| PHP |
|---|
 |
| Diseinatzailea | Rasmus Lerdorf |
|---|
| Garatzailea | The PHP Development Team, Zend Technologies |
|---|
| Agerpena | 1995ko ekainaren 8a |
|---|
| Kaleratze Egonkorra | 7.0.12 / 2016ko urriaren 13an |
|---|
| Kaleratze Ezegonkorra | 7.1.0 Release Candidate 5 / 2016ko urriaren 27an |
|---|
| Programazio lengoaia | C |
|---|
| Sistema Eragilea | UNIX, Windows |
|---|
| Lizentzia | PHP lizentzia |
|---|
| Luzapena | .php, .phtml, .php3, .php4, .php5, .php7, .phps |
|---|
| Webgunea | https://secure.php.net/ |
|---|
PHP (PHP:HypertextPreprocessor) ,Rasmus Lerdorf-ek 1994an sortutako interpretatutakoprogramazio-lengoaia bat da, batez ere webgune dinamikoak sortzeko erabili ohi dena.
Datu-base sistema ugarirekin funtzionatzeko aukera izatea etasistema eragile gehienetarako eskuragarri izatea dira beronen abantaila nagusiak.[1][2]
PHP interpretatzailea erabiliz exekutatzen da, hau da,web- zerbitzari batean kodea exekutatzen da eta emaitza bat sortzen du,webgunean erakusteko edo datu-baseak kudeatzeko erabil daiteke.
1994an sortua,Daniarkanadar jatorriko Rasmus Lerdorf gazteak.C programazio lengoaian programaturikoCGIen bitartez bere webgunearen estatistikak jaso eta ikusteko. 1994eko ekainaren 8an argitaratu zuen "PersonalHomePage", hau bere "Form Interpreter" PHP/FI , PHPren bigarren bertsioa gisa ezagutzen da.[3]
PHP 3 bertsioakobjektuei orientatutako programazioa (OOP) sartu zuen, etaZend Engine erabiliz hobetu zen. PHP 4, PHP 5 eta PHP 7 bertsioek hainbat segurtasun eta errendimendu hobekuntzak sartu zituzten.
Azkenengo bertsioa, PHP 8 (2020), JIT (Just-In-Time) kompilazioa sartu zuen, errendimendu hobea eta funtzionalitate berriekin.
Rasmus Lerdorf kanadarrak sortu zuen PHP lehenengo bertsio bat. Hau, alde batetik,estatistikak eta beste datu batzuk kudeatzeko asmoz sortu zen,web orridinamikoak sortzeko erreminta bat gisa funtzionatu zezan.
Rasmus-ek PHP/FI (Personal Home Page/Forms Interpreter) bertsioa garatu zuen, non formularioak prozesatu eta datu-baseetan konektatu ahal izatea aurreikusita zen. Hala ere, hainbat garapenaren ondoren, "PHP/FI" izena "PHP" izan zen.
Israeldar jatorriko bi programatzaile, Zeev Suraski eta Andi Gutmans 1997an berridatzi zuten analizatzaile sintaktikoa PHP3ren oinarria sortuz, eta gaur egun duen izena ezarriz. 1998an kaleratu zuten ofizialki bertsio hau.
1999an Suraski eta Gutmansek berridatzi zuten berriz kodea, eta Zend Engine (Zend motorra) gisa ezagutzen duguna sortuz. Eta Israelen Zend Technologies enpresa eratuz.
<!DOCTYPE html><html><head> <title>PHP 3 Web Orria</title></head><body><?php$izena="PHP 3 erabilzailea";echo"<h1>Kaixo,$izena!</h1>";?></body></html>
Zend Engine 1.0 teknologiaren menpe 2000. urteko maiatzean kaleratu zen 4. bertsioa. Atera den azkeneko eguneratzea 2006ko azaroan kaleratu zen, PHP 4.4.4. Gaur egun ere PHP 4rentzako segurtasun adabakiak kaleratzen jarraitzen dute.
<!DOCTYPE html><html><head> <title>PHP 4 Web Orria</title></head><body><?php$izena="PHP 4 erabilzailea";echo"<h1>Kaixo,$izena!</h1>";?></body></html>
Bertsio hau 2004ko uztailaren 13an atera zen, Zend Engine II erabiliz. Honako hobekuntzak hauek dakartza:
- Objektuei Zuzenduriko Programazioarentzako hobekuntza nabarmenak
- Errendimendu hobekuntzak
- MySQL datu baseekiko komunikazio hobekuntza
- XML sostengu hobetua (XPath,DOM...)
- Berezko sostenguaSQLitentzeko
- SimpleXML
- SOAPentzako sostengu integrala
- Datu errepikatzailea
- Errore-salbuespenak
<!DOCTYPE html><html><head> <title>PHP 5 Web Orria</title></head><body><?php$izena="PHP 5 erabilzailea";echo"<h1>Kaixo,$izena!</h1>";?></body></html>
Errendimendua eta segurtasuna hobetzen du azkenengo bertsio honek, 2015eko azaroaren 3an kaleratuta. Gainera funtzioen itzuleraren motak deklaratu daitezke.
<!DOCTYPE html><html><head> <title>PHP 7 Web Orria</title></head><body><?php$izena="PHP 7 erabilzailea";echo"<h1>Kaixo,$izena!</h1>";?></body></html>
PHPren azken bertsioa 8.0 izan zen. PHP 8ek hainbat funtzionalitate berri, errugabetasunak, eta segurtasun hobekuntzak hartzen ditu. JIT (Just-In-Time) kompilazioa ere sartu zen, programa interpretatu baino lehen kodea kompilatzen duena, honek errendimendu hobetzea ekartzen du.
<!DOCTYPE html><html><head> <title>PHP 8 Web Orria</title></head><body><?php$izena="PHP 8 erabilzailea";echo"<h1>Kaixo,$izena!</h1>";?></body></html>
Bertsioaren arabera, honela geratzen da:
| Bertsioa | Sortze Data | Amaiera Data | Oharrak |
|---|
| 1.0 | 08-06-1995 | - | "PHP" izenarekin lehenengo bertsioa. |
| 2.0 | 01-11-1997 | - | Errazena eta azkarrena web orri dinamikoak sortzeko. |
| 3.0 | 06-06-1998 | 20-10-2000 | Zeev Suraski eta Andi Gutmans-en berridatziak. |
| 4.0 | 22-05-2000 | 23-01-2001 | Zend Motorreko bi faseko parseatze sistema gehitua. |
| 4.1 | 10-12-2001 | 12-03-2002 | 'Superglobal'ak (,$_GET, $_POST, $_SESSION, etab.) sartu. |
| 4.2 | 22-04-2002 | 06-09-2002 | register_globals desgaituak. |
| 4.3 | 27-12-2002 | 31-03-2005 | CLI eta CGI sarrera sartua. |
| 4.4 | 11-07-2005 | 07-08-2008 | phpize eta php-config orriak gehituak. |
| 5.0 | 13-07-2004 | 05-09-2005 | Zend Motorreko Bigarren Bertsioa (Zend II) berriarekin. |
| 5.1 | 24-11-2005 | 24-08-2006 | Errendimendu hobekuntzak. |
| 5.2 | 02-11-2006 | 06-01-2011 | JSON soportea, filtroak, eta hobekuntza gehiago. |
| 5.3 | 30-06-2009 | 14-08-2014 | Espazioen izenak, GOTO etiketa murriztua, natiboak PHP fitxategiak (phar), eta hobekuntza asko. |
| 5.4 | 01-03-2012 | 15-09-2015 | Trait eta arrayren sintaxi laburtua gehituak. |
| 5.5 | 20-06-2013 | 20-06-2016 | Berriztegi berriak eta soportea galdu Windows XP eta Windows Server 2003-an. |
| 5.6 | 20-08-2014 | 31-12-2018 | - Expresio Eskalarrak Dituena: Konstanteek eskalarrak dituzte, hau da, zenbaki konplexuak edo esaldi aritmetikoak erabil ditzakete.
- Tamaina Aldagaiak Dituen Argumentu Zerrendak: Funtzioek edo metodoek argumentu zerrenda luzapen desberdinak erabil ditzakete, hau da, zenbaki desberdinak hartu eta prozesatu ahal izateko.
- **Operadore ** (Asteko Potentzia): Asteko potentzia operadorea duen bertsioa. Hau da, a^b forma erabiliz, "a" zenbakia "b" aldiz potendatzen duena.
|
| 7.0 | 03-11-2015 | 03-12-2018 | Errendimendu hobekuntzak, eta funtzioetan itzulpen moten deklarazioa. |
| 7.1 | 01-12-2016 | 01-12-2019 | Itzulpen mota hutsa, ikuspegi publikoak aldaketa, tipo hutsuneak, iteragarriaren pseudo-mota, eta salbuespen moten hainbat izatea. |
| 7.2 | 30-11-2017 | 30-11-2020 | "objektu" itzulpen mota berria, Libsodium integratzea nukleoaren luzapen gisa. |
| 7.3 | 6-12-2018 | 6-12-2021 | Nowdoc eta Heredoc-entzat sintaxi malgua, erreferentzia eta zerrenden deskonposaketa, list() erabiliz, PCRE2-entzat, hrtime() funtzioa. |
| 7.4 | 28-11-2019 | 28-11-2022 | PHP 7.4aren bizitzaren amaiera azaroaren 28an. |
| 8.0 | 26-11-2020 | 26-11-2023 | Ezaugarri eta errendimendu hobekuntza berriak. |
| 8.1 | 25-11-2021 | 25-11-2024 | "readonly" propietateak, "Enums", "Fiber" eta sintaxi berriak. |
| 8.2 | 08-12-2022 | 08-12-2025 | Propietate dinamikoak sortzea desgaitua eta AllowDynamicProperties atributua gehitua. |
PHP doan erabil daiteke gehienetako web zerbitzarietan eta sistema eragiletan, sistema eragile guztietan eta plataformetan. PHP hizkuntzaren interpretatzailea 20 milioi baino gehiagoko webguneetan eta milioi bat zerbitzuetan instalatuta dago. PHPrik oinarritutako zerbitzuak azken teknologien bidez aldatzea, diru-kostua erabilgarri egin behar da (bereziki, hardware eta errendimendu ikuspegiarekin). Horregatik, PHP oinarritutako webguneen zenbakia azken urteotan gutxitzen ari da,Node.js, Golang,ASP.NET, etab. bezalako teknologiak agertzen direnaren ondorioz.
Gaur egun PHP-ren garapena ikus dezakegu, eskuragarri dauden liburutegi berriak, matrizeen erabilera, zenbaki osoen kudeaketa, Base64 erabiliz kriptografia tratamendua,Web scraping, weben indexazioa, datuen prestatzea, Makrodatuak, datu multzoak, datuen segimendua, proposamen dimentsionalen multzoa. Ikuspegi orokorrak ikusi bezala, hizkuntza honen ikuspegi orokorrak hainbat arlo eta maila konplexuetan jorratzen du, eta web garapenaren zorrotzagoa baino ez.
PHPk IA-ren alorrean sartu daitezkeen xyz domeinuen agerpenaren atzean, non PHP-aren zerbitzuak edukien katzea helburu duen (besteren zerbitzuak kontsumitzeko orientazioarekin, esaterako, datuak behar duten zerbitzuak). Hainbat garapenek PHP-ri ongi etorri ematen diote, emaitzak lortzeko fidantza sentimenduarekin (I.A.-ra zuzenean zuzendutako hizkuntza izan gabe). Hala ere, hainbat domeinuetan jasotzen ari den marketina, teknologia berrietan hezi diren gazteetan oinarritzen da.
Wikipediaren webgunea PHP erabiliz garatu da. Era berean, Apache modulu gehien erabiliena da Apache erabiltzen duten ordenagailuetan.
PHPk beste programazio-lengoaia estrukturatu arruntekin, hainbat hizkuntza bezalakoak (C etaPerl, adibidez), askotariko programatzaileei aholkularitza motzarekin aplikazio konplexuak sortzea ahalbidetzen die. Hau ere esan behar da, aplikazio edukien dinamikoak sortzea ikasi behar izan gabe.
