علف چشمه[۱]،ترتیزک آبی[۲] (نام علمی:Nasturtium officinale) یاکوزله،بولاغ اوتی،گُنَوی،آب‌تَره[نیازمند منبع]، ودربیجار و در زبان کردیگروسی کۊز و در زبان لری بختیاری باکلو یا بَکَلو تلفظ میشود که گیاهی از تیرهٔ شب‌بوها به ارتفاع ۱۰ تا ۶۰ سانتی‌متر با برگ‌های کوچک به رنگ سبز تیره و گل‌های خوشه‌ای کوچک سفید و ساقه‌های خزنده است که از نقاط مختلف آن ریشه‌های کوچک و سفید خارج میشود و معمولاً در چشمه‌سارها کنار جوی‌ها و باتلاق‌ها می‌روید. این گیاه مقدار قابل توجهیآهن،کلسیم واسید فولیک و کمی هم ویتامین‌هایث وآ دارد.
آهن قابل جذب علف چشمه ازاسفناج هم بیشتر است و به همین جهت می‌تواند در بهبودکم‌خونی مؤثر باشد. کلسیم آن نیز بیشتر از شیر(تنها در مقادیر بسیار بالا) ، و ویتامین ث آن از پرتقال بیشتر است.[۳]
علف چشمه به صورت وحشی در بسیاری از نقاطآسیا و اروپا می‌روید و انسان‌ها از دوران باستان با آن آشنا بوده و خاصیت‌های درمانی گوناگونی را به آن نسبت می‌دادند. این گیاه هم به خاطر این خاصیت‌های دارویی و هم مزهٔ تند خوش‌گوار آن مورد علاقهٔ بسیاری بوده‌است.کسنوفون فرماندهٔ جنگی و مورخ یونانی از سربازانش می‌خواسته برای تقویت نیروی خود علف چشمه بخورند. وی همچنین در کتابکورش‌نامه خود در توضیح زندگیپارسیان در مراکز تربیتی آن‌ها به این نکته اشاره می‌کند که علف چشمه از غذاهای اصلی آنان بوده‌است. در مورد کودکان می‌نویسد؛ «غذای عمدهٔ آن‌ها نان و بولاغ اوتی است، که از خانه با خود می‌آورند و فنجانی دارند، که با آن از رودخانه آب می‌آشامند.»[۴] و در مورد نوجوانان؛ «غذای دیگر این نوجوانان، جز آنکه ذکر شد، فقطگوشت شکار است با بولاغ اوتی.»[۵]یونانیان وانگلوساکسونها علف چشمه را برای درمانطاسی مصرف می‌کرده‌اند. جرارد (۱۶۳۳) آن را برای درمانیرقان سفید دختران جوان توصیه می‌کرده‌است.فرانسیس بیکن هم خاصیت‌های جادویی همچون جوان کردن زنان سالخورده را به علف چشمه نسبت داده‌است. ایرلندی‌ها هم ارزش خاصی برای علف چشمه قائل بوده و آن را غذای دانایان و فرزانگان می‌دانسته‌اند.[۶]
برخی تحقیقات از اثر ضدسرطانی علف چشمه حکایت داشته‌است.
در سال ۲۰۱۰ تحقیق دردانشگاه ساوت‌همپتون نشان داد که تنها پس از چند ساعت از گذشت مصرف حدود ۸۰ گرم علف چشمه ، میزان مولکول‌های ضدسرطانی در خون افزایش یافته و از رشد سلول‌هایسرطان پستان جلوگیری میشود. به این ترتیب این گیاه هم در جلوگیری از رشد سرطان پستان و هم در کمک به بهبودی مبتلایان به این بیماری و جلوگیری از عود آن مؤثر است.[۷]
مطالعه‌ای که در ژورنال «همه‌گیرشناسی سرطان» در سال ۱۹۹۵ به چاپ رسید از کاهش پیشرفتسرطان ریه در افراد سیگاری با مصرف منظم روزانه ۵۷ گرم علف چشمه حکایت داشت.[۸] مطالعه دیگری دردانشگاه اولستر که در «ژورنال آمریکایی تغذیه بالینی» در سال ۲۰۰۷ به چاپ رسید نشان داده که مصرف ۸۵ گرم علف چشمه در روز به مدت ۸ هفته حدود ۲۳٪ تخریبدی‌ان‌ایگلبول‌های سفید بر اثر سرطان را کاهش می‌دهد. اثر مثبت علف چشمه در افراد سیگاری چشمگیرتر است که این احتمالاً به کمبودآنتی‌اکسیدان‌ها در بدن سیگاری‌ها مربوط میشود.[۹]
↑Hecht SS, Chung FL, Richie JP, et al. "Effects of watercress consumption on metabolism of a tobacco-specific lung carcinogen in smokers",Cancer Epidemiology, December 1995 4; 877
