحت حاکمیت مشترک انگلیس و مصر منتقل شد (در آن زمان سودان یک حکومت مشترک تحت سلطه بریتانیا و مصر بود). در آنجا باجمال عبدالناصر آشنا شد و به همراه چند افسر جوان دیگر،جنبش افسران آزاد را تشکیل دادند، سازمانی که متعهد به سرنگونی سلطه بریتانیا در مصر و از بین بردن فساد دولتی بود.[۸]
در جریانجنگ جهانی دوم، سادات که عضو حزب فاشیستی و فوق‌ملی‌گرایمصر جوان بود، در چارچوب عملیات سلام با جاسوسانآلمان نازی در مصرهمکاری کرد. پس از کشف این موضوع توسط بریتانیا، او دستگیر و بخش زیادی از جنگ را در زندان سپری کرد. تا پایان جنگ، او با انجمن مخفی که تصمیم به ترور امین عثمان، وزیر دارایی دولتحزب وفد و رئیس انجمن دوستی مصر و بریتانیا، گرفته بود، ملاقات کرده بود. عثمان به دلیل تمایلات شدیدش به بریتانیا، هدف این ترور قرار گرفت و در ژانویه ۱۹۴۶ کشته شد. پس از این ترور، سادات دوباره و این بار برای مدتی طولانی به زندان بازگشت.[۹][۱۰][۱۱]
در زندان ارمیدان، سادات با سخت‌ترین شرایط حبس روبه‌رو شد و در سلول انفرادی نگهداری می‌شد. اما متهم اصلی پرونده حسین توفیق فرار کرد و با نبود مدارک مجرمانه، همه اتهامات لغو شد و سادات آزاد شد. در آن زمان،صلاح ذوالفقار که یک افسر پلیس جوان بود، مسئولیت نظارت بر زندان را بر عهده داشت. او در دل خود به قهرمانی سادات ایمان داشت و معتقد بود که سادات به دلیل میهن‌پرستی‌اش محکوم و زندانی شده است. ذوالفقار برای او غذا، روزنامه و سیگار می‌آورد و کمک زیادی به خانواده‌اش برای دریافت مجوز ملاقات می‌کرد.
انور سادات در بسیاری از جنبش‌های سیاسی فعال بود، از جملهاخوان‌المسلمین، حزب فاشیستی مصر جوان، گروه گارد آهنین مصر که طرفدار محور و سلطنت بود، و همچنین گروه نظامی مخفی افسران آزاد.[۱۲] او همراه با سایر افسران آزاد در کودتای نظامی که منجر بهانقلاب مصر (۱۹۵۲) شد و در ۲۳ ژوئیه همان سالملک فاروق اول را سرنگون کرد، شرکت داشت. سادات اولین بیانیه انقلاب را از طریق رادیو به مردم مصر اعلام کرد.[۱۳]
پس از امضای قرارداد صلح میانمصر واسرائیل، انتقادات فراوانی از سویکشورهای عربی و مخالفان سیاسی سادات در داخل و خارجمصر به دلایل مختلف مخصوصاً امضای قراردادصلح بااسرائیل باعث ایجاد جو سیاسی خشن و برخوردهایی میان گروه‌های مختلف مصری و دولت وقت شده بود.
در سپتامبر سال ۱۹۸۱ میلادی، سادات اقدام به سرکوب گروه‌های چپ سیاسی در جهت آرام کردن و کنترل کامل اوضاع مصر را نمود و دستور دستگیری اعضایحزب کمونیست مصر،ناصریست (ملی‌گراهای عرب)،فمینیست،اسلام‌گراها و همچنین گروه‌هایی از دانشجویان فعال سیاسی را صادر کرد. آمار کاملی از تعداد دستگیرشدگان سپتامبر ۱۹۸۱ وجود ندارد اما آگاهان تعداد آنان را کمتر از ۱۶۰۰ نفر تخمین می‌زنند. موج دستگیری‌ها در خارج از مصر با محکومیت‌های بین‌المللی مواجه شد.
انور سادات اولین رئیس وقت یک کشور عربی در حال جنگ بااسرائیل بود که در توافقی که بعدها به «قرارداد کمپ دیوید» مشهور شد به صلح و به رسمیت شناختن کشوراسرائیل توسطمصر اقدام کرد.
آغاز مذاکره جهت خودمختاری کشورفلسطینی، درکرانه باختری رود اردن ونوار غزه که به دنبال این قرارداد دو کشور اقدام به تبادل سفیر و آغاز عادی سازی روابط دیپلماتیک کردند.
توافقتنامه کمپ دیوید به عنوان یکی از رویدادهای مهم تاریخی در کارنامه میانجی‌گریجیمی کارتر نیز ثبت شد و بعدها از دلایل اعطایجایزه صلح نوبل به او در سال ۲۰۰۲ به شمار آمد. با این حال، سیاست‌های کارتر نسبت به ایران پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ــ به‌ویژه فشارهای حقوق بشری بر حکومت شاه ــ از عواملی دانسته شده که در تضعیف رژیم پهلوی و روی کار آمدن روح‌الله خمینی نقش داشت و همین امر نیز مورد انتقاد قرار گرفت. همچنین در اواخر ریاست‌جمهوری کارتر،حمله شوروی به افغانستان (۱۹۷۹) روی داد که تنش‌های جنگ سرد را تشدید کرد.[۱۴][۱۵][۱۶]
در روز رژه، انور سادات توسط چهار لایه از محافظان حفاظت می‌شد. بر طبققوانین نظامی می‌بایست در طول رژه تمام سلاح‌های مورد استفاده بدون گلوله و عاری از مواد انفجاری و گلوله بودند، اما در آن روز مسئولان کنترل این امر در مراسمحج و درعربستان سعودی به‌سر می‌بردند.[نیازمند منبع]
درست در زمانی که هواپیماهایداسو میراژ اف۱ از بالای میدان رژه با ارتفاعی پائین و به‌طور هماهنگ پرواز می‌کردند و تا حدی باعث پرت شدن حواس محافظان می‌شدند، جیپ نظامی ای در روبروی جایگاه مخصوص که انور سادات در مقابل آن سان نظامی می‌دید در حال عبور بود که ناگهان افراد مستقر در داخل جیپ با پرتابنارنجک و شلیکمسلسل اقدام به حمله به سوی جایگاه و به سوی شخص انور سادات را کردند. انور سادات که در آن لحظه ایستاده بود مستقیماً و از ناحیه سر مورد هدف تیر مسلسل قرار گرفت و درجا به قتل رسید.
انور سادات پس از اصابت تیر مسلسل به سرش، با سقوط به داخل جایگاه نقش بر زمین شد. اما مهاجمان به خیال اینکه وی خود را به داخل زمین جایگاه انداخته است تا مانع از قرار گرفتن در معرض تیر شود، اقدام به جلو آمدن تا مقابل جایگاه ویژه کردند.
اطرافیان سادات که همگی غیر مسلح بودند در تلاشی ناکام برای نجات جان انور سادات و جلوگیری از جلو آمدن مهاجمان به داخل جایگاه اقدام به پرتاب صندلی به سوی آن‌ها می‌کردند.[نیازمند منبع]
یکی از افراد به نامخالد اسلامبولی موفق به قرار گرفتن در مقابلجایگاه ویژه شد و با فریاد «مرگ بر فرعون» اقدام به بستن رگبار به سوی جسد انور سادات نمود. نهایتاً وی و یکی از همدستانش مضروب و دستگیر و دو نفر دیگر از افراد مستقر در جیپ نظامی توسط محافظان انور سادات کشته شدند. خالد اسلامبولی دردادگاه رسیدگی به ترور انور سادات، به جرم شرکت مستقیم در ترور رئیس‌جمهور مصر بهاعدام محکوم شد. حکم وی در آوریل ۱۹۸۲ به اجرا گذاشته شد.
