Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Edukira joan
WikipediaEntziklopedia askea
Bilatu

Liechtenstein

Wikipedia, Entziklopedia askea
Liechtensteingo Printzerria
Fürstentum Liechtenstein
Ereserkia:Oben am jungen Rhein
Goiburua: Für Gott, Fürst und Vaterland
("Jainkoagatik, Printzeagatik eta Aberriagatik")

Liechtensteingo bandera

Liechtensteingo armarria
Geografia
HiriburuaVaduz
47°8′26″N 9°31′20″E
Azalera160 km²
Punturik altuenaGrauspitz(en)Itzuli (2.599 m)
Punturik sakonenaRhin (430 m)
KontinenteaEuropa
MugakideakSuitza,Austria etaEuropar Batasuna
Administrazioa
Gobernu-sistemamonarkia konstituzional
Liechtensteingo printzeaHans-Adam II.a Liechtensteingoa
LegebiltzarraLiechtensteingo Landtag
Epai autoritateaOberster Gerichtshof(en)Itzuli
Harreman diplomatikoakIkusi mapa Wikidatan
Zeren kide
Demografia
Biztanleria37.922
Dentsitatea237,01 bizt/km²
Hizkuntza ofizialak
ikusi
Erabilitako hizkuntzak
Ezkontzeko adinagenero guztiak: 18
Emankortasun-tasa1,45(2014)
Eskolaratu gabeko umeak245(2015)
Bizi-itxaropena82,6561(2015)
Giza garapen indizea0,935(2021)
Ekonomia
BPG nominala6.289.165.409,5591 $(2015)
BPG per capita164.993 $(2016)
Historia
Sorrera data:1806kouztailaren 12a
Bestelako informazioa
Aurrezenbakia+423
ISO 3166-1 alpha-2LI
ISO 3166-1 alpha-3LIE
Ordu eremua
ikusi
Elektrizitatea230 V. 50 Hz.europar loki etaSN 441011
Internet domeinua.li
liechtenstein.li

Liechtenstein edoLiechtensteingo PrintzerriaEuropako erdialdean dagoenestatu burujabe txiki bat da,Europakomikroestatuetako bat: 160 kilometro koadro ditu, eta 38.111 biztanle zituen 2017an. Ez daEuropar Batasuneko kidea. Hala ere, 2011. urteaz geroztik, EuropakoSchengen zirkulazio askeko eremuko kide da.

Vaduz hiriburuak 5.521 biztanle zituen 2017an.

Geografia

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

Europa erdian dago herrialdea,Rin ibaiaren bailaran. Muga,Rin ibaiak egiten duSuitzarekin, mendebaldean. Ekialdean, mendi altuak ditu. Mendi altuena Grauspitz da, eta 2599m ditu. Lekurik bajuena 430 metrora dago itsas mailatik.

Ez du kostalderik, etaUzbekistan bezala, bere mugakideek ere ez.

Klima

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

Naiz etaAlpeetan izan hegoaldeko haizeek klima epeltzen dute.Foehn efektua bertan jotzen du udazkenean batez ere.

Neguan, tenperatura ez du -15tik jeisten normalean, baina egun batzuetan 15 gradu positibo izan ditzake baita ere.

Mugakideak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

Hiru muga ditu.Alemania,Austria etaSuitza

Historia

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
Sakontzeko, irakurri: «Liechtensteingo historia»

Erromatarren garaian,Rhetia probintziaren barne egon zen lurraldea.

Erdi Aroan, lurraldea sal-erosi egin zen, behin baino gehiagotan.

1699ko urtarrialren 18an, Johann Adam Andreas von Liechtenstein-ek,Schellenberg lurraldea erosi zuen, eta 1712ko otsailaren 22an,Vaduz.

Liechtenstein1719kourtarrilaren 23an sortu zen,Karlos VI.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoak Vaduz eta Schellenberg batu eta printzerri titulua (Fürstentum) eman zienenean, Liechtenstein familiaren agintepean. Hala, Liechtenstein leinu ahaltsuaErromatar Germaniar Inperio Santuko estatu bateko subirano bihurtutaInperioko Dietan eserleku bat eskuratu zuen. Hurrengo 120 urteetan, Liechtensteingo printzeak ez ziren bertaratu.

Napoleondar Gerren ondorioz, Erromatar Germaniar Inperio SantuaFrantziakoNapoleon I.ak desegin zuen. Horrenbestez, estatuburu bakoitzak enperadorearenganako beharrak izateari utzi zion. Egungo argitalpenek gertakizun horiei egozten diete Liechtensteinen burujabetza. Napoleonen babespeanRhingo Konfederazioa sortzean,1806kouztailaren 25ean, Liechtenstein kidetu egin zen, harik eta1813kourriaren 19an desegin zen arte. Horren ondoren, Austriako Enperadorea buru zuenGermaniar Konfederazioarekin batu zen Liechtenstein.

XIX. mendean, beste aldaketa batzuk gertatu ziren:1836an lehen zeramika-lantegia zabaldu zen;1861ean, estreinako aurrezki eta mailegubankua sortu zen;Rhin ibaiaren gaineko bi zubi1868an eraiki ziren; eta1872an herrialdea zeharkatzen zuen burdinbidea egin zuten. Zio ekonomikoak zirela medio, Liechtensteinek armada1868an desegin zuen.

Lehen Mundu Gerra bukatu arte, LiechtensteinAustriako Inperioari eta geroAustria-Hungariari hertsiki loturik zegoen. Nolanahi ere, horren ostean Liechtensteinek ez zuen bat eginAustriako Errepublika jaio berriarekin.Bigarren Mundu Gerran, Liechtenstein neutral izan zen. Hurrengo hamarkadetan, herrialdea aberastu egin zen, enpresen gaineko zerga baxuak erabili baitzituen konpainiak erakartzeko. Liechtensteingo printzea munduko seigarren agintaririk aberatsena da, ustez bost mila milioidolar izanik.

