Islamaren historiako buruzagi famatu, garrantzitsu eta eraginkorrenetakotzat hartzen da[4][5], nahiz etaxiiek ez duten liluragarritzat hartzen[5]. Historikoki, Omar I.a deitzen zaio,Omar II.aomeiatar kalifatik bereizteko.
Banu Adi taldeko kide eta tribuen arteko arbitrajearen arduraduna izan zen[6], 581. urtearen inguruan. Hasieran,Mahomaren eta erlijio berriko fededunen aurka borrokatu zen, baina, geroago, 615ean,islam erlijioa bere egin zuen.
Omar profetarensahaba (lankide) eta ordezkari leialenetakoa izan zen. Mahomaren aitaginarreba zen,Abu Bakr bezala, hura bere alabaHafsa[7] alabarekin ezkondu baitzen. Nortasun handiko gizona (iturrietan maiz aipatzen dena), eragin handia izan zuen. Profeta 632an hil zenean,Abu Bakr oinordeko gisa aukeratua izan zedin lagundu zuen; aldi berean, Abu Bakr-ek bere oinordeko izendatu zuen bi urte geroago[8].
Haren erregealdian, Omarrek arrakasta handiz hedatu zuen kalifa-herria, gobernatuzSasandar InperiotikBizantziar Inperioko bi heren baino gehiagoraino. Sasandarrei aurre egin zien, etaPersia bi urtean konkistatzea lortu zuen, 642 eta 644 artean. Juduen tradizioak hari aitortu zion juduei erromesaldian Jerusalemen sartzeko baimena eta hiria gurtzen utzi[9]. K. o. 644ko azaroaren 7an, Firuz izeneko esklabo persiar batek hil zuen, estatuko hiriburuMedinako meskitan.Uthmanek ordezkatu zuen.
Behin kalifa aukeratua izan ondoren, OmarrekBizantziar Inperioaren etaPersiaren aurka borrokatu zen.Mediterraneo itsasoaren ekialdeko zatia konkistatzera abiatu zen, bere ondorengoek hedatuko zuten islamiar inperioaren oinarriak ezarriz.Siria bizantziarra638an konkistatu zuen;Egipto,642an; etaMesopotamia (harrezkeroIrak izenaz ezaguna), urte berean,Nehavendeko guduaren ondoren. Konkistatutako lurralde guztietako egitura administratiboak mantendu zituen, eta ez zen bertako biztanleen sinesmen erlijiosoekin amaitzen saiatu, beste arrazoi batzuen artean, musulmanak ez zirenak (dhimmiak edobabestuak) estatutupean jarri zituelako, zerga berezi bat ordaintzera behartzen zituena eta islamdar estatuari diru sartze garrantzitsuak ematen zizkionak. Konkistatutako tokietan, bere armadak biztanleriatik isolatuta mantentzen zituen, eta lortutako diruarekin ordaintzen zituen.
Abu Hafs Omar ibn al-Khattab al-Adawi al-QuraixiMekan jaio zen, seguruenik 586 eta 590 artean, gaur egunYabal Omar deitzen diren mendietan, Banu Adi taldeko familia baten etxean, eskualdeko beste familien arteko arbitraje-gaien arduraduna zena[10].
Khattab ibn Nufail-en eta haren emaztea Hantama bint Hixam-en semea zen, Banu Makhzum-en tribukoa.
Tradizio islamiarraren arabera, elefantearen urtean jaio zen,Mahoma profeta jaio eta 13 urtera. Bere aitaren gameluen artzain gisa egin zuen lan, Mekatik hurbil zeuden lautadetan; gainera, ezaguna zen bere adimenarengatik, eta, bere herrikideen artean[11], nabarmen agertzen zen; Omarrek berak esan zuen aitak gogor eta gordinki tratatzen zuela.
Omarrek borroka, hipika eta poesia ikasi zituen, eta, bere eskualdean, irakurtzen ikasi zuen bakanetako bat izan zen, garai hartan gauza bitxia. Tradizioak dio gizon garaia, indartsua eta borrokalari trebea zela. Tribuetan, aita ordezkatu zuen arbitrajearen kontuetan.
Okaz, Majnah eta Dhi Al Majaz azoketara ere joaten zen, non merkataritzari buruz ikasi zuen, eta merkatari garrantzitsu bihurtu zen,Erromara etaPertsiara bidaiatuz. Han, erromatar kulturaren aditu bihurtu zen. Merkataritzan garrantzi handia izan arren, ezin izan zuen arrakastaz jarraitu. Islam erlijioa bere egin aurretik, ardoaren eta emakumeen zale egin zen[4].
Tradizio musulmanak dioenez, Omar lehen musulmanen jazarle izan zen, berak idoloak gurtzen baitzituen, Mahomaren aginduekiko kontraesan irekian. Jakina da bere eskualdeko konbertituak mehatxatzen zituela, fede berria bertan behera uztea lortuz. Mahoma hiltzeko konspiratu ere egin zuen. Profetaren heriotza desiratzera bultzatu zituen haren jarraitzaileak.
Jazarpena zela eta, MahomakAbisiniara emigratzeko gomendatu zien jarraitzaileei, non lehen sinestunak finkatu ziren.
Mahoma, islamaren mezua, 610. urtean hasi zen predikatzen. Hala ere,Mekan beste asko bezala, Omarrek islamaren aurka egin zuen, eta Mahoma hiltzeko mehatxua ere egin zuen.Arabiako erlijio politeista tradizionala defendatzea ebatzi zuen. Zurrun eta krudel izan zen Mahomaren aurka agertu zenean, eta, musulmanen jazarpenean, asko nabarmendu zen[12]. Mahomaren heriotza gomendatu zuen[13][14]. Irmoki sinesten zuenQuraixen batasunean, eta, islamaren fede berria, zatiketa- eta haserre-arrazoi gisa ikusten zuen[12].
Omar 616. urtean bihurtu zen islamera, Abisiniarako migrazioa eta urtebetera. IstorioaIbn Ixaq-enSirahn kontatu zen. Mahoma hiltzera zihoala, OmarrekNu'aim bin Abdullah bere lagun onenarekin egin zuen topo, isilka islamera bihurtu zena Omarri ezer esan gabe. Omarrek esan zionean Mahoma hiltzeko asmoa zuela, Nu'aim-ek esan zion: «Jainko arren, engainatuta zaude, o Omar! Banu Abd al-Manaftarrek uste duzu bizirik korrika ateratzen utziko zintuztela Muhammad semea hil ondoren? Zergatik ez zara itzultzen zure etxera, eta, behintzat, hura konpontzen duzu?»[15].
Nu'aim al-Hakim-ek bere etxean galdetzeko esan zion, arreba eta senarra islamiar egin baitziren. Etxera iritsi zenean, Omarrek bere arreba eta Said ibn Zaid koinatua (Omarren lehengusua) aurkitu zituenKoranekosurarenTa-Ha[16] bertsoak errezitatzen. Koinatuarekin eztabaidan hasi zen. Arreba senarra erreskatatzera etorri zenean, harekin ere eztabaidan hasi zen. Hala ere, jarraitzen zuten esaten: «Hil gintuzkezu, baina ez diogu uko egingo islamari». Hitz horiek entzutean, arreba hain gogor astindu zuen Omarrek, ezen ahotik odola zeriola erori baitzen lurrera. Arrebari egindakoa ikusi zuenean, errukiz baretu zen, eta, arrebari, errezitatzen ari zena emateko eskatu zion. Arrebak ezetz erantzun, eta hau esan zion: «Lizuna zara, eta lizun batek ezin du Idazketa ukitu ere». Hark behin eta berriz eskatzen zion, baina arrebak ez zegoen prest orriak ukitzen uzteko gorputza garbitu ezean. Azkenean, Omarrek amore eman zuen. Gorputza garbitu eta gero, bertsoak irakurtzen hasi zen: «Egia esan, Ni Ala naiz. Ez dago Jainkorik ni izan ezik; beraz, Niri (bakarrik) zerbitzatu, eta otoitz erregular bat ezarri nire oroimenerako» (Koran 20:14). Negar egin eta aitortu zuen: «Egia esan, hori da Alaren hitza. Alaren mezulariaMuhammad dela baieztatzen dut». Hori entzutean, Jabbab barrendik irten zen, eta esan zuen: "O, Omar! Berri onak zuretzat. Atzo, Muhammadek Alari egin zion otoitz: «O, Ala! indartu ezazu islama Omarrekin edo Abu Yahlekin, nahi duzunarekin. Badirudi haren otoitza zure alde erantzun dela»[17].
