Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Edukira joan
WikipediaEntziklopedia askea
Bilatu

Napoliko Erresuma

Wikipedia, Entziklopedia askea
Napoliko Erresuma
Regno di Napoli
Regnum Neapolitanum
1285 – 1816
Monarkia
Napoliko bandera

Napoliko armarria

Geografia
HiriburuaNapoli
Kultura
Hizkuntza(k)Latina eta beste hainbat (napoliera,siziliera,italiera,gaztelania,katalana,frankoproventzera)
Historia
Aurrekoa
Siziliako Erresuma
Ondorengoa
Bi Sizilietako erresuma

Napoliko Erresuma[1] (napolieraz:Regno 'e Napule,italieraz:Regno di Napoli),XIII. etaXIX. mendeen artean,Italiar penintsularen hegoaldea (Calabria,Apulia etaCampania eskualdeak) hartzen zuen erresuma izan zen. Historian zehar, batzuetanSiziliako Erresumarekin bateratu zen. HiriburuaNapoli zen.

1266tik1442anAlfontso V.a Aragoikoak konkistatu zuen arte, Napoliko ErresumaAnjou etxearen mendeko lurraldea izan zen.XV. mendetik aurrera, Aragoi,Frantzia (epe labur batean),Espainia (1504-1713 bitartean) etaAustriaren mende egon zen;1734 eta1861 bitartean independentea izan zen, eta azken urte horretanItaliako Erresumari batu zitzaion. Siziliako Erresuma, aldiz,Hauteville normandiar dinastiaren mende egon zen1071tik aurrera,Hohenstaufen etxearen eskura iragan zen1194an, Anjou etxera1266an eta Aragoiko koroara1282an.

Historia

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

Erresumaren hasiera

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

1130. urteanRoger II.aknormandiarrek Italia hegoaldean konkistatuak zituzten lurraldeak bateratu eta bere burua Sizilia eta Apuliako errege izendatu zuen.Aita Santuak eta Germaniako enperadoreek berentzat eskatu zuten erresuma berri horren gaineko aginpidea. AzkeneanGermaniako Inperioaren mende geratu zen lurraldea.

Hohenstaufen etxea1266an desagertu zelarik, Karlos Anjoukoak,Luis IX.a Frantziakoaren anaiak, hartu zuen lurraldea Aita Santuaren laguntzarekin.1282anSiziliako nobleak anjoutarren aginpidearen kontra matxinatu ziren (Siziliar bezperak), etaPetri III.a Aragoikoari eskaini zioten koroa. Anjoutarren dinastiak, aita santuen laguntzari esker, ez zituen galdu Italiar penintsula barruan zituen lurraldeak, eta Napoliko Erresumak ekonomia gorakada handia izan zuenXIV. mende erdia arte; mende horren erditik aurrera, ordea, eta hurrengo mendearen hasieran, erresumaren ekonomiaren gainbehera hasi zen eta erregetzarako liskar ugari izan ziren.

Aragoi eta Espainiaren aginpidea

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

1442anAlfontso V.a Aragoikoak, ordura arte Anjou etxearen esku zegoen Napoliko Erresuma konkistatu, eta Bi Sizilietako errege izendatu zuen bere burua. Aragoiko dinastiak nobleek, anjoutarrek lagunduta, egin zituzten bi matxinadari eutsi behar izan zien (1459 eta1484-1486).1494anKarlos VIII.a Frantziakoak erresuma inbaditu zuen, bainaGonzalo Fernández de Córdobak Aragoiko dinastiari itzuli zion berriro Napoliko Erresuma, eta1510eanJulio II.a aita santuakFernando Katolikoa Napoliko errege izendatu zuen[2].

Fernando hil zenean, honen bilobaKarlos I.a Espainiakoak oinordetu zuen tronua,Austria etxea abiaraziz.1559tik aurrera, burujabetasuna galdurik, Napoliko Erresuma erregeak izendaturiko erregeorde batek gobernatutako lurralde bihurtu zen.

1647an,Filipe IV.a Espainiakoak ezarri zituen zergen astuntasunak bultzaturik,Masaniellok matxinada bat antolatu zuen; zapalkuntza gogorrez baketu zuenJoan Josef Austriakoak, Filipe IV.aren sasiko semeak.

Espainiako Ondorengotza Gerra

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

Karlos II.a Espainiakoa oinordekorik gabe hil zenean, Napoliko Erresumaborboi dinastiaren esku gelditu zen eta, Espainiako koroaren mende zeuden gainerako lurralde guztiekin batera,Luis XIV.a Frantziakoaren biloba Filipe V.ari eman zitzaion; Austriako habsburgotarrek, ordea, ez zuten hori onartu. AustriakoKarlos artxidukearen tronurako hautagaitza,Ingalaterra, etaHerbehereetako Probintzia Batuek babesten zuten, Frantzia eta Espainiaren arteko elkartzearen beldur zirenak, eta baitaAragoiko koroaren lurraldeek ere, borboien zentralismoaren beldur zirenak. Egoera honek,Espainiako Ondorengotza Gerra sorrarazi zuen,1700 eta1713 bitartean iraun zuena.1707an inperioko gudarosteak Napoliko lurraldean sartu ziren.

GerraUtrecht (1713) etaRastadteko (1714) itunen bitartez amaitu zen; hauen arabera, Filipe V.a Espainiako errege bihurtu zen, baina europar jabetza guztiak, aliatuei eman zitzaizkien. Napoliko Erresuma Austriari eman zitzaion, eta Karlos artxidukeak gobernatu zuen, ordukoKarlos VI.a enperadore bihurtua. Austriako habsburgotarren dinastiak iraun zuen bitartean, gizarte maila apalen miseria areagotu egin zen, eta zergak are astunagoak jarri zituzten.

Bi Sizilietako Erresumaren sorrera

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
Sakontzeko, irakurri: «Bi Sizilietako Erresuma»

1734anFilipe V.aren semeKarlos, Parmako dukearen gudarosteak borboientzat konkistatu zuen Napoliko Erresuma, austriarrak garaitu ondoren.1738eko Vienako Itunaren ondoren, Napoli Karlosen esku (geroraKarlos III.a Espainiako erregea izan zena) geratu zen. Errege bihurtu eta gutxira, erresuma eraberritzen eta modernizatzen saiatu zen, hiru arlotan: Elizaren boterea mugatu zuen (1741eanKonkordatua sinatu, eta1746Inkisizioa ezeztatu zen); instituzioak erreformatu zituen, eraginkortasun handiagoa emateko eta baroien eraginetatik at uzteko; etazerga erreforma egin zuen, komunitate behartsuenen kargak arinduz[3].1759an Karlosek Espainiako koroa hartu zuen, eta bere semeFernandori utzi zion Napolikoa.

1805eanNapoleonek Fernando erregetzatik kendu zuen; huraSizilian babestu zen. Napoliko ErresumaJosef Bonaparteri eman zitzaion lehendabizi, eta geroJoachim Murat marexalari. Murat1815 arte izan zen Napoliko errege, urte horretan erregetzatik kendu eta fusilatu egin baitzuten. Erresuma borboien esku geratu zen, berriz ere.1816an,Fernando erregeak Napoliko etaSiziliako erresumak formalki uztartu zituen,Bi Sizilietako Erresuma eratuz.

1861an,Frantzisko II.a Bi Sizilietakoa, herriaren babesa galdu etaGiuseppe Garibaldiren taldearen aurka zenbait porrot jasan ondoren, amore ematera eta bere lurraldeaViktor Emanuel II.aPiemonte-Sardiniakoari ematera behartua izan zen. Luze gabe, Viktor EmanuelItalia bateratuaren errege bihurtu zen. Konkista honekin, Bi Sizilietako Erresuma, estatu independente gisa desagertu zen.

Erreferentziak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
  1. EIMA:Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak.
  2. Fernando II de Aragón: Itinerario vital Fernandosegundodearagon.es
  3. Antonio BLANCO FREIJEIRO:Reino de las Dos Sicilias Artehistoria.com

Kanpo estekak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
Autoritate kontrola

Frantziako Iraultzako Gerretako eta Napoleondar Gerretako bezero estatuak (1792–1815)
Frantziar babespeko
errepublikak
Europako mapa, 1812an. Nabarmenduta daude Frantzia eta haren bezero estatuak
Europa, Napoleonen inperioaren goraldian
Beste
Napoleondar
sorrerak
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Napoliko_Erresuma&oldid=10305060"(e)tik eskuratuta
Kategoriak:
Ezkutuko kategoriak:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp