| Oion | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Araba,Euskal Herria | |||||||||||
 Oiongo Jasokundeko Andre Mariaren eliza | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatua | Espainia | ||||||||||
| Erkidegoa | Euskal Autonomia Erkidegoa | ||||||||||
| Lurraldea | Araba | ||||||||||
| Eskualdea | Arabako Errioxa | ||||||||||
| Izen ofiziala |  Oyón-Oion | ||||||||||
| Alkatea | Jose Manuel Villanueva Gutierrez (Euskal Herria Bildu) | ||||||||||
| Posta kodea | 01320 | ||||||||||
| INE kodea | 01043 | ||||||||||
| Herritarra | oiondar | ||||||||||
| Kokapena | |||||||||||
| Koordenatuak | 42°30′21″N2°26′11″W / 42.5059°N 2.4364°W /42.5059; -2.4364 | ||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 45 km² | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 3.413(2024) 8 (2023) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 75,84 bizt/km² | ||||||||||
| Hazkundea (2003-2013)[1] | % 27,89 | ||||||||||
| Zahartze tasa[1] | % 14,18 | ||||||||||
| Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 44,33 | ||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||
| Jarduera tasa[1] | % 82,65(2011) | ||||||||||
| Genero desoreka[1] | % 4,03(2011) | ||||||||||
| Langabezia erregistratua[1] | % 18,65(2013) | ||||||||||
| Euskara | |||||||||||
| Euskaldunak[2] | % 21.63 + % 15.36 hartzaile(2021) | ||||||||||
| Kaleko erabilera[3] | % (2021) | ||||||||||
| Etxeko erabilera[4] | % 5.53 (2021) | ||||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||||
| Webgunea | http://www.ayuntamientodeoyon.com/ | ||||||||||
OionArabako hego-ekialdekoudalerri bat da,Arabako Errioxa kuadrilla edo eskualdekoa.Arabako lurralde historikoko udalerririk populatuenetan bosgarrena da,Gasteiz,Laudio,Amurrio etaAgurainen ondoren, 3.405 biztanle baititu 2023ko erroldaren arabera. Azken urteotan asko hazi da.
Euskal Autonomia Erkidegoan hegoalderen dagoen herria da,Logroñotik 4 kilometrotara eskasera etaGasteiztik 58 bat kilometrora, eta ondorioz oiondarrek Errioxako hiriburuan dituzte zerbitzu gehienak.
923. urtean dagoeneko bazen herrixka hau Nafarroako ErresumakoSonsierra eskualdean. Hipotesi baten araberaUllone izeneko iturri baten inguruan sortu zen[5]. X. mende hartan Iruñea eta Naiara arteko bidean kokaturik zegoen[5]. XI. mendeanDonejakue bidea pasatzen zen bertatik. Logroñora iritsi aurreko azken herria zen.
1366 urteko agiri batean aipatzen da Oion herrixka.Nafarroako Erresumaren barneanGuardiaren menpeko herria zela aipatzen da. Aldi berean Iruñeko apezpikutzari zegokion. 1461 urteanHenrike IV.a Gaztelakoak Nafarroakosonsierra (gaur egungo Arabako Errioxa dena) konkistatzerakoan Oionen dorretxea zuela aipatzen da. 1486an GuardiaArabako ermandadean sartu zen eta Oion ere bai beraz. Hala ere Iruñeko apezpikutzan jarraitu zuen 1862 artean, Arabar Errioxako herri bakarra zen egoera horretan zegoena[6].
1633anFelipe IV.ak emandako pribilejioari esker Guardiatik banandu etahiribildu titulua jaso zuen[6].
1196koa daLabraza etaGorrebustoren aurreneko aipamenak. Ez zeuden Guardiaren menpe eta Gorrebusto Labrazaren barruan zegoen. 1501 urtean Arabako Ermandadean sartu ziren. XIX. mendean Gorrebusto independizatu egin zen baina 1977an herri biak Oion udalerriaren barruan kokatuta gelditu ziren.
Oiongo ekonomiaren gaur egungo motor nagusia ardogintza da. Oiondar askokardoaren inguruko negozioan dihardu, herrian ehunka mahasti-hektarea dauzkaten enpresa handiak baitaude. Oiongo upategiak handiak dira eta mundu osora esportatzen dute ardoa. EzagunenakFaustino,Coto de Rioja etaValdemar dira[5].
Olioa ekoiztekoolibondoak ere badaude[5].
Aipatzekoa da Arabar Errioxako enpresen %40 Oionen daudela kokatuta.
Oiongo armarriak Oiongo historia erakusten du. Oinarri berdean urre koloreko munduko bola dago PHILIPUS IV idazkia duena, herri titulua eman zion erregea jain zuzen ere. Gainean erregearen koroa du. Ezkerrean ezpata duen beso bat ateratzen zaio.
Alboetan maskor bana du, Donejakue bidearen erakusle eta azpialdean liliak dituen pitxar bat. Hauek guztiak zilar kolorekoak dira.