Orduan, Omar Mahomarengana joan zen hura hiltzeko prestatuta zuen ezpata berarekin, eta islama onartu zuen haren eta beraren kideen aurrean. Omarrek 29 urte zituen islama onartu zuenean[18].
Islama besarkatu ondoren, OmarrekQuraixen buruari, Abu Yahl-i, islama onartu zuela jakinarazi zion.[erreferentzia behar]. Kontakizun baten arabera, harrezkero Omarrek agerian egin zuen otoitzKaaban, eta Quraixen, Abu Yahl eta Abu Sufyan buruzagiekhaserre begiratzen zuten[19]. Horrek are gehiago lagundu zien musulmanei islamaren praktikankonfiantza irabazten. Garai hartan, Omarrek aurre egin zion musulmanei otoitz egiten eragozten ausartzen zen edonori, baina inor ez zen ausartu Omarri oztoporik jartzenotoitz egiten zuenean.
Omarrek islama bere egiteak boterea eman zien musulmanei eta fede islamiarrariMekan. Gertaera horren ondoren, musulmanek otoitzak eskaini zituztenMassidal-Haram-en, lehen aldiz modu irekian. Abdullah Ibn Masud-ek esan zuen:
«
Omarrek islama besarkatzea gure garaipena izan zen;Medinara egindako bidaia gure arrakasta izan zen, eta haren erregealdia Alaren bedeinkapen bat. Ez genuen otoitzik eskainiAl-Ahrameko meskitan Omarrek islama onartu zuen arte. Islama onartu zuenean, meskitan otoitz egiten utzi behar izan zigutenQurayx-ek.[20]
622. urtean, Yathrib-ek eskaintzen zuen segurtasuna zela eta (geroago, Medinat an-Nabi edo Medina izendatua), Mahomak Medinara bidaiatzea agindu zien jarraitzaileei. Musulman gehienek gauez emigratu zuten Quraixen erresistentziaren beldur baitziren, baina diote Omar egun argiz joan zela hau esanez: «Emaztea alargun utzi nahi duenak eta seme-alabak umezurtz utzi nahi dituenak, nirekin elkar bedi han, itsaslabar horren atzean»[21][22]. Omarrek Medinara bidaiatu zuen, Said ibn Zaid, aldi berean lehengusu eta koinatu zenarekin batera[18].
Mahoma Medinara iritsi zenean, bidaiari (Muhayir) bakoitza hiriko bizilagun batekin (Ansari) elkartu zuen,Muhammad ibn Maslama Omarrekin elkartuz eta fedean anai-arrebak eginez. Geroago, Omarren erregealdian kalifa gisa, Muhammad ibn Maslama-ri kontu-emateen ikuskatzaile-buru kargua eman zitzaion. Musulmanak bakean egon ziren Medinan urtebete inguru, Quraixek eraso egiteko armada bat altxatu aurretik.
624. urtean, musulmanen eta Mekako Quraixen arteko lehen guduan parte hartu zuen Omarrek, hau da,Badreko batailan. 625eanUhudeko guduan hartu zuen parte. Guduaren bigarren fasean,Khalid ibn Walid-en zalduneriak musulmanen atzegoardiari eraso egin zionean, guduaren egoera aldatuz, Mahomaren heriotzaren zurrumurrua zabaldu zen, eta gerlari musulman asko, Omar barne, gudu-eremutik bota zituzten. Hala ere, Mahomak bizirik jarraitzen zuela entzutean, Mahomari zuzendu zitzaion Uhud-eko mendian, eta muinoa defendatzeko prestatu zen[23]. Geroago, urte berean,Banu Nadir-en tribu juduaren aurkako kanpaina bateko partaide izan zen Omar.