Gobernua

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
Liechtensteingo gaztelua.

Liechtensteinmonarkia konstituzionala da, horren buruFürst edo printzea dago, gaur egunLiechtensteineko Hans-Adam II.a, honen aita1989 urtean hil zenetik. Estatuaren subiranotasuna printzeak eta hiritarrek elkarbanatzen dute,eta hiritarrek parlamentua hautatzen dute.Landtag edo Liechtensteineko parlamentua hiritarrek hautaturiko 25 ordezkarik osatzen dute. Bost partaide dituen ganbera batek eguneroko gai politikoak lantzen ditu.

1984. urtekouztailaren 1ean egindako erreferendumean gizonezkoek emakumezkoei hauteskunde nagusietan (baina ez lokaletan) partaidetza eskubidea eman zieten, hori Hans-Adam II printzearen garaipena izan zen, aldaketaren partaide sutsua baitzen.

Beste monarkia konstituzional gehienetan ez bezala, Liechtensteineko konstituzioak botere garrantzizkoak ezartzen ditu printzearengan, hori dela eta, azken urteetan botere horietako batzuek asaldura sortu dute hiritarren artean. Botere horien artean printzeak dietak onarturiko legeei betoa jartzeko aukera dago.

Hala ere, 2003. urteko martxoan egindako erreferendum batek Liechtensteineko agintaritzan dagoen dinastiaren posizio konstituzionala indartu zuen. Erreferendum horren aurretik, Hans-Adam printzeak bere sendiaren boterea berretsi ezean, berak eta bere familiak Liechtenstein utzi etaAustriara bizitzera joateko aukeraren berri eman zuen. Horrela, Liechtenstein errepublika bilakatuko zen. Erreferendum horrek Liechtensteineko dinastiak jendartean duen onarpena berretsi zuen, eta herriak Hans-Adam printzearengan duen konfiantza agerian utzi.

Liechtensteineko legediak, Suitzakoak bezala, erreferendumak egiteko aukera handiak ematen ditu, eta nahikoak dira 1.500 sinadura erreferendum bat bideratzeko. Liechtensteineko udalek badute autodeterminazio erreferenduma antolatzeko eskubidea[1].

Armada

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

Liechtensteinek neutraltasun politikari jarraitzen dio, eta munduan armadarik ez duen herrialde bakarretako bat da,1868an desegin zuenetik.CIA World Factbook dokumentuaren arabera, herrialdearen defentsaSuitzaren ardurapean dago baina Liechtensteineko webgune ofizialaren arabera, ez dago bi nazioen arteko harremanetarako itunean defentsa hitzarmenik.

Banaketa administratiboa

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
Sakontzeko, irakurri: «Liechtensteinen banaketa administratiboa»

Liechtenstein oso herrialde txikia denez, ez du eskualde, ez antzekorik. Gobernu zentralaz aparte,udalerriak ditu. Hauek dira Liechtensteingo udalerriak:

  1. Schaan: 5.806 biztanle2005ean.
  2. Vaduz (hiriburua): 5.143.
  3. Triesen: 4.509*.
  4. Balzers: 4.420.
  5. Eschen: 4.012.
  6. Mauren: 3.457*.
  7. Triesenberg: 2.596*.
  8. Ruggell: 1.870*.
  9. Gamprin: 1.356*.
  10. Schellenberg: 952.
  11. Planken: 366.

(*2001eko errolda).

Festak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
DataEuskarazko izenaJatorrizko izenaOharrak
Urtarrilak 1Urte berriaNeujahrstagUrtero
Urtarrilak 2San BerchtoldBerchtolds-TagUrtero
Urtarrilak 6Agerkundea edo "Epifania"Heilige Drei KönigeUrtero
Otsailak 2Kandelariako birjinaLichtmess, Mariä ReinigungKatolikoak bakarrik
Martxoak 19San JoseFeiertag des Heilegen JosephUrtero
Martxoak 25Ostiral santuaKarfreitagKatolikoak etaprotestanteak
Martxoak 28Pazkoa astelehenaOstermontagKatolikoak etaprotestanteak
Maiatzak 1Langileen egunaTag der ArbeitUrtero
Maiatzak 5IgokundeanChristi HimmelfahrtKatolikoak etaprotestanteak
Maiatzak 16Mendekoste astelehenaPfingstmontagKatolikoak etaprotestanteak
Maiatzak 26Corpus Christi edo GorpuzkiFronleichnamKatolikoak bakarrik
Abuztuak 15Festa nazionalaNationalfeiertagUrtero
Irailak 8Ama birjinaren jaiotzaGeburtstag der Heiligen MutterUrtero
Azaroak 1Santu Guztien EgunaAllerheiligenKatolikoak bakarrik
Abenduak 8Andre Maria birjinaren sortze garbiaUnbefleckte EmpfängnisUrtero
Abenduak 25GabonakWeihnachtenUrtero
Abenduak 26San EstebanStephans-TagUrtero

Liechtensteindar ospetsuak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
  1. VisualPolitik. (2018-05-10). Autodeterminación. ¿Una ALTERNATIVA para CATALUÑA? - VisualPolitik. (kontsulta data: 2019-06-09).

Ikus, gainera

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
Autoritate kontrola


1 Herrialdearen zati bat edo osoa ez dago geografikokiEuropan.2 Nazioartean ez dago guztiz onartua.3 Europatik kanpo lurraldeak ditu.
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Liechtenstein&oldid=9302667"(e)tik eskuratuta
Kategoriak:
Ezkutuko kategoriak:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp