| Ribaforada | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Nafarroa Garaia,Euskal Herria | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
 | |||||||||||
| Kokapena | |||||||||||
| Herrialdea |  Euskal Herria | ||||||||||
| Lurraldea | Nafarroa Garaia | ||||||||||
| Merindadea |  Tutera | ||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatua |  Espainia | ||||||||||
| Erkidegoa | Nafarroa | ||||||||||
| Izen ofiziala |  Ribaforada | ||||||||||
| Alkatea | Jesús María Rodríguez Gómez (PSN) | ||||||||||
| Posta kodea | 31550 | ||||||||||
| INE kodea | 31208 | ||||||||||
| Herritarra | ribaforadar | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 41°59′50″N1°30′39″W / 41.997222222222°N 1.5108333333333°W /41.997222222222; -1.5108333333333 | ||||||||||
| Azalera | 29 km² | ||||||||||
| Garaiera | 265 metro | ||||||||||
| Distantzia | 107 km (Iruñetik) | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 3.701 (2024:  −14) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 118,99 bizt/km² | ||||||||||
| Zahartzea[1] | % 6,43 | ||||||||||
| Ugalkortasuna[1] | ‰ 50,89 | ||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||
| Jarduera[1] | % 77,94(2011) | ||||||||||
| Desberdintasuna[1] | % 11,12(2011) | ||||||||||
| Langabezia[1] | % 14,8(2013) | ||||||||||
| Euskara | |||||||||||
| Euskaldunak[2] | % 0.4 + % 6.3 hartzaile(2021) | ||||||||||
| Kaleko erabilera[3] | % | ||||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||||
| Webgunea | http://www.ribaforada.es/ | ||||||||||
Ribaforada[4]Nafarroako udalerria da.Tuterako merindadeko herri honek 3.698 biztanle zituen2012kourtarrilaren 1eko erroldaren arabera.Nafarroako hiriburutik 107 kilometrora dago.
Ribaforada izenaklatinezko edoerromantzezko bi terminotan du jatorria:riva edoripa batetik (izan daiteke muinoa edo ibaiertza) etaforum edoporus bestetik (foru edo lege bati lotutakoa, batetik edo lur porotsua adierazten duena. Muinoaren fisionomiarekin lotzea izan daiteke logikoena,Ebro ibaitik Ribaforadak ematen baitzuen gainalde batean ageri zen herrigune bikoitz bat bezala, bi etxe multzo amildegi batek zatituta[5].
Euskaltzaindiaren1979ko Euskal Herriko udalen izendegiak bi izen eman zituen herriarentzat, Ribaforada etaErripazuloaga, baina bigarrena arbuiatu zen ondoren, asmatua zelakoan[6].
Herria,Nafarroa hegoaldean kokatzen da,Tuterako merindadearen hegoaldeko muturrean. Herrira heltzeko N-232 errepidea hartu behar daTutera-Zaragozako norabidean.Tuteratik 16 kilometrora, ezkerreranzko errepidea hartu behar da Ribaforadara iristeko.
UdalerriakCabanillas etaFustiñanarekin egiten du muga iparraldean,Buñuel etaCortesekin ekialdean,Fontellasekin mendebaldean, etaAblitasekin hegoaldean.
Euriak urriak dira eta irregularki banatzen dira urte osoan zehar. Udak lehorrak izaten dira, eta ziertzo haizea ohikoa izaten da. Horrez gain, aldaketa termikoak eta laino egunak Ribaforadako klimaren beste ezaugarrietako batzuk dira. Orokorrean herriak klima mediterraneo-kontinentala dauka,Ebro ibarreko gainontzeko herriek bezala. Batez-besteko tenperatura 14-16 gradu ingurukoa da, eta prezipitazioak esan bezala nahiko urriak, gutxitan jausten dira 400mm baino gehiago urtean. Urteroko egun euritsuak 55 izaten dira.
Jatorrizko landaredia, erabat eraldatu da gizakiaren eragina dela eta. Gaur egun herrigunearen inguruan, nekazaritzarako lurrak, sastrakak eta larreak baino ez daude. Zuhaitzak ia erabat desagertu dira.
Historian zehar Ribaforada bi herrigunez osaturik egon zen, Ribaforada eta Estercuel, bata amildegiaren iparraldean eta bestea hegoaldean. Azkenik,XIV. mendearen amaiera aldera, bi herriek batzea erabaki zuten.
Herria, Antso Jakitunaren erregealdian sortu zen1157. urtean, eraiki zen komentuaren inguruan. Udalerrian bertan, etaFontellasko herritik hurbil,erromatarren garaiaren aurreko herrixka baten aztarnak aurkitu dira. Sobrarbeko foruan agerturiko informazioaren arabera, Ribaforada hiru gunek osatzen zuten, Azut, Espedolla eta Estercuel.
XII. mendearen erditik aurrera, Ribaforada Tenplarioen ordenaren jaurerri izan zen. Ordena honen ezabatzearekin batera,1313. urtean Jerusalengo San Joanen ordenaren eskumenera igaro zen. Estercuel eta Ribaforada administratibokiXIV. mendearen amaieran batu zirela uste da.
Ribaforadako ekonomiaren ardatza nekazaritza, nekazaritzarekin zerikusia duen industria, kimikagintza eta azken hamarkadetan eraikuntza dira. Zerbitzuek ere garrantzia duten arren, ez dago sektore horretan langile gehiegirik enplegatzen duen lantegirik. Jatorrian nekazaritza izan zen herriaren hazkundea posible egin zuena, batez ere, lur ureztagarriekin zerikusia duen nekazaritza. Lur ureztagarrien hedapena posible egiteko ezinbestekoa izan zenNafarroa hegoaldea etaAragoi zeharkatzen dituen ubidea eraikitzea.
