آلباتروس (یاقادوس[۱])،پرنده‌ای است از راستهٔکبوتردریایی‌سانان، تیرهٔبزرگ‌تندبادان (نام علمی:Diomedeidae). زیستگاه آن‌ها بیشتر دراقیانوس منجمد جنوبی واقیانوس آرام شمالی است و در حال حاضر دراقیانوس اطلس شمالی غایب هستند، هرچندسنگواره‌هایی یافت شده که بر وجود آن‌ها در آنجا در گذشته دلالت دارد. آلباتروس‌ها بزرگ‌ترین پرندگان دریایی پروازگر هستند و بال‌های بلند و باریک و منقار قلاب‌دار دارند.آلباتروس‌های بزرگ با داشتنطول بال بیش از ۳٫۷ متر، بزرگ‌ترین طول بال را در میان تمامی پرنده‌های منقرض‌نشده دارا هستند.
بال‌های آلباتروس آنقدر قوی است که می‌تواند مدت زیادی بدون بال زدن پرواز کند؛ آلباتروس نه ساعت‌ها بلکه سال‌ها پرواز می‌کند.در تمام عمرش یک جفت برای خود انتخاب می‌کند و تا انتهای زندگی‌اش با همان جفت سر می‌کند و اگر جفتش زودتر بمیرد؛ آلباتروس هیچگاه جفت دیگری انتخاب نمی‌کند و بقیه عمرش را تنها سپری می‌کند.
آرایه‌شناسی گروه آلباتروس منشأ بحث فراوان بوده‌است. درآرایه‌شناسی سیبلی-آلکوییست،پرندگان دریایی،پرندگان شکاری و بسیاری گونه‌های دیگر در راسته بزرگلک‌لکها قرار می‌گیرند، در حالی که سازمان‌های پرنده‌شناسی در آمریکای شمالی، اروپا، آفریقای جنوبی، استرالیا ونیوزیلند به همان راستهٔکبوتردریایی‌سانان وفادار هستند. آلباتروس‌ها از دیگر کبوتردریایی‌سانان هم به لحاظژنتیکی و هم از نظر ریخت‌شناسی، اندازه، پاها و مجاری بینی تفکیک‌پذیر هستند.[۲]
آلباتروس‌ها گروهی از پرندگان بزرگ تا بسیار بزرگ هستند، و بزرگ‌ترین گروه در کبوتردریایی‌سانان به‌شمار می‌آیند.منقار آن‌ها بزرگ، مستحکم و نوک‌تیز است و آرواره بالایی آن به شکل قلاب مانند ختم می‌شود. منقار از چند لایهٔ سخت تشکیل شده‌است و در امتداد کنارهٔ آن دو لولهٔسوراخ بینی قرار دارد. برخلاف سایر کبوتردریایی‌سانان که مجاری بینی در امتداد بالای منقار قرار دارند مجاری بینی همهٔ آلباتروس‌ها در امتداد کنارهٔ منقار واقع شده‌است. این لوله‌ها به آلباتروس‌ها اجازه می‌دهد سرعت دقیق هوا را در هنگام پرواز اندازه بگیرند و مشابهلوله‌های پیتو در هواپیماهای مدرن عمل می‌کنند. آلباتروس برایاوج‌گیری دینامیکی نیاز به اندازه‌گیری دقیق سرعت هوا دارند. حس اصلی آن‌ها برای یافتن غذا بینایی است، هرچند همانند دیگر کبوتردریایی‌سانان از حس بویایی هم برای یافتن منابع غذا استفاده می‌کنند.[۳]
در پاها، انگشت عقبی و مجزا از بقیه موجود ندارد و سه انگشت جلویی به یکدیگر متصل هستند. پاها در میان کبوتردریایی‌سانان قوی به‌شمار می‌آیند، به طوری که آلباتروس در کنارمرغ باران بزرگ تنها گونه‌های کبوتردریایی‌سانان هستند که می‌توانند به خوبی روی زمین راه بروند.[۴]آلباتروس‌ها، همانند دیگر کبوتردریایی‌سانان، نیاز به جداسازی و دفع نمک خورده شده همراهآب دریا و بی‌مهرگان دریایی دارند. همه پرندگان در محل قرارگیری منقار و بالای چشمان خود دارایغده‌های نمکی هستند که با وجود غیرفعال بودن در برخی گونه‌ها، در کبوتردریایی‌سانان وظیفه جداسازی و دفع نمک را بر عهده دارند.
پرهای آلباتروس‌های بالغ معمولاً ترکیبی از رنگ تیره در ناحیه بالایی بال‌ها و پشت پرنده و رنگ تیره در نواحی زیرین است که بهمرغ نوروزی شباهت دارد.[۴] در این بین، گونه‌ها ازآلباتروس سلطنتی جنوبی که در همه‌جا سفید رنگ هستند (به جز نوک و لبهٔ عقبی بال‌ها در نرهای بالغ) تاآلباتروس آمستردام که در فصل جفت‌گیری دارای پرهای قهوه‌ای‌رنگ با نواری به رنگ قهوه‌ای غلیظ به دور سینه است. برخی گونه‌هایآلباتروس‌های پشت‌سیاه وآلباتروس‌های اطلس شمالی دارای نشانه‌هایی بر روی صورت یا قسمت‌هایی زرد یا خاکستری روی سر و پشت گردن خود دارند. ظاهر سه گونهٔآلباتروس پاسیاه و دوآلباتروس دوده‌ای به‌طور قابل توجهی با بقیه متفاوت و تقریباً به‌طور کامل به رنگ قهوه‌ای تیره (و برایآلباتروس روشن‌فام با خاکستری تیره در برخی نقاط) است.[۲]
آلباتروس موج‌دار (Phoebastria irrorata)
پهنای بال بزرگ‌ترین آلباتروس‌های بزرگ بیش از ۳٫۴ متر است که از هر پرندهٔ دیگری بزرگتر است، هرچند پهنای بال دیگر گونه‌های آلباتروس از این مقدار خیلی کوچکتر است (حدود ۱٫۷۵ متر).[۵] بال‌ها مستحکم و خمیده‌شکل و در ناحیه جلویی ضخیم‌تر و دارای شکلی آیرودینامیک هستند. آلباتروس‌ها قادر به طی مسافت‌های بسیار طولانی به کمک دو روشاوج‌گیری دینامیکی وبالابری شیب که توسط اکثر پرندگان دریایی با بال‌های بزرگ استفاده می‌شود هستند. در اوج‌گیری دینامیکی پرنده به‌طور مکرر وارد جریان هوای در حال وزش در ارتفاع بالاتر شده و با گرفتن انرژی در اثر حرکت در جریان هوای سریع، مجدداً وارد لایهٔ پایینی می‌شود، و در نتیجه از تغییر سرعت افقی باد برای گرفتن انرژی استفاده می‌کند. تنها در قسمت دور زدن، در ابتدای ورود به جریان بالایی و پایینی، نیاز به صرف انرژی وجود دارد. این مانور به پرنده امکان طی حدود ۱۰۰۰ کیلومتر در روز را بدون بال زدن می‌دهد. از طرف دیگر،نسبت سریدن آلباتروس‌ها عددی بزرگ در حدود ۲۲:۱ تا۲۳:۱ است که به معنای آن است که آلباتروس‌ها می‌توانند با هر متر پایین آمدن ۲۲ یا ۲۳ متر به جلو حرکت کنند.[۲] در هنگام پرواز، صفحه‌ایتاندونی بال‌ها را در حالت کاملاً باز شده قفل می‌کند که به بازماندن بال‌ها بدون استفاده از ماهیچه‌ّها کمک می‌کند.[۶]
آلباتروس‌ها این روش‌های اوج‌گیری را با پیش‌بینی آب‌وهوا ترکیب می‌کنند: آلباتروس‌هاینیم‌کره جنوبی که به سمت شمال در حال پرواز هستند مسیری ساعت‌گرد و آلباتروس‌های در حال پرواز به سمت جنوب مسیری پادساعت‌گرد را در پیش می‌گیرند.[۴] آلباتروس‌ها به قدری با این شیوهٔ زندگی سازگار هستند کهمیزان تپش قلب آن‌ها در حین پرواز به ضربان در حال استراحت آن‌ها بسیار نزدیک است. بازدهی فرایند پروازهای طولانی‌مدت آلباتروس‌ها به قدری بالاست که بیشترین انرژی نه در زمان طی مسافت‌ها طولانی، بلکه در حین فرود آمدن، برخاستن و شکار در هنگام یافتن غذا مصرف می‌شود.[۷] یک گزارهٔ مشهور این است که آلباتروس‌ها قادر به خوابیدن در حین پرواز هستند، هرچند هنوز این گزاره توسط مشاهده مستقیم تأیید نشده‌است.[۸]
شیوهٔ اوج‌گیری دینامیکی آلباتروس‌ها در طراحی هواگردها، به خصوصپهپادها مورد توجه طراحان قرار گرفته‌است.[۹]
بیشتر آلباتروس‌ها در نیم‌کره جنوبی، ازجنوبگان‌تااسترالیا،آفریقای جنوبی وآمریکای جنوبی پراکنده شده‌اند. استثناها چهار گونه آلباتروس‌های اقیانوس آرام شمالی هستند، که سه تای آن‌ها منحصراً در اقیانوس آرام شمالی از هاوایی تاژاپن و آلاسکا تا کالیفرنیا یافت می‌شوند؛ و دیگری،آلباتروس موج‌دار، درگالاپاگوس زاد و ولد کرده و در سواحل آمریکای جنوبی تغذیه می‌کند. نیاز آلباتروس‌ها به وزش باد برای پرواز به صورت سُریدن و بدون بال زدن دلیل فراوانی آن‌ها در عرض‌های جغرافیایی بالاتر است؛ چرا که دشواری پرواز طولانی مدت با بال زدن برای آلباتروس‌ها، عبور ازآرامگان استوایی را بسیار دشوار می‌کند. تنها استثناء،آلباتروس موج‌دار، به دلیل آب‌های سردجریان هامبالت و بادهای حاصل از آن قادر به زندگی در آب‌های استوایی اطراف گالاپاگوس است.[۲]
دلیلانقراض آلباتروس‌ها دراقیانوس اطلس به‌طور قطعی مشخص نیست، هرچند گمان می‌رود بالا آمدنسطح آب‌های آزاد در طی یک دوره گرم شدن موجب زیر آب رفتن محل زندگی یک گروه آلباتروس دم‌کوتاه -که در کاوش‌هایی در برمودا یافت شده‌است- گردیده باشد.[۱۰]
آلباتروس‌های روشن‌فام مرتباً برای دست‌یابی به غذا شیرجه می‌زنند و در هر شیرجه می‌توانند تا عمق بیش از ۱۲ متری پیش بروند.
غذای آلباتروس‌ها عمدتاً ازسرپایان،ماهی،سخت‌پوستان واحشا تشکیل شده‌است،[۴] هرچند به دنبالمردار نیز می‌روند و از دیگرزئوپلانکتونها نیز تغذیه می‌کنند.[۴] لازم است ذکر شود که برای اکثر گونه‌ها درکی جامع از تغذیه تنها برای فصل زاد و ولد موجود است، زیرا در این دوره است که آلباتروس‌ها مرتباً به زمین برمی‌گردند و مطالعهٔ تغذیه آن‌ها ممکن است.
تا سال‌های اخیر تصور می‌شد که آلباتروس‌ها عمدتاً با شنا در سطح آب و شکار ماهی‌های بالا آورده شده توسط جریان آب یا دیگر شکارچیان، یا از ماهیان مرده در سطح تغذیه می‌کنند. با به‌کارگیری عمق‌سنج‌های مویرگی که قادر به ثبت بیشترین عمق هنگام شیرجه زدن پرنده هستند، مشخص شد که هرچند برخی گونه‌ها مانندآلباتروس سرگردان تا عمق بیشتر از یک متر شیرجه نمی‌روند، عمق شیرجهٔ بعضی گونه‌ها مانندآلباتروس روشن‌فام به‌طور میانگین ۵ متر و در بیشترین حالت در حدود ۱۲٫۵ متر است.[۱۱]
تیرهٔ بزرگ‌تندبادان دارای چهارسرده است. اعضا و تعداد آن‌ها در هر سرده جای بحث است.بردلایف اینترنشنال وIUCN تعداد ۲۲ عدد از پرندگان را عضو این تیره می‌دانند.[۱۲] دیگر منابع، تعداد غالباً سنتی ۱۴ عدد را ذکر کرده‌اند.
↑Pennycuick, C. J. (1982). "The flight of petrels and albatrosses (Procellariiformes), observed in South Georgia and its vicinity".Philosophical Transactions of the Royal Society of London B.300 (1098): 75–106.doi:10.1098/rstb.1982.0158.
.jpg)