Udalerria hiru herriz osatua dago:
| Oiongo biztanleria |
|---|
 |
| Datu-iturria:www.ine.es |
2023ko udal hauteskundetanEH Bildu izan zen garaile nagusia, aurrenekoz alkatetza eskuratuz. Bost zinegotzi lortu zituen, 2019an baino 3 gehiago[7].Jose Manuel Villanueva izendatu zuten alkate.
2023ko hauteskundeen ondorengo Oiongo udalbatza | |||||
Alderdia | 2023ko maiatzak 28 | ||||
| Zinegotziak | Boto kopurua | ||||
| Euskal Herria Bildu (EH Bildu) | 5 / 11 | 504 (% 35,42) | |||
| Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ) | 3 / 11 | 378 (% 26,56) | |||
| Alderdi Popularra (PP) | 2 / 11 | 255 (% 17,92) | |||
| Euskadiko Alderdi Sozialista-Euskadiko Ezkerra (PSE-EE) | 1 / 11 | 192 (% 13,49) | |||
| Elkarrekin Podemos (EP) | 0 / 11 | 94 (% 6,61) | |||
| Datuen iturria:Hauteskunde emaitzak. Eusko Jaurlaritza | |||||
Hauek izan dira Oiongo azken alkateak:
a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu.
b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu.
Araba Bus sareko
eta
lineek zerbitzua ematen diote udalerri honi:
|
Gainera,Eskualdeko Garraioa sareak linea bat ditu udalerrian:
|
2010ean egindako ikerketa batek erakutsi zuen oiondarren %23ak euskaraz hitzegiteko gai dela. Hori herriko ikastetxeek eta euskaltegiak egindako lanaren ondorioa da.
Oionek[33] ikastola dauka 1978tik, "San Bizente" izena duena. 1984, 1997, 2000, 2009, 2015 ea 2024. urteetan antolatu zuten oiondarrek Arabakoikastolen jaia,Araba Euskaraz alegia. Azken ekitaldiak ordea Gasteizen ospatu ziren. Eskola publikoa ere badu, "Ramiro de Maeztu" izenekoa. B eta D ereduak ditu.
HelduentzatIKAreneuskaltegia dago. Herriko euskararen aldeko eragileek 2016ko apirilaren 24an Oiongo plazan dagoen kioskoari izena jarri zioten,Euskaldun Berrien Kioskoa[34].
Irule Kultur Elkartea da Oiongo kultura sustatzaile nagusia. Dantza taldeaz gain txistulariak ere badaude eta kontzertuak antolatzen ditu[35].
Prudentzio Egunsentia Abesbatzak Oiongo ekitaldi nagusietan abesten du[36]. 1990. hamarkadan osatu zuten San Bizente ikastolako gurasoek.
Bertso-eskola ere badago, Arabar Errioxako kuadrilla ordezkatzen duena.Txandrio du izena bertso eskola honek eta 2018ko Arabako bertso kuadrilla artekoan finala jokatu zuen[37].
Oiongo kirol elkarte nagusiaSociedad Deportiva Oyonesa da. 1928an sortu zen eta futbol taldeakErrioxako Hirugarren RFEF multzoan jokatzen du, Logroñorekiko duen gertutasunagatik. 2010ean multzoko txapelduna izan zen. Igoera play-offakReal Sociedad B taldearen aurka jokatu zituen eta ezin izan zuen Bigarren B mailara igo[39].
Club Petanca Oyonesa taldea ere badago[40].
Instalakuntzei dagokionez 2010ean Oion Arena futbol estadioa inauguratu zen[41]. Horretaz gain Arroyo I.a polikiroldegia (frontoia barnean duela)[42] eta udal igerilekuak ere badaude[43].
Erdi Aroko hiribildu harresitua da. Eusko Jaurlaritzakkultura ondasun izendatu zuen. Honako ondasun hauek ditu:
 | Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Araba |
Datuak:Q581589
Multimedia:Oyón-Oion /Q581589
Liburuak:Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/OionAgurain •Aiara •Amurrio •Añana •Aramaio •Argantzon* •Armiñon •Arraia-Maeztu •Arratzua-Ubarrundia •Artziniega •Asparrena •Barrundia •Bastida •Berantevilla •Bernedo •Burgu •Donemiliaga •Dulantzi •Ekora •Eltziego •Elvillar •Erriberabeitia •Erriberagoitia •Gasteiz •Gaubea •Guardia •Harana •Iruña Oka •Iruraiz-Gauna •Kanpezu •Kripan •Kuartango •Lagran •Lantaron •Lantziego •Lapuebla de Labarca •Laudio •Legutio •Leza •Mañueta •Moreda •Navaridas •Oion •Okondo •Samaniego •Trebiñu* •Urizaharra •Urkabustaiz •Villabuena •Zalduondo •Zanbrana •Zigoitia •Zuia | |
*Administratiboki, Argantzun eta TrebiñuGaztela eta Leongo autonomia erkidegoan daude |
