Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Edukira joan
WikipediaEntziklopedia askea
Bilatu

Maurizio

Wikipedia, Entziklopedia askea
Artikulu hau Indiako Ozeanoko Estatuari eta uharteari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Maurizio (argipena)».
Maurizioko Errepublika
Republic of Mauritius
Republik Moris
République de Maurice
Ereserkia:Motherland(en)Itzuli
Goiburua: Stella Clavisque Maris Indici
("Indiako Ozeanoaren Izar eta Giltza")

flag of Mauritius(en)Itzuli

Coat of arms of Mauritius(en)Itzuli
 Kokapena munduan 
 Mapa topografikoa 
Geografia
HiriburuaPort Louis
20°9′43″S 57°29′56″E
Azalera2.040 km²
Punturik altuenaPiton de la Petite Rivière Noire(en)Itzuli (828 m)
Punturik sakonenaIndiako ozeanoa (0 m)
KontinenteaAfrika
MugakideakFrantzia,Seychelleak etaMaldivak
Administrazioa
Gobernu-sistemaerrepublika parlamentarioa
Maurizioko presidenteaPrithvirajsing Roopun(en)Itzuli
Maurizioko lehen ministroaPravind Jugnauth(en)Itzuli
LegebiltzarraNational Assembly of Mauritius(en)Itzuli
Epai autoritateaSupreme Court of Mauritius(en)Itzuli
Harreman diplomatikoakIkusi mapa Wikidatan
Zeren kide
ikusi
Demografia
Biztanleria1.264.613
Dentsitatea619,91 bizt/km²
Hizkuntza ofizialak
ikusi
Erabilitako hizkuntzak
Ezkontzeko adinagenero guztiak: 18
Emankortasun-tasa1,43(2014)
Eskolaratu gabeko umeak19.949(2015)
Bizi-itxaropena74,39488(2016)
Giniren koefizientea36,8(2017)
Giza garapen indizea0,802(2021)
Ekonomia
BPG nominala13.338.147.523,012 $(2017)
BPG per capita10.490 $(2017)
BPG erosketa botere paritarioa28.271.886.355 nazioarteko dolar(2017)
BPG per capita EAPn22.356,157 nazioarteko dolar(2017)
BPGaren hazkuntza erreala3,6 %(2016)
Erreserbak5.984.338.261 $(2017)
Inflazioa2,3 %(2016)
Historia
Sorrera data:1968komartxoaren 12a
Bestelako informazioa
Aurrezenbakia+230
ISO 3166-1 alpha-2MU
ISO 3166-1 alpha-3MUS
Ordu eremua
Elektrizitatea230 V. 50 Hz.europar loki etaBS 1363(en)Itzuli
Internet domeinua.mu
govmu.org

Maurizio[1] (ingelesez:Mauritius,/məˈrɪʃəs/ ahoskatua;frantsesez:Maurice), ofizialkiMaurizioko Errepublika (ingelesez:Republic of Mauritius;frantsesez:République de Maurice)Afrikako hego-ekialdeko uharte estatua da, eta estatu horretakouharte nagusia ere bai. HiriburuaPort Louis da.

Geografia

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

MaurizioIndiako Ozeanoan dago,Madagaskarretik ekialdera 900 kilometrora etaReunion uhartetik 250 kilometrora.Maskareinetako uharteetako bat da. Uharte nagusiak 1.865 km² ditu zabaleraz, hau da, estatuaren % 90 da. EkialderantzRodrigues uhartea, eta iparralderantzCargados Carajos etaAgalega uharteak daude. Uhartebolkanikoa da. Leku altuena (828 m) Piton de la Petite Rivière Noire da, hego-ekialdean.

Klima tropikala du, hego-ekialdekoalisioen bidez epelduta. 'Negua', maiatzetik azarora arte, denboraldi lehorra da; eta 'uda', azarotik maiatzera arte, euritsua. Noizean behin,zikloiak egoten dira.

Ipar-mendebaldeko kostaldeanPort-Louis hiriburua dago. Beste hiri handi batzukCurepipe (erdialdean),Vacoas-Phœnix,Quatre Bornes,Rose-Hill etaBeau-Bassin dira.Mahébourg (hego-ekialdean) ez da oso handia baina bertanPlaisance-Sir Seewoosagur Ramgoolam nazioarteko aireportua dago.

Ekonomia

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
Biztanleria 1961etik 2003era (iturriaFAO,2005), biztanle miletan

Azukre-kanabera tradiziozko ekoizpen garrantzitsua da: nekazaritzarako lurraren % 90 horretara bideratzen da, eta kanpoko ordainsarien % 25 azukre-kanaberatik dator. Hala ere,1999ko lehortetik, eta ekoizpen bakarrean dagoen arriskua kontuan hartuta, gobernuak kanpoko inbertsioak bilatu ditu. Orain uharteanoffshore elkarteak sortu dira,India etaHegoafrikaren merkataritzarekin eta finantzekin lotuta.

Turismoa da, egun, ekonomiaren beste zutabea. Milaka turista hara heltzen dira; horretarako, ehun bat hotel daude uhartean.

Historia

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

V. mendean marinelarabiarrak bertaratu zirenean,Dina Arobi izena eman zioten, baina ez ziren finkatu; gero,1505ean,Indiarako bidean zebiltzala,portugaldarrak iritsi etaCirné izena eman zioten.1598an herbeheretarrak uhartean finkatu etaMauritius izena eman zioten,NassaukoMauritius printzearen ohorez.

1715eanFrantziaren kontrolpean geratu zen,Guillaume Dufresne d'Arselen bidez. FrantsesezÎle de France (Frantziako uhartea) izena jarri zioten. Frantziaren menpeanazukre-kanabera zabaldu zen; horretarako, esklabo asko eraman zituztenMadagaskar eta Afrikako ekialdetik batez ere. Esklabo haietatik dator gaurko populazioaren zatirik handiena (kreoleak).

Populazioaren hazkuntzarekin batera, zenbait animaliaren iraungitzea gertatu zen: besteak beste,dodoarena, hau da, uhartearen egungo sinboloarena.

1810eko hamarkadan,britainiarrek uhartea menperatu zuten eta izen zaharra eman zioten:Mauritius (hau da, Maurizio).

1835-1839eanesklabotza bukatu zen. Esklabo libreak ez ziren, gehienetan, haien aurreko jabeekin geratu lanean, eta britaniarrakIndiarantz joan ziren langile berrien bila; hortik dator populazioaren zati handi bat.

1958an demokrazia heldu zen uhartera, eta1967-1968an independentzia, bainaCommonwealthen barruan geratu zen.1992komartxoaren 12an Errepublika aldarrikatu zen.

Banaketa administratiboa

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
Sakontzeko, irakurri: «Maurizioren banaketa administratiboa»
Barrutiak

Maurizio uhartea bederatzibarrutitan banatuta dago:

  1. Black River (hiriburua:Bambous)
  2. Flacq (hiriburua:Centre de Flacq)
  3. Grand Port (hiriburua:Mahébourg)
  4. Moka (hiriburua:Quartier Militaire)
  5. Pamplemousses (hiriburua:Triolet)
  6. Plaines Wilhems (hiriburua:Beau Bassin etaRose Hill,Phoenix)
  7. Port Louis (Maurizioko hiriburua)
  8. Rivière du Rempart (hiriburua:Mapou)
  9. Savanne (hiriburua:Souillac)

Barrutiez gain, ondorengo hiru dependentziak ditu:

Mauriziok beretzat aldarrikatzen ditu ondorengo lurralde hauek:

Hizkuntza ofizialak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

Mauriziar gehienak elebidunak dira, baita hirueledunak ere.[2]

  • Hizkuntza nagusiakMaurizioko kreolera,frantsesa etaingelesa dira. Biztanle guztiek dakite hizkuntza nagusi horietako bat behintzat. Konstituzioak ez duEstatukohizkuntza ofizialik ezarri, baina zehazten du ingelesa jakin behar delaParlamentuko kide izateko (Konstituzioko 33. artikulukob) idatz zatia), eta ingelesa izango dela Parlamentuko hizkuntza ofiziala (Konstituzioko 49. artikulua); bestalde, Parlamentuari frantsesez hitz egiteko eskubidea dute parlamentuko kideek (Konstituzioko 49. artikulua).[3] Dena dela, ingelesa erabili ohi da hizkuntza ofizialtzat, eta Administrazioko eta epaitegietako hizkuntzatzat. Maurizioko kreolera erabili ohi da komunitateen artean elkar ulertzeko eta lagunarteko hizketarako. Ingelesa eta —neurri txikiagoan— frantsesa ikastetxeetan erabilienak dira, biak goi mailakotzat hartzen baitira. Frantsesa bereziki negozioetako goi mailako arloetan erabiltzen da (adibidez, hornitzaile-erosle harremanetan) eta kreolera behe mailakoetan eta lankide artean. Orobat, frantsesa literaturagintzan eta hedabideetan erabiliena da.[4] Mauriziarren % 90ek badaki kreoleraz: bertako hizkuntzatzat jotzen da, eta lagunartean gehien erabiltzen da.XVIII. mendean sortu zutenAfrikatik ekarritakoesklaboek, euren artean eta euren ugazabekin komunikatu ahal izateko,[5] eta batez erefrantsesean oinarrituta dago.[6]
  • Beste batzuk:bojpuria,telugua,hindia,tamilera,maratheraa,urdua,hakka (txineraren dialekto bat) etagujaratera ere hitz egiten dira.

Erreferentziak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
  1. Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak..
  2. Briefing on the Mauritian International Arbitration Act, Maurizioko Gobernuaren webgunetik 2010-08-04an hartua.
  3. «The Constitution», Maurizioko Gobernuaren webgunean.
  4. Eugene Chiba (2006):«English Usage in Mauritius», Computing in the Humanities and Social Sciences; Faculty of Arts and Sciences; University of Toronto.
  5. «Mauritius», 2002 Manchester; the XVII Commonwealth Games.
  6. J. Holm:Pidgins and Creoles, Cambridge University Press, 1989, New York.ISBN 978-0-521-35940-5.

Kanpo estekak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
Autoritate kontrola


Commonwealtheko estatu kideak
Antigua eta BarbudaAustraliaBahamakBangladeshBarbadosBelizeBotswanaBruneiDominikaErresuma BatuaFiji(baliogabetua)GhanaGrenadaGuyanaIndiaJamaikaKamerunKanadaKenyaKiribatiLesothoMalawiMalaysiaMaltaMaurizioMozambikeNamibiaNauruNigeriaPakistanPapua Ginea BerriaRuandaSaint Kitts eta NevisSanta LuziaSaint Vincent eta GrenadinakSamoaSeychelleakSierra LeonaSingapurSalomon UharteakHegoafrikaSri LankaSwazilandiaTanzaniaTongaTrinidad eta TobagoTuvaluUgandaVanuatuZambiaZeelanda BerriaZipre
Afrikako herrialde eta lurraldeak(Nazio Batuen azpi-eskualdeka)
Map indicating Western AfricaMendebaldeko Afrika
Map indicating Northern AfricaIparraldeko Afrika
Map indicating Central AfricaErdialdeko Afrika
Map indicating Eastern AfricaEkialdeko Afrika
Map indicating Southern AfricaHegoaldeko Afrika
Menpeko lurraldeak
Eztabaidatuak
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Maurizio&oldid=9826146"(e)tik eskuratuta
Kategoriak:
Ezkutuko kategoriak:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp