اِسهال (به انگلیسی: Diarrhea)، شِکَم‌رَوِش، شِکَم‌رُوِه، شِکَم‌رَوَه یا شِکَم‌رَو[۱] بیماری است که در آن فرد بیمار دست کم پنج بار در روزدفع مدفوع روان یا مایع (با قوام شل) دارد. این حالت می‌تواند تا آخر عمر به طول بینجامد و موجبکم‌بود ویتامین d می‌شود که در پی از دست دادن مایعات رخ می‌دهد. نشانه‌های کم‌آبی معمولاً با از بین رفتن کشش طبیعی پوست و تغییر در شخصیت آغاز می‌شود. این وضعیت می‌تواند پیشروی کند و در حالات حادتر منجر به کاهشاحساس، رنگ‌پریدگی،ضربان سریع قلب، و کاهش در پاسخگویی و هوشیاری شود. ولیمدفوع روان اما بدون آب در کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند می‌تواند طبیعی باشد.[۲]
اصلی‌ترین علت اسهال، عفونتروده‌ها است. عفونت روده ممکن است در پی ابتلا به یکی از این موارد به وجود بیاید:ویروس،باکتری،انگل یا وضعیتی که به عنواناسهال و استفراغ شناخته می‌شود. این آلودگی‌ها معمولاً از طریق غذا یا آبی حاصل می‌شوند که آلوده به مدفوع شده‌اند یا مستقیماً از فردی منتقل می‌شوند که به این بیماری آلوده شده‌است. این بیماری را می‌توان به سه دسته تقسیم‌بندی کرد: اسهال آبکی کوتاه مدت، اسهال خونی کوتاه مدت، و اگر به مدت بیش از دو هفته ادامه یابد، به عنوان اسهال پایدار شناخته می‌شود. اسهال آبکی کوتاه مدت می‌تواند در پی آلودگی بهوبا باشد. اسهال خونی کوتاه مدت وضعیتی است که به عنواندیسانتری هم شناخته می‌شود.[۲] شماری از عوامل غیر عفونی نیز ممکن است منجر به اسهال بشوند. این عوامل شامل این موارد هستند:پرکاری تیروئید،عدم تحمل لاکتوز،بیماریهای التهابی روده، مصرف برخی داروها،سندروم روده تحریک‌پذیر و یک سری عوامل دیگر.[۳] در بیشتر موارد، برای شناخت عامل اصلی بهکشت مدفوع نیازی نیست.[۴]
راه‌های پیشگیری از اسهال عفونی شامل این موارد است:رعایت بهداشت،آب آشامیدنی پاک، وشستن دست‌ها.شیردهی به مدت حداقل شش ماه نیز پیشنهاد می‌شود، چرا که به عنوانواکسیناسیون روتاویروس عمل می‌کند.محلول سرم خوراکی (ORS) که همان آب آشامیدنی به همراه مقدار متعادلی از نمک وشکر است نوعی درمان است که معمولاً در پیش گرفته می‌شود.قرص‌های روی نیز پیشنهاد می‌شوند.[۲] تخمین زده می‌شود که این درمان‌ها حدود ۵۰ میلیون کودک را طی ۲۵ سال اخیر نجات داده باشد.[۵] وقتی که افراد دچار اسهال می‌شوند، پیشنهاد می‌شود که به خوردن غذای سالم ادامه دهند و کودکان نیز به خوردن شیر مادر.[۲] اگر ORSهای تجاری در دسترس نباشد، محلول‌های خانگی نیز می‌توانند استفاده شوند.[۶] در کسانی که به صورت شدید آب از دست داده‌اند،تزریق وریدی نیز ممکن است ضروری باشند.[۲] اما بیشتر موارد را می‌توان به خوبی با مایعات دهانی برطرف کرد.[۷]آنتی‌بیوتیک‌ها نیز ممکن است در موارد اندکی پیشنهاد شوند که البته به ندرت استفاده می‌شود. آنتی‌بیوتیک ممکن است برای این افراد تجویز شود: کسانی که اسهال خونی و تب بالایی دارند، کسانی که بهاسهال پس از مسافرت دچار شده‌اند، و کسانی که در مدفوعشان باکتری‌ها یا انگل‌های خاصی رشد می‌کند.[۴]لوپرامید ممکن است دفعات اجابت مزاج را کاهش دهد اما برای کسانی که به نوع حاد بیماری دچارند توصیه نمی‌شود.[۴]
حدود ۱٫۷ تا ۵ میلیارد مورد اسهال در سال رخ می‌دهد.[۲][۳] این بیماری درکشورهای در حال توسعه شیوع بیشتری دارد. در این کشورها، کودکان به‌طور متوسط ۳ بار در سال اسهال می‌گیرند.[۲] از سال ۲۰۱۲، در سطح جهان، این بیماری دومین عامل رایجمرگ و میر در کودکان زیر پنج سال است (۰/۷۶ میلیون یا ۱۱ درصد).[۲][۸] اپیزودهای مکرر اسهال نیز یکی از عوامل رایجسوء تغذیه هستند و در افراد زیر پنج سال به عنوان رایج‌ترین عامل شناخته می‌شوند.[۲] دیگر مشکلات طولانی مدت که ممکن است در پی این بیماری به وجود آیند، شامل رشد فیزیکی و فکری ضعیف است.[۸]
به‌طور طبیعی حجم زیادی از آب به داخل رودهٔ کوچک ترشح می‌شود، اما حجم بیشتر این آب ترشح شده دوباره توسط دیوارهٔ رودهٔ کوچک قبل از رسیدن به رودهٔ بزرگ بازجذب می‌شود. اسهال ترشحی زمانی رخ می‌دهد، که در آن ترشح به درون لومن روده بیشتر از بازجذب در دیوارهٔ روده رخ دهد یا از بازجذب مواد ترشحی، توسط دیوارهٔ روده جلوگیری به عمل آید. از شایع‌ترین علل این نوع اسهال، توکسینویبریو کلرا است، که ترشح آنیون‌ها، به خصوص کلر را تحریک می‌کند، لذا برای نگه داشتن تعادل الکتریکی، یون سدیم به همراه آب دفع می‌شود. در این نوع از اسهال، اسمولاریتهٔ ترشحات روده‌ای با پلاسما برابر است و با ناشتا بودن، اسهال ادامه می‌یابد.