Diseinu osoan webguneak sortzea helburu duen hainbat kasutan, interfaze grafikoaren aplikazioak ere sortu daitezke, PHP-Qt, PHP-GTK, WxPHP, WinBinder, Roadsend PHP, Phalanger, Phc edo HiP Hop VM bezalako hedapenak erabiliz. PHP ahalbidetzen du lerro deituen interfaze bezala ere erabiltzea, Perl edo Python bezala; hau da, PHP-CLI (Command Line Interface) deritzanari.
Bezeroak orri web bat eskatzeko eskaera egiten duenean, zerbitzariak PHP interpretatzailea exekutatzen du. Hau prozesatuko du eskatutako scripta, edukia dinamikoki sortuz (adibidez, datu base batetik informazioa jasotzea). Emaitza interpretatzaileak zerbitzarira bidaltzen du, eta hau, berehala, bezeroari bidaltzen dio.
Luzapenekin,PDF, Flash eta hainbat formatuetako irudiak sortzeko aukera ere dago.
SQL eta NoSQL motako datu-baseen zerbitzari desberdinaketan konektatzeko aukera ere ematen du, hainbatena: MySQL,PostgreSQL,Oracle, ODBC, DB2,Microsoft SQL Server, Firebird, SQLite edoMongoDB.
PHP ere erabili daiteke gainerako sistema eragiletan,Unix (Linux edoMac OS X), etaMicrosoft Windows bezalakoetan, etainterfaz moduan dauden web zerbitzarrekin interaktiboa izateko, CGI bertsioa, Apache modulua edo ISAPI dela-eta.
PHP, Microsoft ASP eta ASP.NET (nonC# etaVisual Basic .NET hizkuntzak erabiliz),Adobe enpresetakoColdFusion,JSP/Java, CGI/Perl eta Node.js/Javascript teknologien alternatiba da. GNU lizentziaren azpian sortutako sistema libreetan sortu eta garatu zen, baina Zend Studio izeneko enbargu kutsatua dagoen garapen inguruko bestelako bat ere badago.CodeGear (Borland-eko programazio-hizkuntzen banaketa) zendutako komertziala da, 'Delphi for PHP' izenekoa. Eclipse-en módulu pare bat ere badago, ambiente ezagunenetako batena.
PHPren bidez, webguneak dinamikoak izan daitezke. Erabiltzaileek interaktiboki erantzuten dezakete, eta orriak eguneratu daitezke beren ekintzen arabera.
PHP, hainbat datu base-sistema erabiliz, datu baseetako kontsulta egiten, informazioa eskuratzen eta kudeatzen du.
PHP objektu-orientoitutako programazioa (OOP) onartzen du, modularitatea eta hierarkia bultzatuz.
PHPren bidez, erabiltzaileek webguneetan mantentzen dituzten datuak kudeatzen dira, session eta cookie mekanismoen bidez.
PHP erabilpen handia dauka mundu osoan zehar, eta haren inguruko komunitatea handia eta aktiboa da. PHP 8 bertsioa azkenengoakoa da, eta hainbat hobekuntza eta segurtasun igoerak ditu.
PHPren bidez,HTML kodearen barruan integratuz, web orri bat dinamiko eta interaktiboa sortu daiteke. Adibidez:
<!DOCTYPE html><html><head> <title>PHP Web Orria</title></head><body><?php$izena="PHP erabilzailea";echo"<h1>Kaixo,$izena!</h1>";?></body></html>
PHP-ekMySQL datu basea erabiliz, datuak kontsultatu eta kudeatu ditzake. Adibidez:
<?php$server="localhost";$erabiltzailea="erabiltzailea";$pasahitza="pasahitza";$db="datu_basea";$conn=newmysqli($server,$erabiltzailea,$pasahitza,$db);if($conn->connect_error){die("Ezin izan da datu-basearekin konexioa egin: ".$conn->connect_error);}$sql="SELECT izena, abizena FROM erabiltzaileak";$result=$conn->query($sql);if($result->num_rows>0){while($row=$result->fetch_assoc()){echo"Izena: ".$row["izena"]." - Abizena: ".$row["abizena"]."<br>";}}else{echo"Ez dago emaitzarik";}$conn->close();?>
