| Marie-Antoine Carême | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Paris, 1784koekainaren 8a |
| Herrialdea |  Frantzia |
| Heriotza | rue Saint-Roch etaParis, 1833kourtarrilaren 12a (48 urte) |
| Hobiratze lekua | Montmartreko hilerria |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | frantsesa |
| Irakaslea(k) | François André Laguépière(en) |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | sukaldariburua,culinary writer(en),marrazkilaria,ilustratzailea,grabatzailea,gozogilea,gozogilea etadiseinatzailea |
| Ezizena(k) | Rey de los chefs y el Chefs de los Reyes |
  | |
Marie-Antoine Carême,Antonin bezala ezaguna ere,[1] (Paris,1784koekainaren 8a -Ibidem,1833kourtarrilaren 12a) frantziar okin eta sukaldari bat izan zen. "Sukaldarien errege eta erregeen sukaldari" bezala ezaguna izan zen,[2] etasukaldariburu izena hartzen lehenengoa izan zen. Frantses goi sukaldaritza kontzeptuaren ordezkari nagusia izan zen eta estiloarranditsuaren sortzailea izan zen, errege gorteek eta aberats berriek hain gustuko zutena. Nazioarteko entzutea lortu zuen lehenengo sukaldarietakoa izan zen.
Parisen jaio zen baina zortzi urte zituela hiria utzi zuenFrantziar Iraultzaren momenturik gorenean 1792an, izan ere, haren gurasoek bizitzeko bitarteko gutxi zituzten eta hamalau ume zituzten zaintzeko. Bere aita, Marie-Antoinen bizkortasuna ikusirik eta sozialki gora egiteko aukerak zituen familiako kide bakarra zela ikusirik, Parisko ateetako batean utzi zuen zaku batekin eta zenbait txanponekin.[3]. Zenbait egunez errai ibili ondoren, etxea topatu zuen kabaretista batenean: jatetxe merke horretan lanean hasi zen sukalde laguntzaile gisa lo egiteko tokiaren eta janariaren truke. Haren doaiak berehala antzeman zituzten eta hamahiru urterekinSylvain Bailly okin ezagunaren etxera joan zen ikasle bezala, Parisko Vivienne kalera, Errege jauregitik gertu. Gauez, ikasitako trikimailu guztiak idazten zituen[4]. 17 urterekin postuz hobetu eta «premier tourier» izendatu zutenJean Avice esanetara, Galliffet hoteleko gozogina zena. Hotel horretan hain justuTalleyranden Kanpo Arazoetarako Ministerioa ezarrita zegoen. Bere talentuaz jakitun, Baillyk erraztasunak eman zizkion Zigiluen Kabinetean marrazketa ikasteko eta liburutegi inperialean arkitektura tratatuak ikasteko (lorategienak, bereziki). Hala, bere kaxa baliatzeko aukera eman zion eta eskaintza hobeago bat agertzean joateko aterak ireki zizkion. Carêmek bere lehen denda ireki zuen,Pâtisserie de la rue de la Paix izenekoa, 1813ra arte mantendu zuena.[3].
Parisen ezaguna egin zen hark sortutakopièce montées delakoengatik, hau da, mahaierdikoaren funtzioa egiten zuen eraikuntza landu batzuk, Ballyk gozotegiaren erakusleihoan pasaratzen zituena. Carêmek era honetako litxarreriak egiten zituen, altura handikoak eta azukrez, almendra pastaz eta gozokiz ia osorik eginak. Antzinako tenplu edo piramide forma ematen zien, garai batean Liburutegi nazionalean arkitekturaren historia liburuetan ikusitako horretan oinarrituta.[5]. Sukaldaritzaren artea arkitekturaren adar bezala ulertuta, bere kaxa diseinatu zituen gozokiak. Zuen trebeziaren ondorioz,Lehen Kontsulak eskaerak egin zizkion, eta haren ondotik, Talleyrandek ere. Turroi lodiz egindako piezak (nougatak) asmatu zituen[6] eta baita ere merenge kurruskari lodiak, almendraz eta eztiaz eginak.[7].
Ikastearen eta gogor lan egiaren ondorioz, sukaldaritzaren artea zientziaren mailara goratu zuen eta entzute handia hartu zuen Europako gorte guztietan. Bere gozogintza Parisko goi mailako hainbat sukalde pribatuetan lantzen zuen bitartean, bere sukalderako talentua bizkor zabaldu zuenzerbitzua Frantziako eran ematen ziren plater nagusietan.
