Kemi (ipar samieraz:Giepma)Botniako golkoaren ertzean etaKemi ibaiaren itsasadarrean dagoenLappi eskualdeko hiria da.Oulurekin batera,Finlandia iparraldeko industria-hiri ezagunena da etaKemi-Tornio Ardatza izeneko eskualde ekonomikoan dago, alegia, Lappiren motore ekonomikoa den eskualdean. Azaleraren zati nagusia itsas eremua da eta 95,27 km²-ko lur-azalera baino ez dauka; ondorioz,Lappi osoko hiri txikiena da. Hiriaren azpiegitura nagusiaportua da eta bertako itsas merkataritza bideei esker batik bat,Ardatza FinlandiakoBPGper capita handiena duen bosgarren azpieskualdea da. Kemiko parke nazional bakarra ereBotniako badian dago,Perämeri Parke Nazionala. Bertan, itsas fauna basatia industriaguneko kutsaduratik babesturik dago eta bisitariek hiria osatzen duten ehunka uharteak bisitatzeko aukera dute. Eskualdeko lau itsas udalerritako bat izateaz gain, biztanle gehien dauzkan Lappiko hirugarren hiria ere bada, guztira, 22.500 bat lagun. Gehienak industrian diharduten langileak direnez,alderdi komunistak etaSESBek hiriko giro politikoan izan duten eragina izugarria izan da.1960ko hamarkadaz geroztik, hau da,Kemiko Ostegun Odoltsua etagreba bortitzak izan zirenetik hiria "Punaisena Keminä" (euskaraz,Kemi Gorria) izenaz ezaguna da herrialdean.
Azkenik, aipatzekoa da azken urteotanFinlandiako Gobernuak laguntzak eman dituela udalerri fusioak gauzatzeko eta 2013rako, azpieskualde guztia hiri-federazio moduko entitate bat bihurtzeko proposamena adostu dutelaItsas Lappi osatzen duten udalerriek.
KemiFinlandia iparraldekoLappi eskualdearen hego-mendebaldean dago,Itsas Lappi izenaz ezaguna den lurraldean. Hain zuzen ere, hiria izena zor dionKemijoki edo Kemi ibaiaren itsasadarrean eraiki zuten, hau da, ibaiak bere urakBotniako golkora isurtzen dituen eremuan. Beraz, Kemi itsasertzean dagoen eskualdeko lau udalerrietako bat da eta,Simo bizilagunarekin batera, hegoalderen dagoena. Ondoko udalerriak Simo ekialdean,Keminmaa iparraldean, etaTornio hiria mendebaldean dira; horiekin etaTervola udalerriarekin batera, KemikKemi-Tornio Ardatza izenaz ezaguna den azpieskualdea osatzen du, Lappiren erdigune ekonomiko eta industriala den azpieskualdea.Suediar muga, bestalde, 20 km ekialdera dago. Hiriak gaur egun 747,44 km²-ko azalera du, dena den, %86,2Botniako badiako ur-eremu gazia da; lur-eremuak 95,27 km² baino ez du hartzen. Hala, Kemi eskualdeko udalerri txikiena da. Industriak eta orokorrean eraikitako lurzoruak azalera ehuneko handiena bereganatu duen Lappiko udalerria den arren, eskualdeari ospea eman diontaigak edo baso borealak ere bere lekua du hirian eta baso mota hau osatzen dutenhaltzadiak,izeidiak,makaldiak,pinudiak,sahastiak etaurkidiak ipar-mendebaldean, eta hegoalde-mendebaldean dauden uharte handi eta zaharrenetan hazten dira[3].
Hiriazirkulu polar artikoaren azpian dago, 120 bat km hegoaldera, bainaeskualde azpiartikoan; horrenbestez, Lappin ezaguna dengauerdiko eguzki fenomenoa ez da bertan gertatzen. Hala ere, eguzkiaren argitasuna udalerriko zeruaren jabe izaten da ekainean eta uztailaren hasieran. Bestalde, Kemiko klima nagusiaazpiartikoa da. Tenperaturak leunak izaten dira udaran, baina neguak hotzak eta luzeak izan ohi dira. Hilabete hotzenetan, urtarriletik apirilera, Botniako badiako ura izoztu egiten da eta hiriaren 644,85 km²-ko ur-gazi azalera, izotz-pista erraldoi bihurtzen da.Kemiko portua libratu eta merkataritza-bideak irekirik mantentzeko izotz-hausleak erabiltzen dira, horien artean gaur egun helburu bakarra aisia duenSampo izotz-hauslea.Ipar argiak, azkenik, nahiko ohikoak izaten dira neguko gau ilun eta oskarbietan; irail eta martxo bitartean bi gautatik batean izaten den fenomenoa da, urrian eta martxoan bereziki[4].
Botniako golkoak kostaldeko hiriaren azalera ehuneko handia hartzen du: %86,2. Dena den, itsasoa ez da Kemiko ur-eremuaren erantzule bakarra; ur gaziko 644,53 km²-ez gain, tamaina txikiko aintzirek eta ibaiek ere azalera hori osatzen dute. Aintzira hauen artean daude, besteak beste, Ahvenjärvet laku-multzoa, Takalahti txikia eta izen bereko auzoaren bihotza den Takajärvi. Botniako badiako urak zikin zeuden garaian, kemiarrek Takajärviko hareatzetara joateko ohitura hartu zuten eta gaur egun udako egun epel eta atseginetan aintzira herritarrez betetzen da. Hiria zeharkatzen duten ibaiak, bestalde, Vähä Ruonaoja meharra eta Lappi ipar-ekialdetik hego-mendebaldera bitan zatitzen duen Kemijoki ospetsua dira. Kemi ibaia edo KemijokiErrusiaren mugan dagoenUrho Kekkonen Parke Nazionalean sortu,Rovaniemi hiriburutik igaro eta Kemin itsasoratzen da; guztira, 552 km-ko ibilbidea du. Finlandiako eta eskualdeko historian garrantzi handiko ibaia da, mendeetan iparraldeko garraiobide nagusia izan baita. Hala nola,Ekialdeko Lappiko basoetako enborrak Kemijokiren uretan zehar iristen ziren Botniako badiaraino.
Kemi ibaiaren itsasadarra ehunka uharte eta irla txikik betetzen dute. Urtaroaren arabera itsas-maila aldatzen denez eta noizbehinka harkaitz berriak ere azaleratzen direnez, zaila da uharteen kopuru zehatza ematea. Dena den, udalerriaren azaleran berrehunen bat zenbatu dituzte. Gutxi batzuetan etxeak eta azpiegiturak ere aurki daitezke, sasoia bertan igarotzen duten udatiarrak baitaude. Uharte handi eta garrantzitsuenen artean daude, besteak beste,portua dagoenAjos, hiritik gertu daudenPajusaari,Kuivanuoro,Sotisaari etaVeitsiluoto, udako etxe asko daudenSelkäsaari, eta Botniako Badiako Parke Nazionala osatzen dutenIso-Huituri eta hegoaldeko muturrean dagoenSelkä-Sarvi. Azkenik, aipatzekoa da antzina uharte bat izan zen eta gaur egun udalerriko hirigunea denSauvosaari.
Hain zuzen ere, Botniako badian dago Kemiko parke nazional bakarra:
Botniako Badiako Parke Nazionala: Kemi eta Tornio artean dagoen 157 km²-ko parke nazionala da. Natura erreserba bi udalerrien kanpoko uhartediak osatzen du, beraz, azalera handiena itsasoko urak hartzen du. Bertako uharteakAzken Izotz Aroaren ondorioz sortu ziren, zaharrenek mila urteko adina baino ez dute. Gainera, glaziarrak eragindako depresioak oraindik jarraitzen duenez, itsasoko ur-maila urteko 9 mm-ko abiaduran jaisten da eta, ondorioz, noizean behin, haitz berriak azaleratzen dira. Uharte handienak Iso-Huituri, Maa-Sarvi eta Selkä-Sarvi dira, aspalditik arrantzaleen egonleku direnak. Azken horretan, hain zuzen, XVI. mendeko herrixka baten aztarnak ikus daitezke oraindik; gosete garaian 300 biztanle izatera ere iritsi omen zen Selkä-Sarvi. Dena den, motordun itsasontziak sortu zirenetik uharteek ez dute biztanle egonkorrik. Hain zuzen, bertako ingurunea eta historia babesteko asmoz sortu zen parke nazionala 1991. urtean. Gaur egun, itsasoan zehar askatasunez nabigatu daiteke, bainaitsas txakur grisak babesteko eremu bat dago Möyly uhartearen inguruan. Naturazaleak itsasoan ibiltzeko, animaliak ikusteko eta arrantzatzeko gerturatzen dira bertara eta,Metsähallitus erakundearen arabera, 2019an parkeak 6.500 bisitari jaso zituen[6].
Lappira iritsi zen lehen gizarte antolatua,Izotz Aroaren ondoren, iparraldeko klima leuntzen eta glaziarrak urtzen hasi zirenean iritsi zela uste da,k. a. 6000. urte inguruan. Mendeetan eratu zen kulturariKomsa edoGorravárri izena ematen zaio etaOzeano Artikoaren kostaldean ezarri zirenez batik bat,Ipar Itsasoko lehenFonsa kulturako tribuekin harreman estua izan zuten. Nahiz eta oraindik iparraldeko jatorrizko biztanleen,samien jatorria ezezaguna den, badirudi tribu hauen etaberanduago (Harri Aroan)Eskandinaviara ekialdetik sartu zirenherri uraldarren nahasketaren ondorioa direla. Hasiera batean, hauen lurraldeaOzeano Artikoan hasi etaFinlandia,Norvegia etaSuedia erdialdean bukatzen zen eta ehizatik, fruitu-bilketatik eta arrantzatik bizi ziren gehienbat. Nomadak ziren, ehizakiaren atzetik ibiltzen zirenez, sasoiaren arabera bizilekuz aldatzen baitzuten. Inguruan aurkitu diren biztanle hauen aztarna zaharrenakKeminmaako Keski-Penikka muinokoak dira; hiriaren mugetan aurkitu diren objektu zaharrenak, bestalde,I. mendekoak diren eta hegoaldekotavastiar edo ekialdekokareliarrek eramandako burdinezko tresna batzuk dira[9].
Testigantzarik ez dagoen arren, historialariek, lehen egonlekuasuediarrekXIII. mende hasieran eraiki zutela uste dute. Egonleku hauBotniako golko osoaren nagusitasuna bermatzeko edoKemijokiren itsasadarretik ipar-ekialdekoLaponiako merkataritza-bideak kontrolatzeko eraikiko zuten segur aski. Hiriaren lehenbiziko idatzizko aipamena, aldiz, 1329. urtekoMagnus Eriksson erregearen gutunean dago, antzinakoOstrobotnia etaVestrobotnia probintzien arteko muga erabakitzen ari zela, "Kemi" izeneko herrixka bat aipatzen baitu erregeak. Gutun honetan, bi probintzien arteko mugaKemi ibaian ezarri zen eta, honela, herrixka,Ostrobotniaren barruan etaTurkuko artxidiozesiaren menpe gelditu zen. Hasiera batean, herri honen lurraldea itsasadarretikRovaniemira, eta bertatikHaukipudas herriraino iristen zen, eta parrokia honen erdigunea zen eliza nagusia, gaur egun udalerria denKeminmaan zegoen.Moskutarrek 1473an zurezko eliza zahar hau arpilatu zuten eta ondotik, 1517an, sute handi batek erabat suntsitu zuen. Azkenik, gaur egun oraindik zutik dirauen etaLappiko eliza zaharrena den Keminmaako harrizkoeliza eraiki zuten hiru urte beranduago.
Hasiera bateansuediarren aliatuak zirenbirkarleak,Botniako badiaren ipar itsasertzaren etaTorne ibarraren jaun eta jabe izan zirenXIV. etaXVI. mendeen artean. Eskualde honetako merkataritzaren joan-etorriak kontrolatzen zituzten eta zerga-biltzaileak ziren; gaur egun herritar hauen nortasuna ezezaguna izaten jarraitzen duen arren, jakina daXVI. mendean eskualdearen etaLaponia osoaren garapena hein handi batean oztopatu zutela eta, azkenik,Erresumaren aurka matxinatu zirela. Mende erdirako garaituak izan ziren etasuediarrek, beren boterea sendotzeko,Torneå merkatal-hiria sortzea erabaki zuten. Hiri berria Kemitik pare bat km-ra dagoenTorne ibaiaren itsasadarrean eraiki zuten eta,Torne ibarraz gain,Kemijokiko etaLaponiako ekonomiaren erdigune ere bilakatu zen. Ondorioz, Kemik parrokia erraldoi baten jabe izaten jarraitzen bazuen ere, hiri nagusi baten alboan zegoen itsasertzeko herri txiki bat bihurtu zen. Arrantza-herri honen erdiguneaKeminmaan zegoen (Laurilan, zehazki), baina uda aldean, arrantzaleakBotniako badiako uharteetan zituzten egonlekuetara joaten ziren. Bertan,izokin etasardinzar ospetsuak harrapatzen zituzten eta antzinako txalupen mugikortasun mugatuaren ondorioz, uharteetan gelditu behar izaten zuten sasoiaren zati handia.Selkä-Sarvi uhartean, esaterako, 300 biztanle zituen arrantza-herri bat bazenXVI. menderako[10].
Hurrengo mendeakTornioren itzalpean igaro ondoren,XVIII. mendearen bukaeran,Finlandiaren kontrola izatekoSuedia etaErrusiar Inperioaren arteko guduak iritsi ziren.Finlandiako Gerran, azkenean,Errusiar Inperioak herrialdea bereganatu zuenfinn nazionalismoaren laguntzaz etaFinlandia,Inperioko Dukerri Handi bihurtu zen.Muonio etaTorne ibaietan jarri zen muga berria, eta herritar asko, ibaiak igaro etaSuediara alde egin zuen.Krimeako Gerra hastearekin etagolkoko itsas-merkataritza etetearekin batera,Tornio hiriak ere bere garrantzia eta nagusitasuna galdu zuen eta, azkenik, merkatal-hiri tituluari uko egin behar izan zion. KemiErrusiar Inperioaren mendebaldeko muturrean zegoenez eta itsasertzeko herria denez, tsarrak bertan mugako merkataritza garatzea erabaki zuen. Honela,Alexandro II.ak bultzatuta eta bereganatutako eskumen berriei esker,Finlandiako Dukerri HandiakTorniorekin bateraLaponiako etaOuluko probintzien garapena babestuko zuen hiri bat sortzea erabaki zuenKemi ibaiaren itsasadarrean.Lindqvist arkitektoak disenatutako merkatal-hiria aurrera atera zen eta, azkenik, 1869. urtean,Laurila herria alde batera utzi eta Kemi hiriaSauvosaari uhartean birsortu zen. "Kaupunki" –"Hiri"– tituluak zeramatzan abantailei esker, merkataritza garatu eta hirian botere handiko burgesia eratu zen. Burgesia txiki honek basogintza industriaren alde egin zuen eta 1893. urtean,Kemi Oy konpainia ospetsua fundatu zuen.Ekialdeko Lappiko baso hostotsu eta sakonetako enborrakKemijokiren bidez iristen ziren hirira eta enpresakLaitakarin eraiki zuen zerrategian egur hori moldatzeaz arduratzen ziren, ondoren, salgaiaKemiko portutik esportatzeko. Industrializazio hau bultzatzeko garraiobide berri eta modernoak ere behar ziren eta horrela, azpiegitura berriak eraikitzen hasi ziren eskualdean; hala nola,Oulu hiriburuarekin bat egingo zuenOulu-Tornio trenbidea 1903an bukatu zen,Ekialdeko Lappirekin batuko zuenLaurila-Kelloselkä trenbidearen lehen faseaRovaniemin amaitu zen 1909an, etaTorne ibarrarekin lotuko zuenKolariko trenbidea, aldiz, 23an iritsi zenKarunkira. Bestalde,Kemi ibaiaren arroaren inguruan sortu zenurre grinak ere, diru asko mugiarazi zuen garaian eta horrela, hiriaren lehenbiziko urre-aroa hasi zen. Ordukoak dituguKemiko eliza,Lappi eskualdeko lehenbizikoa izan zen eskola, antzinakoudaletxea,tren-geltokia eta portu zaharra[11][12][13].
XX. mende hasieran,Iraultza ondorenErrusian zebilen giro nahasiari probetxu atera nahian,finlandiarrek independentzia aldarrikatu zuten 1917an. Independentzia kontuanfinlandiar gehienak ados zeuden arren, bi alderdi nagusienen botere nahiak herrialdeaGerra Zibilera bultzatu zuen.Oulu,Tornio eta Kemi,Sobiet Batasunaren laguntza zuenArmada Gorriak kontrolatzen zuenFinlandia iparraldeko eremu bakarra zen. Hiri hauetako herritar gehienak industrian ziharduten langile sozialistak zirenez,Gerra Zibila deklaratu zen unean bertan, hiriaArmada Gorriaren menpe ezarri zen. Dena den,Gerra Zibila galdu ostean, Finlandia herrialde subirano bihurtu zen eta administrazio berriakOuluko probintzia zatitu,Lappiko probintzia berria sortu etaRovaniemi hiriburu izendatu zuen 1938an. Hiriburu berriak Kemik edoTorniok zuten nagusitasuna ez zuen arren, izendapen horren arrazoi ofiziala, hiriburua,Petsamoko nikel-meatzea kontrolatzeko gai zen hiria izango zela izan zen. Askoren ustez izendapen horrek mendeku kutsua izan zuen, bi hiriekGerra ZibileanArmada Gorriari laguntza eman baitzioten; dena den, iparraldera zuzendutako azpiegitura berri guztiakRovaniemira iristen hasi ziren itsas hiri industrialen kaltetan[14].
Herrialdea berpizten hasi zenean, urte batzuk geldituta izandako hiriko industriak garatzeari ekin zion berriro ere.1920ko hamarkadan beste enpresa berri bat sortu zen,Veitsiluoto Oy ospetsua.Laitakari uhartean zegoen zerrategia ere, izandako hiru sute handiekin batera, handitzen eta eraberritzen joan zen, eta industriak izandako iraultzagatik batik bat, hiriko biztanleriak gorakada izugarria izan zuen; Kemi 3.500 biztanleko herria izatetik 17.000 biztanle izatera pasa zen. 1939. urtean,Ajos uhartekoportu berria eraikitzen bukatu etaKemi-Tornio aireportua ireki zuten;30eko hamarkada oparotasunaren garaia izan zen. Baina, hiriaren bigarren urre-aro honetan,Bigarren Mundu Gerrak eztanda egin zuen kontinente zaharrean. Herrialdeak bere independiente estatusa mantendu nahian etaSESB bere lurraldetik urruntzeko helburuarekin,Hirugarren Reicharekin bat egin zuen.Norvegiatik iritsitako tropaalemaniarrak etaSuediar Boluntarioen Taldea hirian egokitu ziren etaBotniako golkoaren defentsa antolatzeari ekin zioten. Kemiar gehienakAugust Mäkiniemi koronelaren agindupeko27. Infanteria-erregimentuan zeuden. Hain zuzen,JR 27akNeguko Gerran borrokatu etaRaateko guduko garaipenenean bete betean parte hartu zuen. Aipatzekoa dasobietarrek ez zutela hiria behin ere bonbardatu, ez erasotuNeguko etaJarraipenaren gerretan. Dena den, joera hauLaponiako Gerrarekin aldatu zen. Hain zuzen, Finlandiak SESBekinMoskuko armistizioa izeneko bake-akordioa sinatu zuen, eta horrek,alemaniarrak Finlandiar lurretatik botatzea eskatzen zuen.Laponiako Gerra hasi zen.Lappin zeuden 200.000 soldadualemaniarrek bizilagun denNorvegiara,Reicharen herrialde satelitera alde egitea pentsatu zuten, baina ihes egin baino lehen,Lothar Rendulic ofizialak probintzia osoa suntsitzeko agindua eman zuen. Kemi etaTornioko portu estrategikoak ziren probintziako azpiegitura baliotsuenak eta, hain zuzen, bertan izan zengerra osoko bataila odoltsuena,Tornioko gudua. Kemiren okupazioaren ostean, 1944ko urri hasieran izan zenTornioko gudua eta bertan, guztira, bi mila soldadualemaniar etafinlandiar hil ziren eta Kemi etaTornio bizilagunak errauts-hiri bihurtu ziren. Alemaniarrak eta hiriak galtzaile nagusiak izan ziren, baina finlandiarren garaipenak, behintzat, hirien berreraiketa arindu zuen hein handi batean.Gudu honetan,alemaniarrek 132 kemiar zibil bahitu zituzten eta hauek hiltzeko mehatxua egin zuten. Dena den, azkenean, bahituak urriaren 11ean askatu zituzten eta bahitzaileak, aldiz, fusilatuak izan ziren[15][16].
Aspalditik arrantzaleak eta ehiztariak joan izan dira udan bertako uharteetara, batik bat,badiakoizokin etasardinzar ospetsuak arrantzatzera.Selkä-Sarvi uhartean, esaterako, 300 biztanle zituen arrantza-herri bat bazenXVI. menderako. Hala ere, motoredun txalupen sarrerarekin batera,XX. mende hasieran udako arrantza-herri hauek bertan behera uzten hasi ziren. Debekuaren urteetan, aldiz, 1919 eta 1932. urteen artean, irla hauek kontrabandoaren uharteak bihurtu ziren. Zamariak bertan gordetzen zuten salgaia (1924. urteanBotniako badian hondoratutakoalemaniar itsasontzi batetik lortutako salgaia, batik bat), etasuediar mugaren ondoan egotearen ondorioz, mito ugari sortu zen uharte hauen inguruan. Uharte madarikatu eta izugarri bihurtu ziren.
Bigarren Mundu Gerra osteko urteetan,Finlandiak izugarrizko hazkuntza izan zuen ekonomikoki eta gizarte eta politika egonkortasuna lortu zuen. Gerra osteko herrialde pobre bat izateari utzi,Gerra Hotzean neutral aldarrikatu,NBEk ezarritako isuna ordaindu eta 40 urtetan, teknologikoki munduko estatu garatu eta jakintsuena bihurtu zen, merkatuko izugarrizko botere ekonomikoarekin eta bizi maila altuarekin. Hasiera batean,Mundu GerranRovaniemi hiriburua erabat suntsituta izan zenez, KemikLappiko hiriburu administratiboaren funtzioa bete zuen. Dena den, funtzio hau berreraiketa lanek iraun zuten bitartean baino ez zuen bete, 1945etik 1947ra.
Hamarkada hau oso gogorra izan zen langileriarentzat, hala nola, 1949ko uztailaren 1ean,Gizarte Gaietako MinisterioakKemi Oy enpresa langileen %30-40 kaleratzera behartu baitzuten. Honela, 260 bat langile bidali ostean, hiriko gertaera lazgarriena bizi izan zen,Kemiko Ostegun Odoltsua. Kaleratzeen ostean, grebak bizitu egin ziren. Poliziaren eta langileen artean giroa nahastu egin zen etaSKP alderdi komunistak esku-hartu eta Kemiko langile guztiak bildu zituen abuztuaren 18an ospatu zen manifestazioan. Manifestazio baketsu bat zirudien ekitaldia sarraskia bihurtu zen. Polizia armatua, ekitaldia sakabanatzeko asmoz, tiroka hasi zen eta tiroketa horretan, bi grebalari hil ziren;Felix Pietilä ospetsua, eta kotxe baten azpian harrapaturik gelditu zenAnni Kontiokangas gaztea. Hilketa hauen 127 erantzuleak epaituak izan ziren arren,Alderdi Komunistak eta Kemiko herriak ez zuten epaia nahikotzat jo.Alderdi Komunistak udal hauteskundeak irabazten zituen behin eta berriz eta horregatik,50eko hamarkada guztian,sobieten aldeko taldeek greba eta buruhauste handiak eman zizkioten poliziari inguruan. Muturreko alderdi ezkertiarrak legez kanpo utzi zituenGobernuak eta iraultza saiakera ugari izan zen bertan. Hain zuzen, hiriak gaur egun oraindik mantentzen duen «Punaisena Keminä» izengoitia irabazi zuen, «Kemi Gorria»euskaraz. Industria automatizazioak eta mekanizazioak kaleratze asko ekarri zituzten hurrengo bi hamarkadetan eta hiriak ezin izaten zuen langabe horiei lanpostua emango zieten enpresa berriak erakarri. Dena den, 1964anTornion etaOutokumpu Oyj enpresak 1968anKeminmaan ireki zituzten altzairu herdoilgaitz fabrika eta kromita-meatzea nahikoak izan ziren langabezia krisiari aurre egiteko. 67an hiriak inoiz baino biztanle gehiago zituen, 29.830 lagun. Hala ere,1970eko hamarkadako krisiaren ondorioz, biztanle-kopurua gutxinaka jaisten hasi zen gaur egunera arte[17][18].
Hiriko azpiegitura nagusiak hemendik aurrera iritsi ziren, hala nola, 1965. urteanKemi-Tornio ArdatzekoLänsi-Pohja Ospitalea ireki zen. Gainera, kultura tradizio handiko hiria denez,Udalak hiru fasetan Kemi eraberritzea pentsatu zuen; horrela, 1977. eta 90. urteen artean, Arte Museoa, Liburutegi Nagusia, Auditoriuma eta Kulturetxea eraiki zuten. Bestalde, 1997. urtean,Kemi-Tornioko Zientzia Aplikatuen Unibertsitatea etaMeri-Lappi Institutua ere ireki ziren. 1990ean, azkenik, gaur egun 500 langile gaitu dituen Digipolis Kemin Teknologiakylä edo Teknologia Zentroa ireki etaPerämeri Parke Nazionala sortu zen[19][20][21].
Hiriaren 95,27 km²-ko lur-azalera sei barrutik eta hamasei auzok osatzen dute. BarrutiakLehena edoSauvosaari,Bigarrena edoKoivuharju,Hirugarrena edoKivikko,Laugarrena edoSyväkangas,Bosgarrena edoHepola, etaSeigarrena edoMerikemi dira. Hirigunea eta alde zaharrena, izen bereko barrutian dagoenSauvosaari auzoa da eta bertan, Kemi berezi egiten duten eraikin eta azpiegitura nagusienak daude; hala nola,Länsi-Pohja Ospitalea, kirol-portuak,Lumilinna edoElur-gaztelua,Eliza edota bigarren hezkuntzako Kemin Lyseon Lukio.Kivikko etaSyväkangas barrutiak bizitegi-barrutiak dira etaSauvosaarirekin etaKoivuharjurekin batera, biztanle gehien dituztenak; esate baterako, 2008anKoivuharjuk 6.264 biztanle zeuzkan,Syväkangasek 5.107,Sauvosaarik 4.554, etaKivikkok, azkenik, 4.129.Hepola, bestalde, industria-barrutia izateagatik da ezaguna eta bertan daude, esaterako,portua,Stora Enso enpresaren fabrika eta industriagunea; dena den, hirigunetik aparte eta barruti honen barruan dagoen herri-auzo txiki bat ere bada, 2.500 biztanle inguru dituena.Merikemi, azkenik, barruti hutsa da etaBotniako badiako ehunka uharteek osatzen dute. Aspaldian egonleku egonkorrak zeuden arren (Selkä-Sarvi uhartean, besteak beste, 300 biztanleko arrantza-herri bat bazenXVI. mendean), gaur egun, udatiarren etxebizitza batzuk baino ez daude, gehienakSelkäsaari uhartean.
KemiFinlandiako industria-hiri nagusietakoa izan denez, iparraldeko muturretik hegoaldera salgaiak esportatu eta inportatzeko garraiobideen beharra izan du betidanik, ondorioz, gaur egun, hoberen komunikatuta dagoenLappiko hiria da. Azpiegitura hauen artean,Europako itsas-hiri nagusienekin bat egiten duenportua,Helsinkirekin airez egunero elkartzen duenaireportua, herrialdea zeharkatzen duenValtatie 4 eta29 autobideak, etaVR-Yhtymä garraio-konpainiaren trenbide-sarea daude.
Itsas Lappiko aireportu txikia,Kemi-Tornio aireportua,KeminmaakoLautiosaari auzoaren eta Kemiren ipar muturrean dagoenPaattio auzoaren artean dago.Finavia erakundeak kudeatzen du eta 2.503 m-ko luzera eta 18-36 norabidea dituen asfaltozko pista bakarra dauka. Lappi osoko aireportu zaharrena da, hiriarenbigarren urre-arroan eraiki baitzen 1939. urtean; gainera,Laponiako Gerranalemaniarrek suntsitu ez zutenArdatzeko azpiegitura garrantzitsuena daportuarekin batera.AireportutikHelsinki-Vantaara baino ez daude hegaldiak, egunean lau bat, eta bertatik ere beste hainbeste jasotzen ditu. Hegaldi guzti hauekFinncomm Airlines konpainiak antolatzen ditu,aireportuan lan egiten duen enpresa bakarra baita. Azkenik esan, bisitari gehien dituenLappiko hirugarren aireportua dela eta 2010ean, esate baterako, 96.562 bidaiari igaro zirela bertatik[32].
Azkenik, industrian ekoitziako produktuak nazioartera garraiatzeko eta iparraldeko eskualde batek dituen beharrak asetzeko aukera eman duen hiriko azpiegitura nagusiaportua da. Finlandia etaEuropako itsas hiri nagusienekin bidaia usuak daude eta 2009. urtean, besteak beste, 1,8 milioi tona mugitu ziren bertan.Tornio bizilagunekoportuarekin batuz gero, Finlandiako portu garrantzitsuenetakoa dira.
Lehen esan bezala, hiriko azpiegitura garrantzitsuena eta ekonomian eragin handiena duenaportua da. Kemik «kaupunki» («hiri») titulua eskuratu zuenetik izan duportua, alegia, 1869. urtetik. Lehenbiziko portuaSauvosaari herrigunean zegoen eta tamaina txikikoa zen, hala ere, honi esker industria garatzen hasi eta hiria hazi egin zen.Portua laster zahartu zen eta enpresariek produktuak nazioartera zabalduko zituen azpiegitura handiago bat behar izan zuten. 1939. urtean gaur egungoportua eraiki zuten itsasertzan sakonera handia duenAjos uharte-auzoan eta aurrekoa, etxebizitza berriek ordezkatu zuten. Handik gutxira,Laponiako Gerra iritsi zen etaalemaniarrek suntsitu nahi izan zuten lehen azpiegietura izan zen.Finlandiar soldaduek, hala ere, hondaketa saiakera zapuztea lortu zuten eta ordutik, urtez urte, hazi egin den eskualdeko azpiegitura nagusia da. Hain zuzen, tona gehien mugitzen direnLappiko portua da, 2009. urtean, guztira, 1,8 milioi tona.Tornio bizilagunekoportuarekin batuz gero, Finlandiako portu garrantzitsuenetakoa dira[33].
Kemiko portuak hiru kai ditu, Ajosko, Veitsiluotoko eta Olio kaiak; azkeneko honetara, petrolioa eta Lappi eskualde osoa hornitzeko erregaiak iristen dira.Portuan dauden itsasontzien bidaia ohikoenakHanburgoko,Lübeckeko,Bremerhavengo,Felixstoweko,Anberesko etaBilboko portuetara izaten dira. Bestalde, gehien esportatzen diren produktuak papera eta zelulosa-orea dira; inportatuenak, aldiz, erregaiak eta pigmentuak. Inportazioen pisua esportazioena baino handiagoxea da, 2009an 1,13 milioi tona esportatu eta 1,17 tona inportatu baitziren[34].
Turista gehien erakartzen dituen ikuskizunaren etxea, alegia,Sampo izotz-hauslearen egoitza ereportuan da. 1961. urtean uretaratu zen itsasontzi hauBotniako badiako ur izoztua hausteaz eta merkataritza-bideak irekirik mantentzeaz arduratu zen hogeita hamar neguz. 1991. urtean, berriz, erretiratu eta bisitariak eta abenturazaleak erakartzen hasi zen. Urtarriletik apirilera, ia egunero lau orduko bidaiak antolatzen dira eta ausartenekBotniako golkoko ur izoztuetan igeri egiteko aukera dute; 2007an, guztira, 10.664 nabigatzaile izan ziren bertan[35].
Osasunari dagokionez,Lappi biospitale barrutitan banatua dago eta Kemi,Länsi-Pohja Ospitale Barrutia izenekoan dago. Hain zuzen, ospitale barruti honetako ospitalde nagusia,Länsi-Pohja Ospitalea edoLänskä izenekoa,Sauvosaari auzoan dago. Zortziehunen bat langilek egiten du lan bertan eta barrutiko 65.000 herritarren ospitalea da. 1965. urtean eraiki zen eta sail nagusitako espezialistak bertan aurki daitezke. Hiriko osasun-zentroa, bestalde, Kemin terveyspalvelut,Sauvosaari auzoan dago baita ere[39][40].
Lappi osoko hiri senidetu gehien dituen udalerria daRovaniemi hiriburua ondoren, guztira, bederatzi. Hiri senidetuak merkataritzaren laguntzaz elkartutako edota Kemiren industria ezaugarri bertsuak dituzten udalerriak dira gehienbat; hauen artean,Newtownards,Ringkøbing,Volgograd,Wismar eta bizilagun dituenLuleåsuediarra etaTromsønorvegiarra. Hiritarren diru-laguntza gehienaMozanbikera doanez,Nacala hiriaren eta Kemiren arteko azken urteko kooperazioa ere handia izan da. Azkenik, aipatzekoa daTornio bizilagunarekin etaArdatz guztiarekin adostutako akordioak; hala nola, 2013rako azpieskualdea hiri-federazio moduko entitatea bihurtzeko proposamena[41].
Kemiko etaFinlandiako gainontzeko udalerrietako udalbatzak eratzeko, lau urtero udal hauteskundeak antolatzen dira herrialdean. Gaur egun dagoen udalbatza 2012ko urriaren 28an ospatu zirenudal hauteskundeetan eratu zen.
Lehen esan bezala, udalbatza,Ezker Elkartasuna etaAlderdi Sozial-Demokrataren esku dago. Horrela, udalbatzaren presidentea etaUdalaren bozeramailea,Ezker Elkartasunaren kidea den Veikko Kumpumäki da. Hurrengo udal hauteskundeak 2012. urtean ospatuko dira, herrialdeko gainontzeko udalerrietan bezala.
Hiriak, gaur egun, 22.444 biztanle dauzka etaLappi osoko hirugarren hiri jendetsuena da; gainera, azalera hain txikia duenez, kilometro karratuko biztanle gehien dituen eskualdeko hiria ere bada. Hain zuzen, bizilagun gehien dauzkaten auzoak hiru milatik gora dituztenSauvosaari etaKoivuharju, eta bi milatik gora dituztenPaattio etaSyväkangas dira. Barruti jendetsuenak, aldiz, 6.264 biztanle dituenKoivuharju, 5.107 dauzkanSyväkangas eta, lau mila pasatxo dituztenKivvkko etaSauvosaari dira. Biztanlerik ez duen auzo eta barruti bakarraMerikemi da, bertako uharteetan berrehunen bat uda-etxe baino ez baitaude. Biztanle-kopurua asko aldatu da azken urteotan.XX. mendean izandako gorakadaren ondoren, 1967. urtean, bukaezina dirudien jaitsiera hasi zen. Hiriarenlehenbiziko etabigarrengo urre-aroetan biztanleria izugarri igo zen industriaren eraginagatik batik bat. Dena den, Kemik enpresa berriak erakartzen ez zituenez eta bertako fabrikek mekanizazioaren ondorioz langileak kaleratzen zituztenez,70eko hamarkadan biztanleria jaisten hasi zen. Lan bila alde egin zuten herritarrek, batez ere,Oulu,Helsinki etaRovaniemi hiri handietara, baina badirudi,XXI. mendearen sarrerarekin batera, biztanleriak hogeita bi eta hiru mila tarte horretan mantentzea lortu duela.
Europar Batasuneko herrialdeekin eta Finlandiako gainontzeko udalerriekin alderatuta, Kemin, 15 urte baino gutxiagoko biztanleriaren ehunekoa nahiko baxua da, %14,3koa, eta 65 urte baino gehiago dituztena, aldiz, altua, %19,5ekoa. Erlijioari dagokionez, gehienakluteranoak, berezikilaestadianismo mugimendu kontserbadorekoak, edo sinesgabeak dira. Hirian, guztira, bi eliza luterano daude, 1.200 fededunentzako eserlekua duenKemiko eliza nagusia etaHepola herri-auzoan dagoenVeitsiluotoko eliza txikia. Bestalde, hirianerrusiar komunitate txiki bat ere badagoenez, aipatzekoa da Lappiko elizaortodoxoetako bat ere bertan dagoela, 1962. urtean eraiki zenSan Joan Bataiatzailearen Jaiotzaren eliza.
Gaur egun,Rovaniemi hiriburua ondoren, Lappiko hiri jendetsuena eta motore ekonomikoa izaten jarraitzen du. Esan bezala, industriak hiriaren bizimodua baldintzatu du hein handi batean, eta ez dago esan beharrik langileriaren joera politiko nagusia zein den. KemikGerra ZibileanArmada Gorriari emandako laguntzagatik,Alderdi Komunistak udalbatzan izan duen nagusitasunagatik eta,50eko eta70eko hamarkadetan langileek antolatu zituztengreba bortitzen eskutik, hiriak "Punaisena Keminä" edo "Kemi Gorria" ezizena merezimendu osoz irabazi du[45].
1 1931. urtean, Kemiren azalera handitu egin zen 5,6 km²-tik 83,5 km²-ra; ondorioz, hiriak, ondoan zituen herri txiki batzuk eskuratu zituen.Lehenbiziko urre-aroa. 2 Hiriak biztanle gehien eduki zituen urtea 1967a izan zen, guztira, 29.830 lagun.
Nazioartean ospetsuenak diren kemiarren artean, aipatzekoak dira artistak eta bereziki, musikariak. Hain zuzen, hiriaren nazioarteko ordezkari nagusiaSonata Arcticapower metal musika-taldea da. Bertan sortu eta hazi zen taldea, etaTony Kakko abeslaria,Tommy Portimo bateria-jotzailea,Marko Paasikoski baxu-jotzailea eta taldea utzi zuenJani Liimatainen gitarrista kemiarrak dira. HirikoUdalak gizarte jarduerei eskaintzen dien diru-kopurua handia denez, ez da harritzekoa hiriak horrenebeste musikari ospetsu izatea. Besteak beste, nazioartean ez baina Finlandian oso ezagunak diren beste musikari batzuen artean, herrialdeaEurovision Abesti Txapelketan bi aldiz ordezkatu duenHeidi Kyrö abeslaria etaJori HulkkonenDJ gaztea daude[47][48].
Azkenik, berez musikariak ez diren artisten multzoa, 2010eanVenla saria irabazi zuenJope Ruonansuu aktore, musikari, komiko eta inpresionistak; umore beltza, satira eta absurdo generoak jorratzen dituenJussi Siirilä idazleak; eta Finlandia osoko astronomo ospetsuena denEsko Valtaoja adituak osatzen dute[51][52][53].
Kemiko armarria XIX. mendearen erdialdean sortu zuen G. A. Kajanus artistak, eta ikur berriak ordura arte hiria irudikatzeko erabili izan zenizokinaren irudia ordezkatu zuen; udalbatzak 1873ko maiatzaren 28an onartu zuen. Kajanusen helburua, hain zuzen ere, bertan agertzen diren objektuekin, hiriaren ezaugarri nagusiak adieraztea izan zen. Zuzen horizontal batek bi zatitan banatzen du armarria: goiko eremua eta behekoa. Goikoan, atzealde gorriaren gainean, zilarrezko aingura dago; honek itsas merkataritzaren garrantzia eta portuaren nagusitasuna irudikatzen ditu. Beheko eremuan, aldiz, zelai urdinaren gainean, ezkerrera begira dagoen izokin zilarkara dago; izan ere, arrainarekin, margolariak herriararen iragana eta bilakaera irudikatu nahi izan zituen, arrantza-herriarentzatKemi ibaiak eta bertako izokin preziatuek ezinbesteko garrantzia izan baitute. Armarriaren buruan, azkenik, urrezko konde-koroa dago[54][55].
Udalak gizarte jarduerei eskaintzen dien diru-kopurua handia denez, hainbat kirol-talde sortu dira hogei mila biztanleko hiri honetan. Sastamolo eta Kellon Lyönti (KeLy) bady ligako hirugarren mailan. Besteak beste, ondorengo hauek dira Kemiko kirol-talde nagusiak:
Talde ospetsuenaYkkönen bigarren mailan jokatzen duenPS Kemi Kings da. Futbol-taldea hiriko hiru futbol-taldeek,Kemin Palloseura (KePS),Kemin Pallotoverit-85 (KPT-85) etaVisan Pallok bat egin zutenean sortu zen 1999. urtean. Bateratzearen ondorenPS Kemi Kings taldeak lortu duen postu onenaYkkönengo zazpigarren postua da 2009an; azkenekodenboraldian, aldiz, bederatzigarren gelditu zen. Emaitza hauek urruti daudeKePS taldearen ibilbidetik, honek bai,Mestaruussarja lehen mailan bost urtez jokatzea lortu baitzuen.PS Kemi Kingsen etsai nagusia, bestalde,Tornio bizilagunekoTP -47 taldea da. Gaur egunhirugarren mailan jokatzen duen arren, bien arteko norgehiagokak biziak izaten dira, eta nahiz eta, futbola herrialde eta hiriko kirol nagusia ez den, ehunka zale joatzen diraSauvosaari kirol zelaira. Aipatzekoa da, azkenik, talde honetatik, edo honen aitzindarietatik, kemiar futbol jokalari onenak igaro direla, hala nola,Kilmarnock futbol-taldean jokatzen duenAnssi Jaakkola atezaina etaJJK JyväskyläkoJuha Pasoja atzelaria[56].
Nesken Merilappi United taldea 4. mailan.
Herrialdeko kirol ospetsuena, hain zuzen, izotz-hockeya da, eta hirian bi talde daude. Harrobi sendoa duten arren, taldeak ez dira, orain arte behintzat, oso arrakastatsuak izan. Ezagunena,Kemin Lämärit,Suomi-sarja hirugarren mailako talde boteretsua da eta 1972an sortua izan zen.HC Kemi, aldiz,III divisioona bosgarren mailako taldea da, gutxinaka hazten ari dena. Bien egoitzaPerämeren jäähalli izotz-pista da[57][58].
Bestetik, hiriko talde arrakastatsuenak,Veitsiluodon Vastusbandy-taldeko bi kategoriak dira, emakumezkoena eta gizonezkoena. Lehenengoak,SM-sarja lehenbiziko mailan jokatzen du eta ospatu ziren lehen bi txapelketak irabazi zituen 1979 eta 80an. Gizonezkoek, aldiz, ibilbide luzeagoa dute eta lauBandyliiga (Finlandiako liga gorena) irabazi dituzte; dena den, gaur egun,Suomi-sarja bigarren mailan daude. Azkenik aipatzeko taldeaPohjan Jousi da,euskarazIpar Udaberria. Arku-tiroan oinarritzen den talde honetako bi kemiarrekOlinpiar Jokoetan parte hartzea lortu zuten, hain zuzen ere,1992ko Olinpiar Jokoetanurrezko domina irabazi zuenJari Lipponen eta Finlandiako txapelduna denMari Piuva dira[59][60].
Kemiko Udalak gizarte zerbitzuetan inbertituako dirua hiriko leku aipagarrienak eraikitzeko ezinbestekoa izan da. Hain zuzen, bertakoek gehien erabiltzen dituzten eraikinak hiru fasetan gauzatu zen "Kulttuuri" izeneko egitasmo baten eskutik iritsi ziren eta70eko eta90eko hamarkaden artean ireki ziren Arte Museoa, Auditoriuma, Leipätehdas Kulturetxea, Antzokia, Musika Aretoa eta Liburutegi Nagusia, besteak beste, egitasmo horren emaitza dira. Hauei esker, hiriak artista eta, bereziki, musikari ugari trebatu ditu. Beste ondasun nabarmen multzo handia erlijio-eraikinek osatzen dute. Gizarte-mugimenduetan eliza begi onez ikusia izan ez zen arren, guztira, hiru tenplu erlijioso daude hirian: parrokiaren egoitza denKemiko eliza ikusgarria,Hepola auzoan dagoenVeitsiluotoko eliza etaSan Joan Bataiatzailearen Jaiotzaren elizaortodoxoa. Azkenik, aipatzekoa daUdalaren laguntzari, bizitako historiari eta eraikinen aspaldiko egiturei esker,Karihaarako industriagunea,Kemiko eliza, antzinakoVeitsiluoto Oy enpresaren bulego nagusia eta langileen etxea monumentu izendatuak izan zirela 1993. urtean[61][62].
Hiriak ez du ez eraikin izugarririk, ezta turistentzat egundoko interesa piztu dezakeen beste lekurik ere, baina harrigarri, ezohiko eta bitxi egiten duten berezitasun ugari ditu. Hauen artean, ondoko bostak dira aipagarrienak:
Elur-gaztelua edoLumilinna: izotzez eta elurrez bakarrik eginik dagoenFinlandia osoko eraikin handiena da.Botniako badiaren ertzean dago,Sauvosaari auzoan, eta urtez urte eraikitzen den munduko eraikin bakarra ere bada. Lumilinna hiriko erakunde nagusiekKemi-Tornioko negu turismoa sustatzeko abian jarritako egitasmo baten eskutik iritsi zen 1995ean eta irekirik egoten den bitartean, urtarrilaren bukaeratik apirilaren hasierara gutxi gorabehera, Kemiko ekitaldi garrantzitsu gehienak bertan antolatzen dira, hala nola, antzerkiak, izotz-arte erakusketak eta dantza- eta opera-saioak. Arkitektura edo eraikinaren diseinua urteko gaiaren arabera aldatu egiten da –aurtengoa, esaterako, kirola da–, baina leku finkoa duten hiru mugiezin daude: elur-jatetxea, elur-hotela eta elur-kapera. Lumilinna elur-sasoian baino irekirik ez dagoen arren, bisitari gehien jasotzen dituenItsas Lappiko eraikina da, iaz, guztira, 104.000 lagun inguru; eskualdeko eraikin arrakastatsuena da[63][64].
Harribitxi galeria edoJalokivigalleria: Finlandia osoko harribitxi galeria handienetako bat da. Galeria 1986an ireki zen, Teuvo Ypyä kemiar gemologoak bilduma dagoen eraikina erosi zuenean. Hala ere, lehenbiziko harribitxien bilduma garrantzitsua 1994. urtekoa da, hiriari emandako harrribitxiek galeriaren garrantzia handitu zutenean; urtez urte, herrialdeko galeria baliotsuena bihurtu da. Besteak beste,frantses bitxigileek eginiko etaMarie Antoinette erreginak errefusatu zuen diamantezko lepokoa,Elisabet II.aren koroaren erreplika,daniar errege-familiaren harribitxiak,Errusiar Inperioaren aginte-makilan etaXVI. mendeko jainkohindu baten estatuako begi bat izandakoOrlov diamantearen erreplika, eta objektu preziatuena denFinlandiako Erregearen koroa daude. Hain zuzen, bilduma honen balio material zehatza kalkulatzea ia ezinezkoa da eta ondorioz, ez da harritzekoa Jalokivigalleria Kemiko erakusketa erakargarriena izatea; 2007. urtean, esate baterako, 5.451 lagun izan zen bertan[65].
Historia Museoa edoHistoriallinen Museo: 1993. urtean sortu zen eta hiriko historiari buruz diharduen museoa da.Sauvosaariko eraikin ederrenetako batean dago, alegia,Birger Federley arkitektoakNordea banketxearentzat 1928an eraiki zuen estilo klasizistako eraikinean.40ko hamarkadanKemiko Udalaren eskutara iritsi zen eta, azkenean, 1993. urtean, historia museoaren egoitza nagusia bihurtu zen. Erakusketentzako 140 m²-ko aretoa dago eta zuzendaria Helka Savikuja historialaria da. Bertatik, herrialdetik eta mundu osotik pasatzen diren erakusketak ikus daitezke eta erakusketa hauek,Finlandia eta berezikiKemiko historiarekin zerikusia izan ohi dute[66].
Kemiko eliza: hiriko parrokiaren egoitza nagusia etaLappiko elizaluterano ikusgarriena da.Josef Stenbäck arkitekto finlandiarrak diseinatu zuen eta mortero adreiluz eraikia izan zen 1900. eta 1902. urteen artean. Eraikina arkitekturaneogotikoaren etanazional erromantikoaren arteko nahasketa arrakastatsuaren adibidea da, baina batik bat, izokin-kolore bereziagatik da ezaguna.Ouluko diozesiko gotzainak,Juho Koskimiesek inauguratu zuen 1903ko martxoaren 8an eta eskualdeko eliza handiena bihurtu zen. Guztira, 1.200 fededunentzako eserlekua dauka eta hegoaldean, hiriko hilerria eta gerra-oroitarriak ere daude. Objektu baliotsuenak tamaina handiko botozko itsasontzi zuria etaKangasalako Organo Fabrikan 1935an eginiko organoa dira. Hain zuzen,Eskandinaviako eraikuntza tradizioa, itsasoa eta azpieskualdeko kultura oso presente daude lan honetan eta kemiarrentzat balio handiko eraikina da. Gaur egun, Tuomas Tölli bikarioaren esku dago parrokia[67].
Sampo izotz-hauslea: mundukoizotz-hausle turistiko bakarra eta hiriko ikusgai bereziena da. 1961. urtean itsasoratu zuten eta hogeita hamar urtezBotniako badiako merkataritza-bideak neguan irekirik mantentzeaz arduratu zen 1991 arte. Ontziaren egoitza,portuaren Ajosko kaia da etaSampo Tours erakundeak kudeatzen du. Ontziak 75 m-ko luzera eta 17,4ko zabalera dauka; gainera, 70–120 cm-ko izotz geruza hausteko gai da eta eskifaia hamasei marinelek osatzen dute. Gaur egun, abendu bukaeratik apirilera, lau orduko ibilaldiak antolatzen dira ia egunero. Abenduaren 31ean,urtezaharrean, gaueko txangoak ere antolatzen dira urte berriaBotniako golko izoztuaren erdian etaipar argipean hasteko. Antolatutako txango hauetan ere, bidaiari ausartenak ur-izoztuan bainatzen dira. Iaz, guztira, 85.000 bidaiari inguru izan zituen izotz-hausleak[68].
Hiriko ospakizun bereziena, 1981etik antolatzen den Kemiko Komikialdia da,Kemin Sarjakuvakeskusfinlandieraz. Hasieran, erakusketa xume bat zen, eta herrialdeko eta nazioarteko txapelketek, hurrenez hurren, hamahiru eta hogeita zazpi lehiakide baino ez zituzten. Gaur egun, eskualdeko erakusketa garrantzitsuenetako bat bihurtu da eta mundu osoko herrialdetatik komikigileak etorri ohi dira. Komikialdia maiatzaren bigarren astean izaten da eta iaz, esate baterako,Anni Nykänen,Petteri Tikkanen,Hannu Lukkarinen,Tiina Pystynen,Kiriko Kubo etaGuy Delisle artistak izan ziren bertan. Urtero, gainera, komiki merkatu txikia duen herrialde bat gonbidatzen du erakusteak; bertatik, besteak beste,Albania,Hungaria edoPortugalgo komikiak eta komikigileak pasa dira.Kemiko Udalaren arabera, jaialdi honek urtero hogei mila komiki-zale inguru erakartzen ditu[69][70].
Alhonkaturock, azkenik, abuztuaren lehenbiziko larunbatean ospatzen den rock musikaldia da. 2004. urtetik urtero antolatzen den musikaldi honetan, eskualdeko eta herrialdeko rock eta punk talde ezagunenek jotzen dute; hain zuzen, rock eta punk-ari bakarrik eskainitako inguruko musikaldi bakarra da[71].
Lehen esan bezala, hiria,Kemi-Tornio Ardatzean dago,Lappiko erdigune ekonomiko eta industriala den azpieskualdean; Kemi biztanle gehien dituen eta industriak pisu gehien duen udalerria izanik, Ardatzari tira egiten dion hiria da.Ajos etaKarihaara auzoak dira, hain zuzen ere, eremu industrializatuenak eta bertan,Metsä-Botnia etaStora Enso papergintzan eta zelulosa-oregintzan diharduten enpresen fabrika nagusiak etaKemiko portua daude. Aipatzekoa da, gainera,Kemi-Tornio LappikoBPGper capita handiena duen azpieskualdea dela; Finlandiako bosgarrenaMariehamn,Helsinki,Salo etaLoviisa ondoren. Besteak beste,Itsas Lappiko egunkari irakurrienak direnLounais-Lappi etaPohjolan Sanomaten egoitzak ere Kemin daude.
Kemiko portuak izugarrizko garrantzia izan du betidanik.XIX. mendea baino lehen, arrantza-herriaren ezaugarri nagusiena zen eta, 1869an hiria sortu etaportua handitu zenean, aldiz, ekonomiaren ezinbesteko azpiegitura bihurtu zen. Portuari esker, Kemi, amildegian behera zihoanTornio ordezkatu eta Lappiko buru bilakatu zen. Lehenbiziko urte hauetan, gainera,Kemi-Tornio aireportua,Ekialdeko Lappirekin etaRovaniemirekin batuko zuenLaurila-Kelloselkä, etaOulurekin bat egingo zuenTornio-Oulu trenbideak ere eraiki ziren. Honela, azpiegitura hauei esker, hiria, Lappi probintziaren atea bihurtu zen.Kemi Oy etaVeitsiluoto Oy papergintzan diharduten enpresak ere, garai bertsuan sortu ziren etaXX. mendekourre-aroa izenaz ezaguna den iraultza ekonomiko handia izan zen.II. Mundu Gerrak produkzioa eten zuen arren, hau bukatu bezain pronto enpresak ziztu bizian jarri ziren berriz ere martxan eta hiriaren irabaziak haziz joan ziren.50eko hamarkadan, bestalde, poliziaren eta langileen arteko tira-bira ugari izan zen hirian.SKPalderdi komunistak babestutako manifestazioetan poliziak erabilitako indarkeria zela-eta, greba bortitz ugari izan ziren. Dena den, industriaren ekoizpenak gora egiten jarraitu zuen90eko hamarkadakobanku krisialdira arte. Garai honetan, industriak erabateko pisua galdu zuen udalerriko diru-sarreretan, eta orduan, beste sektore batzuei bidea zabaltzea erabaki zuten aginteriek. Merkataritzak eta turismoak indarra hartu dute[72].
Hiriak gehien esportatzen dituen produktuak papera eta zelulosa-orea dira; inportatutakoak, aldiz, eskualde osorako beharrezkoak diren erregaiak eta pigmentuak. Inportazioen pisua esportazioena baino handiagoxea da, 2009an 1,13 milioi tona esportatu eta 1,17 tona inportatu baitziren.Tornio bizilagunekoportuarekin batuz gero, Finlandiako portu garrantzitsuenetako bat dira[73].
Lan egiten duten herritarren, hau da, herritar aktiboen banakaeta ondokoa da lan egiten duten sektorearen arabera (2008); kemiarren %33,2ak bigarren sektorean egiten du lan (%27,8ak industrian eta gainontzekoa eraikuntzan), %0,8ak baino ez du lan egiten basogintzan edota nekazaritzan, eta azkenik, %65,2ak hirugarren sektorean dihardu (%14,4a merkataritzan, %7,7a garraioan eta %40,1a gainontzeko zerbitzutan). Estatistika honek aurretik sumatzen zena egiaztatu zuen, alegia, industriak lanpostuen ehuneko handiena duen herrialde osoko udalerritako bat dela; izan ere, %27,8a oso ehuneko altua ez dirudien arren, kontuan hartu behar da, Finlandia, zerbitzu sektoreak indar gehien duenEuropako herrialdea dela. Dena den, biztanleen azken urteetako joera, zerbitzuen mundurantz gerturatzea izan da. Gerturatze honen erruduna turismoa izan da hein handi batean, honek izan duen hazkuntzak lanpostu berriak sortu baititu. Azken urteotan, ia ehun mila bisitari iritsi eta itsasaldeko hiri honetako kultura eskaintza arrakastatsuaz gozatzeko aukera izan dute. Turista gehienak, %74,1a,finlandiarrak dira, hala ere, azken boladan,errusiarren (%3,8),alemaniarren (%3,6),greziarren (%2,4),suediarren (%1,9), etafrantses etaitaliarren (%1,8) kopuruak izugarri egin du gora. Azkenik, esan beharra dago langabetuen ehunekoa handi samarra zela 2008an, guztira, %14a[74].
Turismo-bulegoak jarduera asko antolatzen ditu, hauen artean,husky txakurrek edoelur-oreinek gidatutako lera safariak edota arrantza ikastaroakKemijokin. Hauek Lappira doazen bisitari gehienek egiten dituzten jarduerak dira eta inguruko ipar natura bitxia ezagutzeko aukera ematen dute; Isohaara zentral hidraulikoaren ondoan, gainera, "Vallitunsaari" izeneko ur-pasabide bat dago eta bertan,Kemi ibaikoizokin ospetsuak arrantzatzeko aukera dute zortedunek. Azken urteotan, sasoi honetan hotz handia egiten duen arren, negu turismoa sustatzea erabaki du turismo bulegoak. Honela,husky txakurrek edoelur-oreinek gidatutako lera safariez gain, elur-motor safariak ere antolatzen hasi dira eta ondasun nabarmenetan aipatutakoSampo izotz-hauslearekin etaLumilinna edoElur-gazteluarekin batera, iparraldeko txoko hau herrialdeko leku bisitatuena bihurtu da sasoi honetan[75][76].