به غیر از انور سادات که در جریان ترور به قتل رسید، مدعوین و مهمانان حاضر از جملهجیمز تولی وزیر دفاع وقتایرلند و تنی چند از مشاوران آمریکایی حاضر در جایگاه ویژه مورد اصابت تیر قرار گرفتند. در طولترور انور سادات که جمعاً ۲ دقیقه به طول انجامید هفت نفر از جمله سفیرکوبا در مصر کشته شدند و ۲۸ نفر نیز مجروح شدند.
انور سادات سریعاً به بیمارستانی که در نزدیکی محل رژه قرار داشت فرستاده شد اما ساعاتی بعد به‌طور رسمی مرگ وی اعلام شد.حسنی مبارک معاون رئیس‌جمهور وقتمصر نیز که در حادثه ترور از ناحیه دست مورد اصابت تیر قرار گرفته بود، بر طبق قانون زمام امور را به دست گرفت.
ترور انور سادات، اولین ترور رئیس دولت مصر در طول تاریخ این کشور بود که توسط عوامل مصری صورت می‌گرفت.
از چپ به راست:فرح پهلوی (شهبانوی ایران)، انور سادات (رئیس‌جمهور مصر)،محمدرضا پهلوی (پادشاه ایران) در تهران، سال ۱۹۷۵.
در دوران پادشاهیمحمدرضا شاه پهلوی و پیش ازانقلاب ۵۷ رابطهتهران وقاهره رابطه‌ای بسیار گرم و دوستانه بود چنان‌که پادشاه ایران، انور سادات رابرادر محبوب خود می‌نامید. پس از خروج شاه از ایران در دی ۱۳۵۷ و وقوع انقلاب اسلامی، محمدرضا شاه پهلوی پس از ترک ایران در ۲۶ دی ۱۳۵۷ (ژانویه ۱۹۷۹) مدتی به دعوت انور سادات، دوست قدیمی و متحد وفادار خود، در مصر اقامت کرد. او سپس به کشورهای مراکش، باهاما، مکزیک، ایالات متحده و پاناما سفر کرد تا محل اقامت و درمانی برای بیماری خود بیابد. سرانجام در اسفند ۱۳۵۸ (مارس ۱۹۸۰) بار دیگر به مصر بازگشت و واپسین ماه‌های زندگی خود را در قاهره گذراند و در ۵ مرداد ۱۳۵۹ (۲۷ ژوئیه ۱۹۸۰) درگذشت. در روز ۲۹ ژوئیه، در گرمای خفقان آور پایتخت مصر، مراسم خاکسپاری محمدرضاشاه، که خود، آن را ساده خواسته بود، بسیار با شکوه برگزار شد. سادات اعلام کرد: «برای ابراز حق شناسی و گرامی داشت کارنامه‌ی شاه، ما با او، با همان افتخار و احترامات وداع خواهیم گفت که هنگامی که به این سرزمین آمد به او عرضه داشتیم. مصر، هرگز یاری ایران به هنگام جنگ ۱۹۷۳ با اسرائیل را فراموش نخواهد کرد.»[۱۷]
پس از مرگ محمدرضا شاه پهلوی، انور سادات با دعوت ازمردم مصر برای ادای احترام بهپادشاه ایران، پیکر وی را با تشریفات کامل نظامی و رسمی درمسجد الرفاعی که از مهم‌ترین مسجدهای کشور مصر به‌شمار می‌آید، دفن کرد.
