Gizartea antolatzekoideologia gisa, praktikan, komunismoaren printzipioak esperientzia erlijioso ugaritan ageri dira (adibidez,kristautasun primitiboa,katarismoa,anabaptismoa,Münsterreko matxinada…) edoErdi Aroko etaAro ModernokoEuropan gertatutakonekazarienmatxinadatan. Hartaz, mundu osoan eta historian zehar izan diren jabetzarik gabeko gizarte berdintzaileak definitzeko erabil dezakegukomunismo terminoa, hitzaren erabilera hertsitik eta hura dialektikoki sortu duten europar klase sozialetatik harago.
Gaur egun —eta ideologia sozial, politiko eta ekonomiko gisa—, batez ereKarl Marxen iFriedrich Engelsen ideietan oinarritzen da,Alderdi Komunistaren Manifestuan azaldu bezala, nahiz eta gerora beste ekarpen garrantzitsu batzuk izan dituen ideologia horrek, batez ereLeninen eskutik. Terminoak hartu duen zentzuaren ondorioz, gaur egunkomunista hitzamarxismoarekin identifikatzen da, mugimendu komunista batzuk Marxen tesietatik bereizten diren arren, hala nolakomunismo libertarioa.
Komunista etakomunismo hitzak 1840 inguruan agertzen dira Frantzian,sozialistaetasozialismo hitzak agertu eta hamar bat urtera.[5] Horrela, komunista adjektiboa 1840ko uztailaren 1ean Pariseko kanpoaldean egindako oturuntza izendatzeko erabili zen, non mila mahaikide baino gehiagok parte hartu zuten, gehienbat, langileak, eta, bertan, «benetako berdintasuna» lortzeko, soilik politikoak izango ez ziren erreformak aplikatzeko beharra defendatu zen.[6][5]
Frantzian, orduan, bi joera komunista zeuden:kabetismoa, eragin handiagokoa, etaneobabismoa. Lehenengoa,ikariar izenekoÉtienne Cabeten jarraitzaileek osatu zuten; hark, 1839-1840 urteetan,Ikariarakobidaia argitaratu zuen,Thomas Morok etaTommaso Campanellak hasitako tradizioutopikoari heltzen zion lana, nahiz etaeleberri historiko baten itxurapean argitaratua izan.[6] Bigarrena, zuzenean,François Babeuf-en eta 1795eko bere «Berdinen manifestuarekin» lotuta zegoen, zeina Filippo Buonarrotik bizirik mantendu zuen. Neobabista haiek, 1840an, publiko egin zutenberdintasunezko langileen fede-aitormena, non azaltzen baitzuten, besteak beste:
«
«Hiritarrak, geure buruari finkatzen diogun helburua jabetza komunitatearen bidez lortutako benetako berdintasuna da. Herri diktadura indartsu eta sakrifikatzailea ezinbestekoa iruditzen zaigu gure ohiturak modelatzeko, oztopoak suntsitzeko eta printzipio hori aplikatzera eraman behar gaituzten bideak zabaltzeko».[6]
»
Frantziatik,Parisen lekututakoHeinrich Heine poeta alemaniarrak zioenaren arabera, komunistak ziren «arreta merezi zuen alderdi bakarra»;[6] komunismo eta komunista terminoakAlemaniako estatuetan etaSuitzan zehar hedatu zirenLorenz von Stein-enDer Sozialismus und Communismus des heutigen Frankreichs (Sozialismoa eta Komunismoa Frantzia Garaikidean) izenburupean 1842anLeipzigen argitaratutako liburuari esker —Wilhelm Weitlingek, August Beckerrek eta beste batzuek laster erabili zuten—, baitaBritainia Handian ere, beste bide batzuetatik abiatuta[5]. Beckerrek, 1844an,Was wollen die Kommunisten? (Zer nahi dute komunistek?) argitaratu zuen, eta bertan esan zuen:
«
«Egia da iraganean sekta komunistak egon zirela, baina komunismoa oraindik ez da inoiz Europako alderdi ofizial gisa agertu. Inoiz, nekazarien gerra latza izan ezik, ez zuen aldarrikatu gizarte politiko osoa berrantolatu nahi zuenik. Platonek bereErrepublikaidatzi zuen, etaTomas Morok bereUtopia komunista; orain arte, komunismoa ez da inoiz, zientifikoki, aintzat hartua izan, ez herriak, ez herriarentzat. Gaur egun, kontzeptu berriak, ideia berriak, behar berriak barneratu dira, orain arte guztiz arrotzak zirenak pertsonengan. Ideia berriak eta behar handi bat: gizartea erreformatzea».[5]