Napoleon ezaguna zen janariarekiko zuen axola eskasagatik. Alta, ondo ulertzen zuen munduko diplomazioan gizarte harremanek zuten garrantzia. 1803an Talleyrand lagunduko duValençayko gaztelua erosten, Parisko kanpoaldeko domeinu handi bat. Gaztelua erostearen helburua diplomaziarako topalekua bilakatzea zen. Talleyrand Valençayra mugitzen zenena, Carême eraman zuen berarekin eta erronka bat proposatu zion: urte oso batez errepikatuko ez ziren menuak sortzea sasoiko produktuak soilik erabilita. Carême erronka gainditu eta bere formakuntza Talleyranden sukaldeetan osatu zuen. Napoleonen erorketaren ondoren, CarêmeLondresera joan zen Printze erregentearen zerbitzura, ondorengoJurgi IV.a, eta sonatuak izan ziren afarian egin zituen berarentzat. Kontinentean buelta,Alexandro I.a tsarraren gonbidapena onartu etaSan Petersburgora joan zen baina egonaldia hain izan zen laburra ez zuela aukerarik izan tsarrarentzat platerik prestatzeko. Era berean,Frantzisko I.a Austriako enperadorearentzat edo Katerina Bragation printzesarentzat lan egin zuen. Parisera itzuli zenean,James de Rothschild bankariaren sukaldari bilakatu zen.[8]Egur ikatza sukaldatzearen ondorioz, urteetan ke toxiko kantitate handiak arnastu zituen. 48 urte zituela hil zen, Parisen, Neuve-Saint-Roch kalean, 1833ko urtarrilaren 12an, eta uste da ke toxiko horien arnasketak zerikusi izan zuela haren heriotzan.[9] Parisko Montmartreko hilerrian hilobiratu zuten.
Heriotzaren kausen inguruko beste hipotesik batek adierazten du hortzetako infekzioren bat izan zitekeela arrazoia (sinusitis maxilarra). Hori da haren garezurraren azterketak erakusten duena, Historia naturalaren museo nazionalean gordetzen dena eta hotzeriaren egoera kaxkarra erakusten duena. 2013ko abuztuanBritish Dental Journal aldizkarian agertutako artikuluaren arabera, demostratua dago kariesak azukrea manipulatzen duten pertsonen gaixotasun profesionala dela.[10]
Enplegatzaile hutsa bezala jokatzeaz harago, Talleyrandek Carême biziki animatu zuen sukaldaritza estilo baten sorkuntzan, finagoa izango zena, belarren eta berdura freskoen erabiliko zuena eta saltsa sinpleak izango zituena, osagai gutxirekin egindakoak. Talleyranden mahaingurua izugarri ezaguna egin zen nazioarteanVienako kongresuaren garaian. Kongresu horrek ez zuen soilik Europako mapa berri marraztu; goi klasearen jateko gustuak ere ezarri zituen.
Carêmek sukaldaritzaren munduan izan duen eragina praktikoan zein teorikoa izan da.Sukaldari kapelua sortzailea izan zen, 1821an, Vienan lord Charles Stewarten zerbitzuan zegoenean asmatu zuena.[11] ; hainbat saltsa berri asmatzeaz gain, saltsa guztiak lau taldetan sailkatzen zituen sistema bat asmatu zuen:alemaniar saltsa,bexamel saltsa,espainiar saltsa etaveloutéa. Platerak zerbitzatzeko aldaketan parte hartu zuen Errusian egindako egonaldiaren eragina, eta hala, platerak Frantses erako zerbitzutik (plater guztiak batera era berean) Errusiar erara zerbitzatzera pasa ziren (platerak menuan agertzen diren ordenan irteten dira)[12][13].
.jpg)
Carêmek sukaldaritzari buruzko hainbat liburu idatzi zituen, baina haren lan nagusienaL'Art de la cuisine française delakoa izan zen, 5 liburukiz osatutako entziklopedia bat (1833-1834), zeinetatik hiru hil aurretik burutu zituen, eta ohiko errezetez gain, sukaldaritzari buruzko eta jateari buruzko beste elementu batzuk jaso zituen: menuak, mahaiak antolatzeko planak, frantses sukaldaritzaren historia eta sukaldea antolatzeko jarraibideak.
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak:Q355751
Multimedia:Marie-Antoine Carême /Q355751