| Ortheze Orthez | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Frantziako udalerria | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatu burujabe |  Frantzia | ||||||||||
| Frantziaren banaketa administratiboa | metropolitar Frantzia | ||||||||||
| Eskualdea |  Akitania Berria | ||||||||||
| Departamendua |  Pirinio Atlantikoak | ||||||||||
| Barruti | Paueko barrutia | ||||||||||
| Kantonamendu | Orthezeko kantonamendua | ||||||||||
| Izen ofiziala | Orthez Ortès | ||||||||||
| Jatorrizko izena | Orthez | ||||||||||
| Posta kodea | 64300 | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 43°29′17″N0°46′15″W / 43.4881°N 0.7708°W /43.4881; -0.7708 | ||||||||||
 | |||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 45,86 km² | ||||||||||
| Altitudea | 60 m, 38 m, 185 m eta 94 m | ||||||||||
| Mugakideak | Balansun,Baigts-de-Béarn,Biron,Bonnut,Castétis,Laà-Mondrans,Lanneplaà,Ozenx-Montestrucq,Saint-Boès,Salles-Mongiscard etaSallespisse | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 10.836(2022kourtarrilaren 1a) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 236 bizt/km² | ||||||||||
| Informazio gehigarria | |||||||||||
| Sorrera | 1973kourtarrilaren 1a | ||||||||||
| Ordu eremua | UTC+01:00 etaUTC+02:00 | ||||||||||
| Hiri senidetuak | Miranda do Douro etaTarazona | ||||||||||
| mairie-orthez.fr | |||||||||||
Ortheze[1] (frantsesez eta ofizialkiOrthez,okzitanierazOrtès)Pirinio Atlantikoak departamenduko etaAkitania Berria eskualdeko udalerria da.
Paueko uhaitzak udalerria zeharkatzen du.[2] Bertatik mendebalderantz jotzen du eta herrigunearen gehiena bere ezkerraldeko ertzean dago (baita Santa Susana antzinako udalerria eta egungo auzoa etaindustrialdea ere).Lac de l'Y grec (I grekoaren aintzira) alde batetik artifiziala da.
Hiriko aztarnarik antzinakoenak XI. mendekoak dira eta egungo alde zaharrean dauden bi eliza erromanikoak dira. Huen inguruan bi burgu sortu ziren eta ibaia zeharkatzen zuen zubi gotortu bat eraiki ondoren 1260 inguruan batu eta egungo udalerria sortu zuten.
XII. mendean, OrthezeBearnoko bizkonderriko hiriburua izan zen,Morlaàs eta gero bainaPaue baino lehen. Biarnoko kondeek Akizeko bizkondeetatik eskuratu zuten eta XIII. mendean zehar bertan kokatu zuten bere egoitza nagusia. XIV. mendeko bigarren aldean,Jean Froissart kronikariakGaston III.a Febusen agindupeko Orthezeko Gortearen ospea barreiatu zuen. 1385ean hiriak 436su zituen.[3]
Joana III.a Nafarroakoak unibertsitatekalbinista eratu zuen hirian, nonTheodore Beza irakaslea izan zen. 1569anKarlos IX.a Frantziakoaren fede katolikoaren aldeko aginduak hiriaren setioa suposatu zuen (Orthezeko gudua), azkeneanGabriel I.a Montgommerykoahiganoten kapitainak hartu zuena. 1684an,Nicholas Foucaultek,Luis XIV.a Frantziakoaren ordezkoa zena, arrakasta gehiago izan zuen eta orthezetarrek, itxuraz behintzat,protestantismo uko egin zuten. Hala ere, oraindik protestante ugari daude hirian.Napoleondar Gerretan, 1814ko otsailaren 27an, hiriaren iparraldean dauden muinoetanWellingtongo dukeakSoult mariskala menderatu zuen.
1957anLacqengas naturala topatu zutenean, bertoko instalazioak eraikitzeko jende ugari ailegatu zen Orthezera eta biztanleen kopurua 7.200dik 11.000ra pasa zen. 1973an Santa Susana antzinako udalerriarekin batu etaOrthez-Sainte-Suzanne izeneko udalerri berria eratu zuten, gero Ortheze bakarrik izango zena.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Orthezeko kirol talderik nagusienaPau-Orthez saskibaloi taldea da, 1984anKorać Kopa eta frantziar liga 9 aldiz irabazi dituena. TaldeanNBAn ibilitakoBoris Diaw,Gheorghe Muresan,Johan Petro,Mickaël Piétrus edoAntoine Rigaudeau jokalariak izan dira. Hala ere, 1989tik aurrera, pabilioiaPauen du.
Orthezek hurrengo udalerri senideak ditu[4] :
.svg)