»
Komunismo hitzak, apurka-apurka, jatorrizko sozialismoa ordezkatu zuen, edo, behintzat, horrekin nahasi zen.[5] Hala ere,komunista etasozialista ez ziren, hertsiki, hitz baliokideak, komunistak sozialistengandik bereizten baitziren argiago baieztatzen ziren ideiengatik, hala nolaklase borrokaren errealitatetik eratortzen zen iraultzaren beharra, hau da, Estatuaren konkista gizarte berria lortzeko.[6] Ezberdintasun horiek izan zirenKarl Marx etaFriedrich Engels komunista hitza, eta ez sozialista, hartzera bultzatu zutenak 1847an sortu zutenLigari, jendaurrean jarritako berarenmanifestuari erreferentzia egiteko. Engelsek, 1890ean azaldu zuenez, 1840ko hamarkadan «iraultza politiko gutxiegitasun soilez sinetsita gizartearen errotiko eraldaketa eskatzen zuten langileen zatiak, gerokomunistatzat jo zuen bere burua», bien bitartean, beren buruari sozialista deitzen ziotenen gehiengoa langile-mugimendutik kanpo zegoen, eta klasehezien laguntza bilatzen zuten: «eta jada garai hartan gogor onartzen genuenez "langile klasearen emantzipazioak langile klasearen beraren lana izan behar zuela", ezin genuen zalantzarik izan bi izendapenetatik zein aukeratu behar genuen».[5]Iraultza Boltxebikera arte ez zensozialismo hitzaproletarioen diktaduraren trantsizio etapa izendatzeko erabili.[7]
1848. urtetik aurrera, sozialismo eta komunismo hitzak finkatu, eta gainjarri ziren, garai batzuetan identifikatuz eta beste batzuetan ezberdinduz, eta garapen historikoaren etapa desberdinak ezaugarritzeko ere erabili ziren.[5]
«
«Zer da komunista bat! irrikak dituena
irabazi desberdinentzako banaketa berdina. Alfer edo zaildua, edo biak, prest dago bere zentimoa emateko eta zure txelina poltsikoratzeko».
Bideo hau Ikusgela proiektuaren parte da. Bideoak dituzten artikulu guztiak ikus ditzakezu hemen klik eginez gero.Iraultza eta gizarte komunista ulertzeko gakoak
Ideia komunistak antzinakoak badira ere, komunismoaren aldaera nagusiaren abiapuntuaKarl Marxek etaFriedrich Engelsek1848an argitaratu eta ideologia komunistaren aitzindaritzat jotzen denAgiri Komunista izenburukomanifestuan dago. Hain zuzen, komunismoa, adiera zabalduenean,marxismoan txertatzen da: horren arabera, gizarte aldaketa sistema ekonomikoak eragiten du funtsean, hain zuzen sistema ekonomikoa kontrolatzen dutenen eta kontrolatzen ez dutenen artekoklase-borrokan; horrela, kapitalismoan ekoizpen-bideen jabe denburgesia eta burgesiak esplotatzen duenproletarioen edo langileen klasea daude aurkari; proletarioek beren egoeraren kontzientzia eskuratu, beren burua Alderdi Komunistan antolatu,iraultza egin eta boterea eskuratzerakoan,proletarioen diktadura jarriko lukete indarrean;kapitalismoak gizakien artean sortutako gatazkak gaindituta, proletarioen diktadura eta bere tresna guztiak desegin eta gizarte komunista sortuko litzateke.
Komunismoaren printzipioak gauzatzeko ahaleginetan aurrera atera zen lehen iraultzaErrusiakoa izan zen, 1917an. Iraultza horren liderraVladimir Ilich UlianovLenin izan zen, eta hark zioen Errusiaren iraultzaren emaitza «kapitalismoaren kate-mailarik ahulena» Errusia zelako gertatu zela. Berez, garai hartan Errusiak atzerapen teknologiko eta industriala nabarmena zuen, bere ekonomiaren oinarri nagusia nekazaritza sasifeudala izanik.