628. urtean,Khaibarko gudua borrokatu zen. 629. urtean, MahomakAmr ibn al-As Zaat-ul-Sallasal-era bidali zuen, eta, ondoren, MahomakAbu Ubaida ibn al-Jarra bidali zuen errefortzuekin, haien arteanAbu Bakr eta Omar. Hala, etsaiari eraso egin, eta garaitu zuten[25].
630. urtean, armada musulmanakMeka konkistatzera joan zirenean, bera armada hartako kide izan zen. Geroago, 630ean,Hunaineko guduan etaTaif-en setioan borrokatu zen. Mahomaren agindupean egindakoTabukeko guduan armada musulmaneko kide izan zen, eta diote bere aberastasunaren erdia eman zuela espedizio hura prestatzeko. MahomarenHaj agur-ospakizunetan ere parte hartu zuen 632. urtean[26].
Kalifa aukeratu ondoren, Omarrek oinarri sendoago batean jarri zuen estatu berria. Profetaren lagunekSinestunen Printzearen titulu berria eman nahi zioten, zaila egiten baitzitzaien Profetaren oinordekoaren oinordeko (Profetaren kalifaren kalifa) esatea. Omarrek, kalifa-herria Arabiatik kanpora zabaltzeko, Abu Bakr-ek hasitako kanpaina militarrari eutsi zion,Bizantziar Inperioaren etaPertsiako Sasandar Inperioaren aurka borrokatuz. Bere gobernupean,Siria (636),Irak (637),Egipto (639-642) etaIran mendebaldea (641-643) musulmanen kontrolpean[8] geratu ziren denak, eta aldaketa horrek izugarri aldatu zuen estatuaren izaera.Ekialdeko Mediterraneoaren konkistari ekin zion, eta haren ondorengoek hedatuko zuten islamiar inperioaren oinarriak ezarri zituen.
Heraklio bizantziar enperadorea garaitu zuen lehenikYarmuk-eko guduan (636), Siria berreskuratzeko armada bat antolatu baitzuen. Porrota hain izan zen handia, ezenKonstantinoplak ezin izan baitzuen armada bat berreraikiPalestinako probintziaren konkista eragotziko zuena 638. urtean eta, geroago, 642. urtean Egiptoko probintziarena. Orduan,Yazdgerd III.ak gobernatutakoSasandar Inperioaren aurka jo zuen Omarrek, urte hartan bertanIrakeko lurraldea berreskuratzeko eraso handi bat prestatzen ari baitzen,Nihavand edo Nahavand-eko gudua (642) izenez ezagutzen den gertaera batean.Persiarren porrota erabatekoa izan zen. Arabiar armadak jazartuta, Yazdgerd erregeak India eskualderantz ihes egin zuen, eta horrekinperio osoa inbaditzea eta konkistatzea ahalbidetu zuen.
Konkistatutako lurralde guztietan lehendik zeuden administrazio-egiturak mantendu zituen, eta ez zen biztanleen erlijio-sinesmenak deuseztatzen saiatu, besteak beste, musulmanak ez zirenakdhimmien edobabestuen estatutuaren pean jarri zituelako. Horrek zerga espezifiko bat ordaintzera behartzen zituen, estatu islamiarrari diru-sarrera handiak ematen zizkiona; bestalde, musulmanekzakata ordaindu behar zuten, zerga handiago bat, aberastasunaren gainekoa baitzen eta, aldi berean, gurtzako ekintza. Haren tropak biztanleriaren nolabaiteko isolamenduan mantentzen ziren konkistatutako lekuetan, eta lortutako harrapakinekin ordaintzen zituen.
Barrura begiratuz, estatua lurralde askoz handiagoan antolatu zuen; hiri berriak sortu zituen, eta ofizioak zabalago banatu zituen tribu arabiar ugarien artean, eta, hala,Abu BakrekQuraixen aldeko begikotasunetik urrundu zen[8].
Omar 644ko azaroaren 3an[27] erail zuen Piruz Nahavandi (Abu Lulu ere deitua) izeneko esklabo persiar batek, goizeko otoitzeanMedinako meskitan (estatuko hiriburuan). Hilketaren arrazoiak ez daude argi. Argibide bat izan daiteke Persiaren konkista musulmanari erantzuteko gertatu zela. Hilketaren plangintza hilabete batzuk lehenago egin zen. 644ko urrian, OmarrekHaj (erromesaldi) bati ekin zionMekara, eta erromesaldian zehar hiltzaileek Omar urte hartan hilko zela adierazi zuten. Bertan batutako jendetza izugarria ezkutatzeko erabili zuten konspiratzaileek. Hajeko erritual batean,Rami al-Jamarat (deabruaren harrikatzea), norbaitek harri bat bota zion Omarri, buruan zauritu zuena, eta ahots bat entzun zen esanez Omar ez zela inoiz gehiago Hajera joango[28].
Piruz Nahavandi esklabo persiarrak (Abu Lulu izenez ere ezaguna) kexa bat aurkeztu zion Omarri bere nagusi Mughira-k eskatzen zion zerga handiagatik. Omarrek Mughirari idatzi zion zergaz galdezka, eta, Mughiraren erantzuna ona izan zen arren, Omarrek pentsatu zuen Abu Lulu-ren zerga zentzuzkoa zela eguneko diru-sarrerak zirela eta. Omarrek Abu Luluri galdetu ziola diote: «Haize-errotak egiten dituzula entzun dut. Egin bat niretzat ere». Piruz, animoz higuingarria, esan zion: «Egia esan, horrelako errota bat egingo dut zuretzat, mundu osoa gogoraraziko duena»[29].
Piruzi eman zioten Omar hiltzeko agindua. Planaren arabera,fajr-eko (egunsentia baino lehen goizeko otoitzak) otoitzen aurretik, PiruzMasjid al-Nabawira sartuko zen, Medinako meskita nagusira, non Omarrek otoitzak zuzentzen baitzituen, eta bertan erasoko zuen; gero, meskitako jendetzaren artean nahasi, edo ihes egingo zuen.
644ko urriaren 31n, Piruzek eraso egin zion Omarri goizeko otoitzak zuzentzen zituen bitartean, sei aldiz sastatu zuen urdailean, eta, azkenik, zilborrean, hilgarria izango zen zauria. Omar odolusten ari zen bitartean, Piruz ihes egiten saiatu zen, baina alde guztietako jendeak hura harrapatzera jo zuen. Ihes egiteko ahaleginetan, beste hamabi lagun mindu zituela jakinarazi zen, horietako sei edo bederatzi geroago hil zirenak; azkenean, labanarekin bere buruaz beste egin zuen. Hiru egun geroago hil zen Omar, 644ko azaroaren 3an (Dhu al-Hijja-ren 26an, islamiar egutegiko 23. urtean). Hark eskatua zuenez,Masjid al-Nabawi meskitaren ondoan lurperatu zuten, Mahoma eta Abu Bakr kalifaren ondoan,Aixaren baimenaz[28].
Hiltzear zegoela, Omarrek bere ondorengotzari buruzko zalantzak izan zituen. Hala ere, jakinarazi da esan zuelaAbu Ubaida ibn al-Jarra,Khalid ibn Walid edoSalim,maula eta askatutako esklabo persiarra, bizirik baleude haietako bat izango zela haren ondorengoa[erreferentzia behar]. Omarrek, azkenik, sei laguneko batzorde bat izendatu zuen kalifa bat hautatzeko: Abd ur-Rahman bin Auf, Saad ibn Abi Waqqas, Talha ibn Ubaidulla, Uthman ibn Affan, Ali ibn Abi Talib eta Zubair ibn al-Awwam[30].
Seiak daude, sunien arabera, paradisua eskaintzen zaien hamar lagunen artean[31].Hamar famatuen artean batzordetik kanpo geratu zen eta momentu hartan bizirik zegoen bakarra Said ibn Zaid izan zen, Omarren lehengusu eta koinatua. Omarren tribu bereko odol-ahaidea izateagatik baztertu zuten. Omarren politika zen berarekin zerikusia zuen inor ez izendatzea autoritate-posizio baterako, baita haren arauen arabera kalifikatuta bazeuden ere[32].
Omarrek berrogeita hamar soldadu armatuko talde bat izendatu zuen bilera egiten zen etxea babesteko. Hurrengo kalifa izendatu arte, Omarreksahabi etamaula nabarmen bat,Suhaib ar-Rumi (Suhaib erromatarra), bitarteko kalifa izendatu zuen.
Kalifa hautatzeko bilera egiten ari zirela,Abd ur-Rahman ibn Abu Bakr etaAbd ur-Rahman ibn Auf ohartu ziren Piruzek, Omarren hiltzaileak, erabilitako daga ikusi zutela. Omar hil baino gau bat lehenago, Abd ur-Rahman ibn Auf-ek esan zuen Hurmuzan, Jafina eta Abu Lulu ikusi zituela, zerbait susmagarriri buruz eztabaidatzen ari zirela. Haren presentziaz harrituta, daga lurrera erori zen; hilketan erabilitako bi aurpegiko daga bera zen. Abd ur-Rahman ibn Abu Bakr-ek,Abu Bakr kalifa zenaren semeak, baieztatu zuen Omar hil baino egun batzuk lehenago daga hori Hurmuzanen eskutan ikusi zuela.
Ezagutarazte horren ondoren, argi zegoen Medinan bizi ziren persiarrek planifikatu zutela. Horregatik haserre, Omarren seme gazteena, Ubaidulla ibn Umar, Medinan zeuden persiar guztiak hiltzen saiatu zen[erreferentzia behar]. Hurmuzan, Jafina eta Omarren hiltzailearen alaba (Abu Lulu) hil zituen, ustez musulmana zena. Medinako jendeak Ubaidulla atzeman zuen, eta sarraskiarekin jarraitzea galarazi zion. Esan izan da Amr ibn al-As-ek geldiarazi zuela eta bere ezpata entregatu zezan konbentzitu zuela. Jafinaren erailketak Saad ibn Abi Waqas, adopziozko anaia, haserretu zuen, eta Ubaidulla ibn Umar-i eraso egin zion hark; berriz ere lagunek hartu zuten parte. Omarri ezbeharraren berri eman ziotenean, Ubaidulla espetxeratzeko agindu zuen, eta hurrengo kalifak erabaki zezala haren patua.
Omar 644ko azaroaren 3an hil zen; Azaroaren 7an, Uthmanek kalifa gisa hartu zuen haren lekua. Negoziazio luzeen ondoren, epaitegiak biktimei odol-dirua ematea erabaki zuen, eta Ubaidulla, Omarren semea, askatu zuen, argudiatuz, Omarren hilketaren tragediaren ondoren, jendea areago haserretuko zela hurrengo egunean bere semearen exekuzioarekin.
Arabiako egoera politiko delikatua zela eta, Omarrek uko egin zien, hasiera batean, hango tribu matxinoen aurkako operazio militarrei, erromatarren edo persiarren inbasioa gertatuz gero haien babesa lortzeko itxaropenarekin. Geroago, ordea,Abu Bakr-en estrategiarekin bat etorri zen matxinada zanpatzeko indarraren estrategiarekin. 632. urtearen amaieran,Khalid ibn Walidek Arabia batzea lortu zuen, matxinatuen aurkako garaipen jarraituak lortu ondoren. Bere erregealdian zehar, Omarrek gerrak saihesteko eta gehitutako lurretan boterea sendotzeko politika hartuko zukeen batez ere, bere inperioa gerra jarraituaren bidez hedatu beharrean[33].
OmarrekKorana liburu gisa biltzeko gomendatu zion Abu Bakr-i, Koranaren 300huffaz (memorizatzaile)Yamamako guduan hil ondoren[34].
↑abTartib wa Tahthib Kitab, al-Bidayah wan-Nihayah por ibn Kathir, publicado por las publicaciones Dar al-Wathan, Riyadh, Reino de Arabia Saudita, 1422Anno hegiræ (2002), compilado por Muhammad ibn Shamil as-Sulami, p. 170,ISBN 978-9960-28-117-9
.jpg)
