Mekanizismoa kausalitate forma bakarra mundu materiala osatzen duten entitateen arteko eraginfisikoa dela baieztatzen duen eredua da, zeinen mugak mundu errealarekin bat egingo lukete;metafisikan, honek entitateespiritualen existentzia ukatzea dakar (hortikmaterialismoaren sinesmena), errealitatea materiaren, tokiko mugimenduaren, lege natural zorrotzen etadeterminismoaren arabera azaltzean datza.Epistemologian, beste gauza askoren artean,materiaren eta kontzientziaren arteko erlazioaren arazoa konpontzen du, determinazio unilateraleko harreman baten.
Hala ere, argitu beharra dago mekanismoa ez dela soilik ikuspegi filosofiko orokor bat, izan ere, desberdintasun handiak daude mekanismo klasikoaren etafilosofia modernoaren (XVII.-XIX mendeak) eta filosofia garaikidearen artean, zeinak mekanismoak egungo ikerketa zientifikoaren erdigune moduan identifikatzen dituten. Azken haueineomekanismoa,mekanismo garaikidea edofilosofia mekaniko berria dei dakieke.[1]
Historikoki, lehen formulazio mekanizistak greziar filosofian kokatzen dira.Leuzipo etaDemokritoatomismoaren sortzaileek espazio hutsean atomoen mugimendura murriztutako kosmologiadeterminista bat postulatu zuten. <i>Timeo</i> -n,Platonek Demokritoren azalpen mekanikoei egiten die erreferentzia, hauek gogor kritikatuz. Bestalde,Aristotelesek maiz aipatu zuen eta bere kosmologiateleologikoarekin kontrastatu zuen. GeroagoEpikuro etaLukrezio bezalako egileek euren doktrinak bildu zituzten.[2]
Mekanismoak XVII. eta XVIII. mendeetan berpizkundea izan zuenHobbes,Descartes,Spinoza,Newton etaHolbach filosofoen eskutik.[3]
Errealitate natural orok makina baten pareko egitura duela dioen doktrina da, zeinaren arabera errealitate oro azaldu ahal da makina-ereduetan oinarrituta.[4]Kontzepzio filosofiko erredukzionista gisa, mekanizismoak dio errealitate guztiamekanikak emandako ereduen arabera ulertu behar dela, etamateriaren etahigiduraren nozioen arabera interpretatu.
Luzaroan,erlojua makinaren prototipoa izan zen (alde batetik denbora penduluak edo bere esferako orretxeek zeharkatu behar duten espazioarekin lotzen duelako), kontzepzio mekanizisten eredu bilakatuz XVII.-XIX. mende tartean. Metafora erradikala da, gorputzen fisika ulertzeko modu bat ez ezik, benetako filosofia ere osatzen baitu, hau da, mundua bere osotasunean barnebiltzen duen osotasunaren kontzepzio bat.[5]
Munduaren irudi mekanizista, funtsean, fisika klasikoak deskribatzen dituen fenomeno guztiak arautzen zituen kausalitatearen printzipioan oinarritzen zen. Baina giza askatasuna zalantzan jartzen zuen determinismo mekanizistaren arazoak ekarri zuen pentsatzea makina oro mundu inorganikoari dagokiola ezinbestean, eta, beraz, izaki bizidunekiko analogia oro fikziozkoa zela.
Mekanizismoa izaera ontologikoa baztertuz joan zen forma epistemologikoa hartzeko joera bereganatuz. Hau da, kontua ez zen mundua makina bat dela baieztatzea, ezta makina oso konplexu bat ere, baizik eta hura balitz bezala ulertu eta azaltzea, hau da, mekanikaren legeetatik abiatuta, horregatik errealaren izaera mekanikoa dela suposatu gabe. Horrek mekanizismo metodologikoa eta mekanikaren printzipioetan oinarritutako zientzia bakarra eratzeko ideala bultzatu zituen.
Mekanizismoakmerkataritza eta manufaktura ekoizpenaren garapenetik etaburgesiaren garapenaren eskutik gertatu ziren pentsaera aldaketak islatzen ditu,XVI -XVIII mende tartean. Honek ezagutza berri inplizitu bat eta naturaren ulermen handiago baten beharra ekarri zuennatur zientzietan iraultza bat eman zelarikDescartes,Newton, etabarren eskutik.
XVII. mendean sortutako mekanizismoa, Galileo, Huygens eta Boyleren ikerketa zientifikoen ikuspegi filosofiko gisa, René Descartesek nagusiki enuntziatu zuen, baina lehenago Francis Baconek eta ondoren Thomas Hobbesek ere. Bi doktrinak ezaugarritzen zuten benetako kosmobisioa zen, bata ontologikoa eta bestea gloseologikoa. Ontologia mekanizista cartesiarrak bi tesi nagusi zituen: (a) mundua (eta objektu oro) makina bat da edo makina bat bezala (makinismoa) eta (b) erreala den guztia fisikoa da (fisikalismoa edo fisizismoa). Gnoseologia mekanizistak, bere aldetik, fenomenoak beren ataletara (fisikoak) eta interakzioetara (mekanikoak) murrizteari eusten zion, fenomeno horiek (erredukzionismoa) azaltzeko beharrezkoa eta nahikoa zen.
Descartesek esan zuen adimena ezin dela azaldu materiaren dinamika espazialaren arabera. Hala ere, bere biologiaren ulermenak izaera mekanikoa zuen.
Descartesentzat, ordea,hizkuntza ezin zen erabat termino mekanikoetan azaldu. Animaliekarrazoia edoadimena dutenik ere ukatu zuen. Animaliak sentsazio edo pertzepziorik gabekoak ez zirela argudiatu zuen, baina hauek mekanikoki azal zitezkela.[7] Gizakiek arima edo adimena zeukaten etamina etaantsietatea senti zezakeen bitartean, animaliek arima ez izateagatik ezin zuten mina edo antsietatea sentitu. Animaliek larritasun zantzuak erakusten bazituzten, hori gorputza kalteetatik babesteko zen, baina haiek berez sufritzeko egoera ez zen existitzen.[8] Animaliak gizadiarengandik bereizita zeudela eta makina soilik izatearen ideiak animalien tratu txarrak legitimatu zituen, eta legeek eta gizarte-arauek ez zuten zigortu XIX. mendearen erdialdera arte.[9]Charles Darwinen argitalpenek animalien ikuspegi kartesiarra aldatuko zuten azkenean.[10]
Materialista mekanikoen arteanFeuerbach etaBukharin ere badaude. Materialismo mekanizistaMarxek etaEngelsek kritikatu zuten,materialismo dialektikoa garatuz.[3]
Datuak:Q846865