Errusiako Iraultzak industriaren jabetza pribatua ezabatu, nekazaritza kooperatibak sortu eta ekoizpen baliabideen biderkatzearen alde egin zuen nabarmen. Leninen helburu nagusietarikoa Errusianargindarra zabaltzea izan zen; berak zioenez, sozialismoa sobietak gehi argindarra zen.
Stalinen garaian industrializazioaren erritmoa azkartu egin zen, eta are gehiagoBigarren Mundu Gerra hurbildu zenean, industria astuna eta elikagaien ekoizpenari lehentasuna eman baitzitzaion. Ekonomian bost urteko planak ezarri ziren, eta StalinekSobietar Batasuneko Alderdi Komunistaren barruan sortutako disidentziari aurre egin behar izan zion.
Lehen Internazionala (edoLNE, Langileen Nazioarteko Erakundea) izan zen langile klaseari lotutakosindikatuak etaalderdi politikoak erakunde bakarrean lehenik elkartzeko saioa.Londresen sortu zen, langileen arteko bilera batean,1864an. Lehen kongresua 1866an egin zuen,Genevan. 1872an LondresetikNew Yorkera eraman zuten egoitza. Bere garaian, Internazionalak 1,2 milioi kide izatera iritsi zen mundu osoan, nahiz eta bere kazeta ofizialak 8 milioiko tirada izan.
Langileen Nazioarteko Erakundeakanarkismoaren etamarxismoaren arteko gatazka ideologikoak nabarmendu zituen.
LNE ez da nahastu behar Langileen Nazioarteko Elkartearekin, urte asko geroago, 1922tik 1923ra,anarkistek etaanarkosindikalistek sortua Berlinen.[9]
Nazioarteko honetan ere agertu zenestalinisten etatrotskisten arteko gatazka. Trotskistek nazioarteko lehen lau biltzarren zilegitasuna besterik ez zuten onartu,HitlerAlemanian boterera iritsi baino lehen egindakoak, hain zuzen. Une hartan, trotskistak behin betiko banandu ziren Internazionaletik, etaLaugarren Internazionala eratzen hasi ziren.
1943komaiatzaren 15ean,Teherango Batzarra egin ondoren, Internazional Komunistaren batzorde exekutiboak, «alderdi komunisten heldutasuna kontuan hartuta», eta herrialde kapitalista aliatuen errezeloak saihesteko, Internazionala desegitea erabaki zuen.[11]
Postulatu marxistak jarraitzen zituen lehen iraultza izan zenErrusiakoa, 1917an. Mugimenduaren buruzagiVladimir Leninek kontraesan kapitalisten ebazpen hura azaldu zuen, esanezkapitalismoak «lotura ahulenean» huts egin zuela,Marxek etaEngelsek uste izan zutenaren aurka. Hain zuzen, Errusia garapen industrial eskaseko herrialdea zen, nekazaritza sistema ia feudal batean oinarritua.
Stalinen gobernuan,industrializazioa pausoz pauso azkartu zen, nazioarteko egoera tentsio handia kontuan hartuta.Bigarren Mundu Gerrak areagotu egin zuenindustria astuna etaelikagaien industria sortzeko prozesua, eta, aldi berean, handitu egin zituen estatuaren kontrolak. Aldi horretan,sozialismorako trantsizio etapa bat izan zen, bosturteko zenbait planaren bidez, baina, aldi berean,Alderdiaren Komunistaren eta Batzorde Zentralaren burokraziaren esku botere politikoa gero eta gehiago kontzentratu zen;Stalinen eta bere kideen arabera, hori beharrezkoa zen gerra baldintzengatik. Maila politikoan, Alderdi Komunistaren barruko oposizioko sektore disidenteen jazarpen politikoa areagotu egin zen, geroago,Hirugarren Internazionalera zabaldu zena. Ildo politiko autoritario horren adierazle nagusiaPurga Handia izan zen.[13]
1940tik aurrera, Laugarren Internazionalak zenbait zatiketa jasan zituen. Ordutik, zenbait antolamenduk Laugarren Internazionalaren ordezkari edo oinordeko izateko esklusibotasuna aldarrikatu izan dute, nahiz eta, beste batzuek, haren ondare edo programa politikoa aintzat hartuta, zatiketaren aurkako berreraikitzearen alde egiten duten.[15]
Munduko leku bakoitzean hedadura gehiago edo gutxiago izan arren, alderdi komunistak gutxitan iritsi ziren boterera. SalbuespenakEkialdeko Europako herrialdeak izan ziren,SESBen ezarritako erregimen politikoaren kontrolpean egon zirenak,Stalin boterera iritsi ondoren, 40 urtez baino gehiagoz.Bigarren Mundu Gerraren amaieran,nazien armadaren porrota eragin zuelarikArmada Gorriak, Europako ekialdea mendean hartu zuen. Hala ere, baiJugoslaviak, bai ondorenAlbaniak etaErrumaniak beren autonomiari eutsi zioten, sarritan Moskurekiko desadostasunak argiro azalduta. Ekialdeko Europako herrialdeetatik kanpo, komunistak boterera iritsi zirenTxinako Herri Errepublikan,Ipar Korean,Vietnamen etaKuban —matxinada armatuen edo gerrillarien bidez, bakoitza bereAlderdi Komunistak zuzendu edo eraginda, nekazarien eta herri sektoreen laguntzarekin.[16]
Txilen, 1970eko hamarkadaren hasieran,Unidad Popular (Herri Batasuna) alderdien koalizioa gobernura iritsi zen,Salvador Allende buru zela,1970eko iraileko hauteskundeak irabazi ondoren. Gobernu koalizioa ezkerreko alderdi eta mugimenduak biltzen zituen aliantza bat zen, parlamentuan gehiengorik ez zuena.Alderdi Komunistak parte hartzen zuen. beste batzuekin batera, hala nolaAlderdi Sozialista, Ezker Kristaua, Alderdi Erradikala eta Ekintza Popularreko Mugimendu Unitarioa (MAPU,Demokrazia Kristau Demokraziatik banandua). Koalizioaren kontsigna nagusia izan zen «sozialismorako bide baketsua», Allenderen inguruko aliantza politikoaren oinarri programatikoa, baina garai hartako mugimendu iraultzaile guztiek babesten ez zuena. Bide horrek berekin zekarrensozialismoa eraikitzeaestatu parlamentarioburgesaren berezko erakundeen bidez,fronte popularren estrategiari jarraituz, «progresistatzat» edo «herrikoitzat» jotzen ziren indar politikoen arteko hauteskunde koalizioan oinarrituta gobernuak ezartzeko. Esperientzia hori zapuztu egin zuen zentroko eta eskuineko indarren oposizio gogorrak, Estatu Batuen laguntzarekin, azkeneanestatu kolpea eragin baitzuen 1973an. Matxinada militarraren ondorioz,Salvador Allende presidente sozialistaren heriotza ez ezik,Movimiento de Izquierda Revolucionaria alderdiak edoMAPUren zati marxistak gidatutako langile erresistentziako guneak (hala nolaindustria kordoiak) guztiz deuseztaturik gelditu ziren. Parlamentua deseginda eta erregimen militar zorrotz eta odoltsu bat ezarrita, hurrengo urteetan errepresio sistematiko jarraitu bat ezarri zuen, ez bakarrik Alderdi Komunistaren aurka, baizik Allenderen gobernuetan parte hartutako erakunde politiko eta sindikatu guztien aurka.[17]
Nazioarteko mugimendu komunistak krisi ugari jasan zituen XX. mendean zehar. Lehena,Leon Trotski Sobietar Batasunaren zuzendaritzatik urruntzearekin lotua,Stalinekiko desadostasun sakonek eraginda. Mexikon erbesteratu zen Trotski; hanRamon Mercader agente estalinistakerail zuen.Armada Gorriko gidari ohiakiraultza etengabea aldezten zuen.
Bigarren krisi handiaSobietar Batasunaren etaTxinaren arteko liskarrak eragin zuen,nazioarteko politikari dagokionez.Faxismoa Europan gailendu zen garaietatik, Sobietar Batasunakinperialismoarekiko bizikidetza baketsu bat eta batasun politika bat bultzatu zituen burgesiaren indar demokratikoekin,mundu kapitalistan jarduten zuten alderdi komunistei zegokienez.Txinako Alderdi Komunistak inperialismoarekin zuzenean borrokatzeko politika zuen, nahiz eta haren aurka zeuden burgesia nazionalekin akordioak lortzen ahalegintzen zen. Politika desberdin horrek beste eten sakon bat eragin zuen alderdi komunista askotan. 1970eko hamarkadan, txinatarren aldeko komunismoak aliantza bitxiak eragin zituen, gobernu bakoitzakPekinekin zuen harremanaren arabera.[18]
Alderdi komunistak Bigarren Mundu Gerraren ondoren
Bigarren Mundu Gerra amaitzean,Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna mundu mailako potentzia handi bat zen.Stalinen heriotzarekin, 1953an, bere metodoennortasunaren gurtza deiturikoaren kritika bat egin zuen erregimenak.Khrustxov buru zelarik,desizoztearen etapa hasi zen. Horrek ez zuen eragotzi, baina, geroago Khrustxov bera metodo autoritarioez salatua izatea.[19]
Txinako Herri Errepublikak aurrera egin zuen,1949anTxinako Alderdi Komunistaren zuzendaritza militarrari esker sortua,Mao Zedong buru zela eta armada oparo batek sostengatua. Kontraesan gero eta handiagoen artean, forma ekonomiko mistoak ―hau da, kapitalismotik hartutako antolamendu batzuekin― onartzen hasi zen, 1970eko hamarkadatik aurrera,Deng Xiaoping buru zela, baina alderdi bakarraren sistema politikoa aldatu gabe eta Estatuaren kontrol politiko eta polizial zorrotza lasaitu gabe.[20]
Bigarren Mundu Gerraren ondoren, Europako bi alderdi komunista,frantsesa etaitaliarra, asko hazi egin ziren, bakoitza bere herrialdean indar politiko giltzarri bihurtzeraino. Mugimendu sindikalean eragin zabala zeukaten, ordezkaritza parlamentarioa zuten eta barne politikan aliantza politika konplexu batez jokatzen zuten.Sobietar Batasunarekiko kritiko izan ziren alderdi askotan. Jarrera independente horrekeurokomunismoaren muin bihurtu zituen bi alderdiak; joera horren ikuspuntua izan zen hauteskunde parlamentario pluripartidisten bidez herrialde kapitalista batean boterea lor zitekeela. Eurokomunismoak behin baino gehiagotan egin zion aurreSobietar Batasuneko Alderdi Komunistari, eta horregatik, besteak beste, iritsi zen hedapen zabala izatera, bereziki Italian.Frantziako Alderdi Komunistak ez zuen aldatu, hala ere, aurreko garaietan garatutako kudeaketa metodo guztiz zentralista. Ez zen hain zurruna izanItaliako Alderdi Komunista. Honek, gainera,Kristau Demokraziarekikokonpromisohistorikoaren politika diseinatu zuen, balizko aliantza taktikoak baino askoz harago zihoana.Espainiako Alderdi Komunista ez zen hain boteretsua, eta eurokomunismoarekin bat egin zuen arren,diktadura frankistatik erregimen konstituzional berrirakotrantsizioan aldarrikapen historiko askori uko egin zion,monarkia onartuz etaMoncloako Itunen alde eginez.[21]
Kuban, 1959ko iraultza orduanAlderdi Komunistakoak ez ziren gazteiraultzaileek gauzatu bazuten ere, Alderdi Komunista hegemonikoa bihurtu zen, hein handi batean,Estatu Batuek ezarri zutenblokeo ekonomikoaren ondorioz, herrialdeko ekonomia gero etaSESBen mendekoago bihurtu baitzen. SESB erori zenean, Kuba komunismoaren gotorleku bakarti gisa gelditu zenAmerikan, nahiz eta atzerriko kapital pribatuen parte hartzea onartu, turismoari begira.[23]
Txinako Herri Errepublikan ere eraldaketa sakonak garatu ziren nazioarteratzearen eta aldarrikatutako printzipio politikoetatik asko aldentzen den eredu ekonomiko baten inguruan, estatu kapitalismoaren eta merkatu sozialismoaren erdibide moduko batean.
Vietnamen eta, neurri apalagoan,Laosen, Txinaren norabide bereko erreforma bidean sartu ziren;Ipar Koreak, aldiz, erreforma liberalizatzaileen aurkako eta patriotismoaren nahiz ekonomia sozialistaren aldeko jarrera itxiari eutsi zion, nahiz eta azkenaldian atzerriko kapitala sartzea ahalbidetzeko mekanismoak hartzen ari den.[24]
Komunismoak, kontzeptu soziologiko gisa ulertuta, ekoizpen- eta/edo kontsumo-ondasunak erabat komunean edukitzean oinarritutako ordena sozioekonomikoari egiten dio erreferentzia.
Émile Durkheim soziologoaren definizioan, komunismoa gizarte-ordena (berez komuna) gisa deskribatzen da, non kontsumoa kolektiboki antolatzen den, ekoizpenean papera libreki eta indibidualki aukeratzen den bitartean (nahiz eta lanaren produktua komunitatearen zerbitzura egon). Komunismoa horrela definitzen da sozialismoaren aurkaritzan, bertan kolektiboki ezartzen baitira ekoizpena eta lanaren forma; kontsumoa, berriz, pribatuan gozatzen da, eta gizarteari, askatasunez, egindako lan-ekarpenaren mende dago:
«
Egia da sistema batek eta besteak eremu kolektiboan sartzen dituztela, ikuskera indibidualisten arabera, eremu pribatuari egokitu beharko litzaizkiokeen jarduera-modalitateak, eta, zalantzarik gabe, horrek eragin du gehien nahastea. Baina puntu honetan ere, aurkakotasun zorrotza dago. Sozialismoaren arabera, funtzio ekonomikoak berak, hau da, zerbitzuak ekoizteko funtzioak (merkataritza eta industria) sozialki antolatuta egon behar dira, baina kontsumoak pribatua izaten jarraitu behar du. Ez dago, ikusi dugun bezala, doktrina sozialistarik gizabanakoari legez eskuratu duena nahi bezala eduki eta erabiltzeko eskubidea ukatzen dionik. Komunismoan, aldiz, kontsumoa arrunta da, eta ekoizpena, pribatua.Utopian, bakoitzak bere aldetik egiten du lan, nahi duen bezala, eta beharturik dago alfer ez egotera. Bere lorategia lantzen du; bere ogibideaz arduratzen da, gizarterik indibidualistenean egin lezakeen bezala. Ez dago arau komunik langileek, elkarren artean, dituzten harremanak zehazteko, ez eta jarduera desberdin horiek helburu kolektiboetara nola heldu behar duten zehazteko ere. Bakoitzak gauza bera egiten duenez, edo ia, ez da lankidetzarik arautu behar, baina norberak ekoitzi duena ez da berea. Ezin du nahi bezala erabili. Komunitateari eman behar dio, eta berak kolektiboki erabiltzen denean bakarrik erabiltzen du. Gizarte-antolamenduko bi mota horien artean, beraz, polipo kolonia jakin batzuen eta goiko animaliena bereizten dituen antolaketa distantzia bera dago. Lehenengoan, elkartutako banako bakoitzak bere kasa ehizatzen du, modu pribatuan, baina harrapatzen duena urdail komunera doa, eta gizabanakoak ezin du aberastasun komunaren bere zatia izan, hau da, bere janari-zatia, gizarte osoak aldi berean jaten ez badu. Aitzitik, ornodunen artean, organo bakoitza, bere funtzionamenduan, beste organoekin harmonizatzeko arauetara egokitzera behartuta dago; nerbio-sistemak bermatzen du akordio hori. Baina organo bakoitza eta organo bakoitzean ehun bakoitza eta ehun bakoitzean zelula bakoitza, bereiz elikatzen da, askatasunez, besteen mende egon gabe. Organismoaren atal bakoitzak ere bere elikadura berezia du gainera. Hain maiz parekatu diren bi gizarte-kontzepzioen arteko distantzia ez da txikiagoa.[27]
»