XX. mendearen amaieran, eraikuntza garrantzia hartu zuen, estatu osoan egondako higiezinen burbuilarekin erlazionaturik.1980ko hamarkadaren amaieran, azalera handiena hartzen zituzten laboreak, garia, zainzuria, tomatea, piperra eta alpapa ziren.
Ribaforadak etengabeko hazkunde demografikoa izan zuen XX. mendean zehar, 1930eko eta 1970eko hamarkadan izan ezik. XXI. mendearen lehen hamarkadan ere hazkunde esanguratsua izan zuen udalerriak.
| Ribaforadako biztanleria |
|---|
 |
2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko 469 etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %13,53a (Nafarroako batezbestekoaren gainetik).
2007an Ribaforadako alkate kargurakoPSN alderdiko Edurne Ruiz Huguet aukeratu zuten. Udaleko hamaika zinegotzietatik lau lortu zituenNafarroako Alderdi Sozialistak eta alkatetzaNafarroako Ezker Batuaren botoei esker lortu zuen, bozkatuenaUPN izan baitzen. Baliogabeko botoak 24 izan ziren (emandako guztien %1,10a) eta zurizko 39 boto izan ziren (botoen %1,81a). Abstentzioa %15,38koa izan zen.
2009kourtarrilean,UPNko etaNafarroako Ezker Batuko zinegotziekPSNko Edurne Ruiz alkatearen aurkako zentsura mozioa aurkeztea erabaki zuten.UPNko zuzendaritzak Ribaforadako zinegotziak alderdi politikotik kanporatzea erabaki zuen,PSNrekikoNafarroan zeukan harreman ona ez gaiztotzeko. Azkenik,2009kourtarrilaren 9an bozketa burutu zen etaUPNko zinegotzi ohiak, orain talde mistoan sarturik, etaNafarroako Ezker Batukoek (alderdiaren zuzendaritzaren iritziaren kontra) alkate berria aukeratu zuten, Nuria Ruiz Huguet[7][8].
2011ko udal hauteskundeetan bost zerrenda aurkeztu ziren: garailea atera zenPSN (4 zinegotzi eta alkatea),Unión del Pueblo de Ribaforada (UPR, Nuria Ruiz alkatearen taldea;UPNren ustezko ezkutuko laguntza izan zuen[9], 3),NaBai 2011 (2,Erriberan koalizioak atera zituen bakarrak),PP (1) etaRibaforadako Ezkerreko Elkartea (AIR, 1;NEBek zerrendarik aurkeztu ez zuela).
| Alderdi politikoa | 2011 | 2007 | ||
|---|---|---|---|---|
| Botoak% | Zinegotziak | Botoak% | Zinegotziak | |
| Nafarroako Alderdi Sozialista (PSN) | %33,07 | 4 | %32,58 | 4 |
| Nafar Herriaren Batasuna/Riabaforadar Herriaren Batasuna (UPN/UPR) | %26,43 | 3 | %37,35 | 4 |
| Nafarroa Bai (NaBai) | %13,39 | 2 | - | - |
| Alderdi Popularra (PP) | %12,39 | 1 | - | - |
| Ribaforadako Ezkerreko Elkartea (AIR) | %12,3 | 1 | - | - |
| Nafarroako Ezker Batua (NEB) | - | - | %8,63 | 3 |
| 2011 | Jesús María Rodríguez Gómez (PSN) |
| 2009 | Nuria Ruiz Huguet (Eskuineko indep.)[10] |
| 2007 | Edurne Ruiz Huguet (PSN) |
| 2003 | José Antonio Villafranca Enrique (PSN) |
| 1999 | Pascual Arriazu García (NEB) |
| 1995 | José Antonio Villafranca Enrique (PSN) |
| 1991 | José Antonio Villafranca Enrique (PSN) |
| 1987 | José Antonio Villafranca Enrique (PSN) |
| 1983 | Félix Buil (PSN) |
| 1979 | Félix Buil (PSN) |
Udaletxea Frantzisko Xabierkoaren plazan dago, eta eraikuntzaren ezaugarriak,Nafarroako hegoaldeko egituren antzerakoak dira.1985ean,burdinbide geltokitik gertu udaletxe berria eraikitzeko proiektua aurkeztu zuen udalak. Udala alkatea eta hamar zinegotzik osatzen dute.
CondarenIruñea etaZaragoza bitarteko lineak geltokia dauka herrian. Eguneko bost zerbitzu izaten dira norabide bakoitzeko. Lineak honako ibilbidea dauka:
CondarenCortes etaIruñea bitarteko autobus linea zuzenak zerbitzu bakarra dauka norabi bakoitzean eguneko. Ibilbidea, honakoa da:
CondarenTutera etaZaragoza bitarteko autobus lineak lau zerbitzu dauzka eguneko. Ibilbidea, honakoa da:
Nafarroako gobernuak onartutakoEuskararen Foru Legearen arabera Ribaforada eremu ez-euskalduneko udalerria da, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarragaztelania da.2001eko erroldaren arabera, herritarren %0,53k zekieneuskaraz hitz egiten.
 | Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa |
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak:Q1647994
Multimedia:Ribaforada /Q1647994
Liburuak:Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Ribaforada | Tuteraldeko udalerri aurkibidea | |
|---|---|---|
Ablitas •Arguedas •Bardeak •Barillas •Buñuel •Cabanillas •Cascante •Castejón •Cintruénigo •Corella •Cortes •Fitero | ||