انور سادات،خمینی را یکدیوانهروانی نامسلمان و دشمن مصالحایران خواند و مخالفت خود را با حکومت تازه تأسیس جمهوری اسلامی به روشنی بیان کرد.[۱۸][۱۹][۲۰] سید روح‌الله خمینی نیز انور سادات را خائن به اسلام و مسلمین و آرمان فلسطین دانست.[۲۱][۲۲]
تشییع جنازه‌ی محمدرضا شاه پهلوی در ۲۹ ژوئیه‌ی ۱۹۸۰ در قاهره ؛ انور سادات، شهبانو، شاهزاده رضا و دیگر اعضای خانواده‌ی سلطنتی پشت سر تابوت دیده می‌شوند (عکس از مجموعه خصوصی اردشیر زاهدی)
پناه دادن بهمحمدرضا شاه پهلوی در کنار صلحمصر واسرائیل باعث قطع کامل روابط سیاسیتهران وقاهره پس از به قدرت رسیدننظام جمهوری اسلامی ایران شد.[۲۳]بدری آتابای که از نزدیک انور سادات را می‌شناخته او را فردی عاشق ادبیات ایران معرفی می‌کند که در جلسات شعرخوانی بدری آتابای به‌ویژه خوانشگلستان سعدی شرکت می‌کرده است. انور سادات مقداری زبان فارسی می‌دانسته و قصد داشته است در کاخ ریاست جمهوری مصر هم کلاس آموزش زبان فارسی بگذارد چون منطقش این بوده کسی که ادبیات فارسی را نداند انسانیت هم نمی‌داند.[۲۴]
با پخش شدن خبر مرگ انور سادات، بسیاری از کشورهای جهان با ابراز تاسف شدید از مرگ وی و با فرستادن نمایندگانی بلندپایه همچون پادشاهان، رؤسای جمهور و نخست وزیران خود در مراسم تدفین انور سادات حضور یافتند. مراسم تدفین وی با تشریفات کامل نظامی و با شرکت بی‌سابقه‌ای از سران کشورهای مختلف جهان که در مراسم تدفین و خاکسپاری محمد انور سادات شرکت جستند از موارد نادری در تاریخ بین‌الملل محسوب می‌شود. از آن‌جمله می‌توان به سه رئیس‌جمهور پی در پیآمریکا از جملهجرالد فورد،جیمی کارتر وریچارد نیکسون اشاره کرد که در مراسم تدفین وی در صف یکم عزاداران حضور داشتند. همچنینرضا پهلوی وفرح پهلوی در این مراسم شرکت کردند.
در پی قتل رئیس‌جمهور فقید مصر توسطجهاد اسلامی مصر،نیروهای امنیتی مصر در چند رشته عملیات امنیتی بیش از سیصد تن از افراد وابسته به سازمانجهاد اسلامی مصر را به جرم کمکهای مستقیم یا غیر مستقیم در قتل رئیس‌جمهور مصر، دستگیر و در دادگاهی جمعی و با حضور رسانه‌های بین‌المللی به محاکمه نشاند. از آن جمله می‌توان بهخالد اسلامبولی،شیخ عمر عبدالرحمان وایمن الظواهری که بعدها رهبر گروه تروریستیالقاعده شد اشاره کرد.
انور سادات در طول دوران زندگی‌اش دو بار ازدواج کرد. همسر اول ویاحسان مدی نام داشت که وی را پس از ازدواج با همسر دومش،جهان رئوف (که بعدها بهجهان سادات) مشهور شد، طلاق داد. جهان سادات که دارای پدریمصری و مادریانگلیسی بود، در زمان ازدواج ۱۶ سال داشت. حاصل زندگی مشترک انور سادات و جهان سادات سه فرزنددختر و یکپسر است.
↑Tripp 1993, p. 66"It is, therefore, significant that a number of the Free Officers who were to be responsible for the overthrow of the king in 1952 obtained their political 'initiation' within the army through Ali Mahir's secret Officers' Organisation. The most obvious examples are Yusuf Mansur Sadiq, Abd al-Wahhab Salim al-Bishri and Muhammad Rashad Mahanna. In addition, Muhammad Nagib and his brother Ali were members of the organisation. Indeed, it has been suggested that virtually all of the most prominent Free Officers were members of what became known later as King Faruq's 'Iron Guard'. This claim should be treated with caution. Nevertheless, one of its aspects receives unwitting corroboration by one of the Free Officers, Anwar al-Sadat."
.svg)
.svg)
.svg)