اگرچه توکسین وبا شایع‌ترین علت اسهال ترشحی حاد است، اما علل متعدد دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند منجر به این نوع اسهال شوند، به‌ویژه در موارد مزمن:
سایر عوامل باکتریایی: باکتری‌هایی مانند اشرشیا کلی انتروتوکسیژنیک (E. coli ETEC)، که توکسین‌های مشابه وبا تولید می‌کنند،کلستریدیوم دیفیسیل،باسیلوس سرئوس واستافیلوکوکوس اورئوس نیز می‌توانند از طریق تولید سموم باعث اسهال ترشحی شوند.
عوامل هورمونی (تومورهای ترشح‌کننده هورمون): برخی تومورهای نادر می‌توانند هورمون‌هایی تولید کنند که ترشح مایعات در روده را تحریک می‌کنند. این موارد شامل:
VIPoma: توموری که پپتید فعال‌کننده عروقی روده (VIP) ترشح می‌کند و باعث اسهال آبکی و حجیم می‌شود.
سندرم کارسینوئید: ناشی از تومورهای کارسینوئید کهسروتونین ترشح می‌کنند.
داروها: طیف وسیعی از داروها می‌توانند به عنوان یک عارضه جانبی باعث اسهال ترشحی شوند، از جمله برخی ملین‌ها، داروهای خاص آسم، ضدافسردگی‌ها، داروهای قلبی و داروهای شیمی‌درمانی.
مصرف مزمن الکل.
بیماریهای مادرزادی: اختلالات مادرزادی نادر در جذب یون‌ها می‌توانند منجر به اسهال ترشحی شوند.
عدم بهبود با ناشتایی: همانطور که در متن اصلی ذکر شد، یکی از ویژگی‌های بارز اسهال ترشحی این است که برخلاف اسهال اسموتیک، با قطع مصرف غذا یا ناشتا ماندن ادامه می‌یابد.
حجم زیاد و آبکی: این نوع اسهال معمولاً حجیم و آبکی است و اغلب بدون درد شکمی قابل توجه رخ می‌دهد.
عدم وجود گپ اسموتیک مدفوع (Stool Osmotic Gap): یک معیار تشخیصی مهم در افتراق انواع اسهال، محاسبه "گپ اسموتیک" مدفوع است. در اسهال ترشحی، اسمولاریته مدفوع نزدیک به اسمولاریته پلاسما (ایزواسموتیک) است و گپ اسموتیک کمی دارد، زیرا از دست دادن آب و الکترولیت فعال است.
مدیریت درمان: درمان اسهال ترشحی در درجه اول بر روی جایگزینی مایعات و الکترولیت‌های از دست رفته (مانند استفاده از محلول خوراکی او آر اس) و درمان علت زمینه‌ای (مثلاً آنتی‌بیوتیک برای عفونت باکتریایی یا درمان تومور) تمرکز دارد.
بازجذب آب در روده، به بازجذب کافی مواد محلول در روده بستگی دارد. اگر میزان مواد محلول در لومن روده افزایش یابد، این مواد محلول اضافی بازجذب نشده و به دنبال آن، آب هم بازجذب نمی‌شود و در نهایت اسهال پدید می‌آید.اسهال اسموتیک معمولاً تحت شرایط دو وضعیت زیر رخ می‌دهد:
سوءجذب: برای مثال ناتوانی در بازجذب بی کربنات از شایع‌ترین علل اسهال ناشی از سوءجذب می‌باشد، مثال بارزعدم تحمل لاکتوز ناشی از نقص آنزیم لاکتاز موجود در حاشیه مسواکی دیوارهٔ روده می‌باشد. در اثر نقص این آنزیم،لاکتوز، بهگلوکز وگالاکتوز جهت بازجذبهیدرولیز نمی‌شود، بنابراین لاکتوز اسموتیک در لومن روده باقی خواهد ماند؛ این لاکتوز بازجذب نشده، آب را نیز در لومن روده با خود نگه داشته و اسهال را پدیدمی‌آورد. این نوع از اسهال با ناشتا بودن یا قطع مصرف مواد اسموتیک متوقف می‌شود.[۹]
↑۳٫۰۳٫۱Doyle, Basem Abdelmalak, D. John (2013).Anesthesia for otolaryngologic surgery. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 282–287.ISBN1-107-01867-6.
