- Artikulu hau elementu kimikoari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Merkurio».
| Merkurioa |
|---|
 |
| 80Urrea ←Merkurioa →Talioa |
|
| Ezaugarri orokorrak |
|---|
| Izena,ikurra,zenbakia | Merkurioa, Hg, 80 |
|---|
| Serie kimikoa | Trantsizio-metalak |
|---|
| Taldea,periodoa,orbitala | 12,6,d |
|---|
| Masa atomikoa | 200,59 g/mol |
|---|
| Konfigurazio elektronikoa | Xe 4f14 5d10 6s2 |
|---|
| Elektroiak orbitaleko | 2, 8, 18, 32, 18, 2 |
|---|
| Propietate fisikoak |
|---|
| Egoera | likidoa |
|---|
| Dentsitatea | (0 °C, 101,325 kPa) (likido) 13,534 g/L |
|---|
| Urtze-puntua | 234,32 K
(-38,83 °C, -37,89 °F) |
|---|
| Irakite-puntua | 629,88K
(356,73 °C, 674,11 °F) |
|---|
| Urtze-entalpia | 2,29kJ·mol−1 |
|---|
| Irakite-entalpia | 59,11kJ·mol−1 |
|---|
| Bero espezifikoa | (25 °C) 27,983 J·mol−1·K−1 |
|---|
Lurrun-presioa
| P/Pa | 1 | 10 | 100 | 1 k | 10 k | 100 k | | T/K | 315 | 350 | 393 | 449 | 523 | 629 |
|
| Propietate atomikoak |
|---|
| Kristal-egitura | erronboedrikoa |
|---|
| Oxidazio-zenbakia(k) | 2, 1 |
|---|
| Elektronegatibotasuna | 2,00 (Paulingen eskala) |
|---|
| Ionizazio-potentziala | 1.a: 1007,1kJ/mol
2.a: 1810kJ/mol
3.a: 3300kJ/mol |
|---|
| Erradio atomikoa (batezbestekoa) | 150pm |
|---|
| Erradio atomikoa (kalkulatua) | 171 pm |
|---|
| Erradio kobalentea | 149 pm |
|---|
| Van der Waalsen erradioa | 155 pm |
|---|
| Datu gehiago |
|---|
| Eroankortasun termikoa | (300 K) 8,30 |
|---|
| Soinuaren abiadura | (likido, 20 °C) 1451,4m/s |
|---|
| Isotopo egonkorrenak |
|---|
Merkurio (elementua)aren isotopoak| iso | UN | Sd-P | D | DE(MeV) | DP |
|---|
| 194Hg | Sintetikoa | 444u | ε | 0,040 | 194Au | | 195Hg | Sintetikoa | 9,9o | ε | 1,510 | 195Au | | 196Hg | %0,15 | Hg egonkorra da 116neutroirekin | | 197Hg | Sintetikoa | 64,14o | ε | 0,600 | 197Au | | 198Hg | %9,97 | Hg egonkorra da 118neutroirekin | | 199Hg | %16,87 | Hg egonkorra da 119neutroirekin | | 200Hg | %23,1 | Hg egonkorra da 120neutroirekin | | 201Hg | %13,18 | Hg egonkorra da 121neutroirekin | | 202Hg | %29,86 | Hg egonkorra da 122neutroirekin | | 203Hg | Sintetikoa | 46,612e | β− | 0,492 | 203Tl | | 204Hg | %6,87 | Hg egonkorra da 124neutroirekin |
|
Merkurioa[1], halaberzilarbizia[2],elementu kimiko bat da,Hgikurra eta 80zenbaki atomikoa duena. Bere izena eta ikurra (Hg)latinezkohidrargirium hitzetik datoz; azken hau, berriz,grezierazkohydrargyros (hydros, ura etaargyros, zilarra) hitzetik dator. Elementu honek metal-itxura du, eta laborategiko egoera estandarretan isurkari-egoeran aurkitzen den elementu metaliko bakarra da.
Zilarbiziametal astun zilarkara da.Giro-tenperaturan eta presioanisurkaria den elementu bakarrenetako bat da,bromoarekin batera. Gaizki eroaten du beroa beste metal batzuen aldean ipiniz gero, bainaargindarra hobeto eroaten du. Erraz osatzen ditunahasturak beste metal batzuekin, hala nolaurrearekin edozilarrarekin, baina ezburdinarekin. Uretan disolbaezina da, etaazido nitrikotan disolbagarria.Gas-egoerara igarotzean lurrun toxiko etakorrosiboak eratzen ditu. Azalari, begiei eta arnasbideei erasotzen die.
Bereoxidazio-egoerarik ezagunenabibalentea da, hau da, biatomorekin soilik elkartzen da. Hala ere, 2007. urtean aurkitu zen tenperatura oso baxuetan (-260 °C) egoera tetrabalentean ere existitzen dela.
Merkurioatermometroetan,barometroetan,manometroetan eta beste tresna zientifiko batzuetan erabiltzen da. Hala ere, elementu honentoxikotasunaren ondorioz, debekatu egin da termometro medikoetan erabiltzea, eta, horren ordez,alkoholean oinarritutakoak edo termometro digitalak hobetsi dira. Oraindik ere zenbait ikerketa zientifikotan erabiltzen da.
Merkurioa mundu osoan zehar ageri da, eta forma disolbaezinetan, esaterako, zilarbizia sulfuro eran, kaltegabea da, baina osotoxikoa da disolbagarriak diren formetan.
- ↑«Merkurio».Euskaltzaindiaren Hiztegia. (Noiz kontsultatua: 2021-04-04.)
- ↑ «Merkurio» Hiztegi batua. Euskaltzaindia, 109 or..
