Trek Handia esaten zaio (Groot Trekafrikaans hizkuntzan) XIX Gizaldi hasieranHegoaldeko Afrikanboerrek eginiko migrazio handiari.1835 eta1843 artean, 12.000-14.000 pertsona[1]Esperantza OnekoLurmuturreko Koloniako ekialdetik atera ziren,Orange ibaia zeharkatuz, ipar-ekialde norabidean Afrikan barneratuta.[2]
Trek Handia sinbolo garrantzitsua daafrikaner kulturan: haien nazioa sortzeko nekeak irudikatzen ditu, gorabeheraz betetako prozesu luzeari hasiera emanaz,1948an boterea lortu arte.[3]
1652an leheneuroparrak ailegatu zirenEsperantza Oneko Lurmuturrera:Ekialdeko Indietako Herbeheretar Konpainiak lehen basea ezarri zuen (Fort de Goede Hoop, gaur egunekoLurmutur Hirian), Europa-Asia bidaia egiten ari ziren merkatal espedizioak hornitzeko.[4] Hamarkada batzuen buruan, base honen inguruan europar jatorriko populazio handia bizi zen, gehienakherbeheretarrak (%75) baina baitaalemaniarrak etaFrantziako errefuxiatuhiganotak ere. Asimilazio prozesu baten ondorioz,nederlanderaz mintzo zen talde etnikoa sortu zen. Lurmutur Hiriaren inguruan, afrikanerrak bi azpitaldetan banatuak zeuden: “boer” edo baserritarrak, eta “lurmuturreko herbeheretarrak” hirietan.[5]
XVIII gizaldiaren amaieran, Herbehereen etaBritainia Handiaren arteko gatazkak hasi ziren; egoera hau Esperantza Oneko Lurmuturrean ere igarri zen eta, 11 urtez tirabiran ibili eta gero,1806ean Lurmuturreko Hiria ingelesen esku geratu zen. Afrikanerrek ez zuten ongi hartu britainiarren aginte berria; hauek, berriz, errepresioa areagotuz erantzun zuten. Gainera mugan bizi ziren boerrek ez zuten Armada britainarraren babesik indigenekin zituzten gatazketan;1820ko hamarkadan ingelesa gobernuaren, auzitegien, administrazioaren eta elizaren hizkuntza bakarra bihurtu zen (honek afrikanerrentzat desabantaila handia suposatzen zuen, gehienek ez baitzekiten ongi ingelesez).[6] Azkenik,1834an Britainia Handiak berekolonia guztietanesklabotza ezabatzea erabaki zuen, populazio indigena eta etorkinaren arteko berdintasuna aldarrikatuz; hau boerrendako kolpe handia izan zen, haietako askok (batez erezereal etaardo ekoizleak) esklabuen eskulanaren menpekotasun handia zutelako.[7]
Funtsean, boerrek uko egiten zioten britainiarrek inposatu nahi zuten modernizazioari, eta aintzinako nekazal bizimoduarekin jarraitzeko lurrak nahi zituzten.1825 eta1835 artean Afrika ezezagunean barneratutako esploratzaileek lur emankorren eta landu gabeen berri ekarri zuten. Horretara, Lurmuturreko Koloniako boer askoren artean han bere ametsetako lurraldea aurkitzeko itxaropena piztu zen.[8]
Lehen migratzaile (voortrekker) oldea 6.000 bat pertsonatakoa izan zen, Lurmutur Koloniako biztanleen %20 ingurua; 1835-37 artean atera ziren, puntu desberdinetatik, eta ez zuten helburu komun zehatzik. Talde gehienak txikiak ziren, bainakonboi batzuek ehundaka pertsona mugitzen zituzten. Handienak Louis Tregardt, Hans van Rensburg, Hendrik Potgieter, Piet Retief, Piet Uys edo Gerrit Maritz, buruzagiek gidatutakoak izan ziren.[9]
Bidaia nekeza izan zen, besteak beste indigenekin izandako borrokak zirela eta (manukosi,matabele,zulu.... ).1837rako voortrekkerrek 5-6 kanpaleku egonkor zituzten Orange etaVaal ibaien arteko lurraldean, guztira 2.000 bat biztanle.[10]1838rakoNatal ingurura ere (gaur egungoDurban) helduak ziren; hain zuzen ere puntu honetara ailegatu zenAndries Pretorius gaztea, aintzindarien pausuak jarraituz. Gerrit Maritzen heriotzaren ostean Nataleko voortrekkerrak buruzagi barik zeuden, eta Pretoriusek haien gidaritza hartu zuen. Artean, kolonoak gatazka gogorrean ari ziren zulu indigenekin: hauek Piet Retiefek gidatutako negoziatzaile-delegazioa akabatua zuten,Drakensbergeko kanpalekuetan sarraskia burutu zuten... Gainera, voortrekkerrek mendekua hartu nahi izan zutenean, zuluek erraz garaitu zituzten Italeniko batailan. Pretorius komandante izendatua izan zen eta, 470 gudariren buru zela, 10.000 zulu garaitu zituenOdolaren Ibaiaren guduan (1838); hurrengo urtean boerrekNataleko Errepublika aldarrikatu zuten.[11]
Nataleko Errepublikak iraupen gutxi izan zuen:1843an Erresuma Batuak bereganatu zuten,Natalgo Kolonia bihurtuz. Britainiarrenuztarria onartu barik, voortrekker gehienek bidaiari berrekin zioten, Transorangia zeritzon iparraldeko lurretan barneratuz. Han eskuratutako lurrekinboer errepublikak sortu zituzten:Hegoafrikar Errepublika (Transvaal izenez ezagunagoa, 1852) etaOrangeko Estatu Librea (1854).[9]
1930. hamarkadan ospatutako Trek Handiaren 100 urteurrena itu garrantzitsua izan zen afrikaansnazionalismoaren gorakadan. Belaunaldi berriekboerren gerren eta ibileren gaineko interes gero eta handiagoa zuten, eta haien ospakizunek dozenaka milaka pertsona mugitzen zituzten, aintzinako voortrekkerren jantziak,gurdiak eta ohiturak gogoratuz adibidez. Zati handi batean, ikuspegiepiko honek ahalbidetu zuen afrikaner nazionalisten garaipena1948koHegoafrikar Batasuneko hauteskundeetan (baitaapartheid sistemaren ezarpena ere).[9]
(Ingelesez):Oliver Ransford-enThe Great Trek (1968).
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak:Q338949
Multimedia:Great Trek /Q338949