BadirudiMax Weber ekonomialari eta soziologoa bat datorrela definizio horrekinetxeko komunismoa deiturikoari dagokionez, baina ez komunismoari orokorrean dagokionez. Weberren ustez,sozialismo terminoa, helburu praktikoetarako, komunismo moduarrazional bat deskribatzeko modua bezala erabil daiteke, non gizabanakoen ekoizpena eta kontsumoa ere modu kolektiboan antolatzen diren; balizko komunismo aurremodernoetan, berriz, ekoizpena eta kontsumoa, banaka, libreak dira, baina horien helburua eta jatorria, hurrenez hurren, funts kolektibo komun bat dira beti:
«
Etxeko komunismoaren printzipioak, norbanakoarenesleipenik gabe, baizik eta norbanakoak bere indarren arabera laguntzen eta bere beharren arabera gozatzen duena (ondasunek lortzen duten heinean), gaur egun ere, gurefamiliaren etxeko komunitatearen ezaugarririk funtsezkoena izaten jarraitzen du, noski, ia beti etxeko kontsumora mugatutako hondakin gisa.[28]
»
«
[...] Komunismoa ondasunen erabileran "kalkulurik" ez dagoela ulertzen badugu, eta ez ekoizpenaren antolaketa arrazionala edozein antolamenduri begira ("sozialismoa").[28]
»
Weberrek komunismoaren izaera produkzioa antolatzen duen plangintza orokor gisa deskribatzen du merkatuko gizarte batekin kontrastatuz:
«
"Administrazio-ordena" kontzeptuaren barruan, administrazio-koadroaren zein kideen "elkartearen aurrean" jokabiderako balio izan nahi duten arau guztiak sartzen dira, edo, esan ohi den bezala, administrazio-koadroaren eta haren kideen ekintza planifikatu eta positiboki preskribatu baten bidez elkartearen antolamenduak ziurtatu nahi dituzten helburu guztietarako balio nahi dutenak. Erabateko izaera komunista duen antolaketa ekonomiko batean, gizarte-ekintza oro mota horretakoa izango litzateke gutxi gorabehera; zuzenbide-estatu batean, bere forma garbi eta absolutuan, epaileen, polizien, epaimahaien, soldaduen eta legegintza- eta hauteskunde-jardueren ekintzak baino ez lirateke izango mota horretakoak. Oro har —baina ez beti bereziki—, administrazio-aginduen eta agindu arautzaileen muga, izan ere, bat dator (elkarte politiko baten barruan) zuzenbidepublikoaren etapribatuaren arteko bereizketarekin.[28]
»
Ferdinand Tönnies soziologoak deskribatzen du, komunismoan, ekoizpen bitarteko sozialen eta fabrikatutako ondasunen azken helburua kolektiboa denez (eta, aldi berean guztien artean partekatua) kideek bizi eremu komun bakar batean zuzenean parte hartuz inplikatzen dituela.[29] Kontzeptu hori partekatua da, ñabardura etimologiko gisa, terminoaren kontzeptua ondorioztatzeko.[30]
Karl Marxek, bere lehen eskuizkribuetan, komunismoaren ideiak deskribatu zituen, bere garapenerako baldintzak sortzen dituen jabetza pribatuaren izaeraren arabera, proiektu sozial gisa hartzen dituen garapenaren izaera eta formak, baina definizio esentzialista eta komunismoaren eta sozialismoaren arteko bereizketarik egiten saiatu gabe, egileak aurreikusitako etorkizuneko antolaketa sozialak tradizionalismo komunitarioaren eta kontraktualismo sozietarioaren elementuak konbinatu eta gaindituko lituzkeelako.[31]
Bere aldetik,Friedrich Engelsek giza gizarteen garapen historikoaren hasieran komunismo primitiboko aldi bat egon zen ideia hartu zuenLewis Henry Morgan antropologoarengandik, eta bereFamiliaren jatorria, jabetza pribatua eta Estatua liburuan sistematizatu zuen, non bere izaera soziologia enpirikotik hurbilago dagoen ikuspegi batetik deskribatzen den.
Antikomunismo terminoa erabiltzen da, adiera zabalenean, komunismoarekiko aurkakotasun edo etsaitasun jarrera teorikoen eta praktikoen multzoa izendatzeko. Hala, antikomunismoa izan daiteke posizionatze ideologiko hutsa, diskurtso politiko egituratu bat, ekintza politiko bat edo propaganda egitea. Alta, antikomunismo hitzaren zentzua aldakorra da, izan ere, "komunismoa" berak ere herrialdeetan oso mamitze desberdinak izan baitu. Antikomunismoaren nolakotasuna azaltzen duten faktoreak lotuta daude borrokatu nahi den komunismo motaren ezaugarriekin.[43]
Euskaldiko Partidu Komunista: 1935ean sortu zen,Bilbon,Juan Astigarribia buru zuela, eta Hego Euskal Herriko (Federación Vasco-Navarra) bildu zituen. Gipuzkoa,Jesus Larrañaga urretxuarra nabarmendu zen alderdiko kide gisa, esparru sindikalean egindako lanagatik, besteak beste,Pasaiako portuko langileen artean.Francoren diktaduraren garaian, 1960. urteetatik aurrera,Langile Komisioen barruan indar handi hartu zuen, batik batBilboaldean.Trantsizioko lehen hauteskundeetan, ez zuen emaitza nabarmenik lortu,Langile Komisioak sindikatuan indar handia gorde arren. 1978an, Nafarroako komunistak Euskadiko Partidu Komunistaren barnean sartu ziren. Alderdiaren IV. kongresuaren ostean, 1981ean,Euskadiko Ezkerra erakunde politikoan sartu zen. Barne zatiketa ugariren ostean, 1980ko hamarkadatik aurrera,Ezker Batua koalizioa bultzatu du.
Euskadiko Mugimendu Komunista:ETAren barruan 1966an gertatutako zatiketa bat (ETA-Berri) dago alderdi honen oinarriak. Langile eta herri mugimenduamarxismo-leninismoaren ikuspegimaoista batez egituratu nahi izan zuen, hastapeneko urteetan. 1977an,Euskadiko Ezkerra koalizioa sortu zuen,EIA alderdiarekin batera, nahiz bi urte geroago utzi zuen. Hauteskunde batzuetanHerri Batasunaren aldeko botoa eskatu ostean, 1987tik aurrera LKI alderdiarekin harremanak estutzen joan zen, bi alderdien arteanBatzarre sortu zuten arte Nafarroan, 1990ean, etaZutik 1991n, EAEn.
Liga Komunista Iraultzailea: ideologia komunista etatrotskista ukan zuen. Alderdiaren jatorriaETAk 1970eanItsasun egindakoseigarren biltzarrean dago: handik ateratako lerroobreristak 1972ko udan talde bereizi bat sortu zuen, ideia trotskisten inguruan. 1973an, Espainiako LCR alderdiarekin bat egin zuen. 1976an, alderdi bateratuak,IV Internazionaleko partaide izanik, LKI izena hartu zuen Euskal Herrian. Geroago, bat egin zuenEMK alderdiarekin, lehenik Nafarroan, 1990ean,Batzarre sortzeko, eta hurrengo urtean EAEn,Zutik sortzeko.
James D. Forman (1972)Communism from Marx's Manifesto to 20th century Reality. New York, Franklin Watts Ltd.ISBN 978-0531025710.
François Furet (2003)Le passé d'une illusion: Essai sur l'idée communiste au XXème siècle. Paris, LGF/Le Livre de Poche.ISBN 978-2253904762.
Robert Vincent Daniels (1984)A Documentary History of Communism and the World: From Revolution to Collapse. Vermont, University Press of New England.ISBN 978-0874513004.
↑Ferdinand Tönnies (1887)Gemeinschaft Und Gesellschaft. Kessinger Publishing.ISBN 978-1168583338.
↑(Ingelesez)Alan Woods. (2021). The History of Philosophy: A Marxist Perspective. Wellred ISBN978-1913026240..
↑Paul S. Adler,Community and Innovation: From Tönnies to Marx,Organization Studies, 2015, SAGE Publications, DOI: 10.1177/0170840614561566, vol. 36(4) [445-471], 465-466 or.
