Movatterモバイル変換

[0]ホーム

Edukira joan

Cryogeniar

Aldatu loturak

Wikipedia, Entziklopedia askea

(«Kriogeniarra» orritik birbideratua)

Cryogeniar

Fa.

Proterozoiko

Arkear

Had

Kronologia

Hasiera

duela 720 milioi urte

Amaiera

duela 635 milioi urte

Honen parte da

Neoproterozoiko etaICS Standard Global Chronostratigraphic (Geochronologic) Scale^(en)

←Tonian^(en)

Cryogeniar

→Garai Ediakariko

Cryogeniarra^[1] (grezierazko κρύος/cryos,izotza eta γένεσις/genesis, jatorria)denbora eskala geologikoaren banaketa bat da, AroNeoproterozoikoaren bigarren garai geologikoa. Duela 850 milioi urte hasi eta duela 630 +5/-30 milioi urte amaitu zen. Bere hasiera kronometrikoki ezartzen da, bere amaieraestratigrafiaren arabera ezartzen den bitartean.

Bere izenatropikoko latitudeetan aurkitutako glaziar metaketengatik jasotzen du,karbonatozko sedimentuek jarraituak. Glaziarrak pultsu erritmiko sail bat jarraituz hedatu eta atzeratu ziren, beharbadaekuatorera ere iritsiz. Oro har, mundu mailako bi glaziazio handi behintzat kontutan hartu behar dira.Sturtian glaziazioa (duela 760 milioi eta 700 milioi urte bitartean gertatutakoa) etaMarinoan/Varanger glaziazioa, (duela 635 milioi urte inguru gertatutakoa)Lurraren historian ezagutu diren handienak dira eta, beharbada, planeta osoa estali zuten. Amaierako glaziazio bat duela 582 milioi urte gertatu zen,Garai Ediakarikoan.

Tilitazko metaketa glazialak Cryogeniarrean latitude baxuetan zeuden tokietan ere gertatu ziren,Elur bola lur deritzonean planetakoozeanoen izoztearen hipotesia eragin zuen fenomenoa. Teoria honek, Kirshivink doktoreak proposatu zuena eta gaur egunBerkeleyko Unibertsitateko Paul F. Hoffmanek defendatzen duena, eztabaida handi bat sortu du, Lurra, ekuatoreraino, kilometro 1eko sendoera izatera iristen ziren glaziarrez estalia egon zela esaten bait du. Desadostasun nagusia glaziazio horiek benetan mundu mailakoak ala tokiko gertaerak izan ote ziren da.

Cryogeniarrean,Rodinia superkontinentea zatitu etaPannotia superkontinentea sortzen hasi zen.