Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Edukira joan
WikipediaEntziklopedia askea
Bilatu

Hispania

Artikulu hau "Kalitatezko 2.000 artikulu 12-16 urteko ikasleentzat" proiektuaren parte da
Wikipedia, Entziklopedia askea

Artikulu hau antzinako eskualdeari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Hispania (argipena)».

Hispania[1]antzinako erromatarrekIberiar penintsulari eman zioten izena da. Denborarekin kontzeptuan sartzen ziren lurrak zabaldu ziren; Inperio amaieranBalearica etaMauretania Tingitana ere Hispania barruan sartu ziren.

Errepublika eta Goi Inperioa

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
Erromatarren lehen probintzia banaketa.
K.a.27 urteko probintzia banaketa.
Hispanian zeharreko erromatar galtzadak 125 urtean.

Erromatarrak,Italiatik kanpoko lurraldeak konkistatu ahala, administrazioa itxuratuz zihoazen haietan. Hala,Iberiako penintsulan,Bigarren Gerra Punikoak ekarri zuen lehen konkista bultzadaren ondoren, lurralde aniztasuna zela eta,K.a. 197.ean bi probintzia berri sortu zuten Erromako Estatuan (ordura arte bi bakarrik ziren,Sardinia etaSizilia):Hispania Citerior (konkistatua zutenEbroko haranaren ingurukoa) etaHispania Ulterior (Guadalquivirreko harana). Gehienbat, orduan Hispanian ziharduten erromatargudarosteko bi buruzagiei lurralde bana izendatzea zen kontua.

Ia bi mende geroago, erromatar estatuaren egitura bera aldaturik zegoen, eta Hispaniaren konkista hain aurreratua zegoen, nonAugustok beste probintzia zatiketa bat egin baitzuen. Une hartan (K.a. 27. urtean seguruenik), inperioaren probintziak bi sailetan banatu zituen Augustok: Senatuaren mendekoak edo senatorialak (gudari talderik gabe eta Senatuak zuzenean gobernatzen zituenak) eta enperadoreari zegozkionak, hark izendatutako gobernarien mende zeudenak. Hiru probintzia sortu ziren horrela Hispanian:Hispania Ulterior Baetica (senatoriala etaCorduba hiriburu zuena) eta enperadorearen mende zeudenak,Lusitania (ipar-mendebaleanGallaecia hartzen zuena), etaHispania Citerior Tarraconensis (beste lurralde askorekin batera,autrigoiak,karistiarrak,barduliarrak,beroiak etabaskoiak barne hartzen zituena).Kantabriar gerren ondoren, Augustok banaketa hori berrantolatu zuen, modu arinez bada ere, Citerior zelako hartan Gallaecia eta hego-ekialdekomea eremuak sartuz.

Probintzien araberako banaketa horren izaera guztiz politiko eta administratiboa (zibila) zela eta, lehengo probintzien premia militarrei erantzun beharra ez zutelarik, probintziek Goi Inperio guztian zehar iraun zuten.

Conventusen araberako banaketa

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

Alabaina, probintzia horiek hartzen zuten eremu handia eta lurralde haietako hiri garapen desberdina zirela eta, probintziaren eta hiri komunitateen arteko beste administrazio egitura bat sortu zen,conventus izenekoa, izatez jatorriko gizataldeetatik hurbilago zena. Batez ere izaera juridikoa (inperioko ordezkariak bertako komunitateen artean justizia egiten zuen lekua zen), eta erlijiosoa (hirien gainean zegoen inperio mailako gurtza egituratzen zuen) zuen, baina funtzio politikoak, administratiboak eta ekonomikoak ere bazituen.

Administrazioaren sail osagarri hori Augustoren aldian gertatu zen batzuentzat, beste batzuentzatKlaudioren obra da eta, beste zenbaitentzat,Vespasianok egin zuen70eko hamarkadan, inperioko gurtza maila guztietan (tokia, conventus eta probintzia) egituratzearekin batera.

Hispania horrela banatu zen[2]:

  • Hispania Citerior Tarraconensis zazpiconventus-etan zatitu zen.
    • Tarraconensis, hiriburuaTarraco (Tarragona) zuena.
    • Carthaginensis, hiriburuaCarthago Nova (Cartagena).
    • Caesaraugustanus, hiriburuaCaesar Augusta (Zaragoza).
    • Cluniensis, hiriburuaClunia Sulpicia (Coruña del Conde).
    • Asturicensis, hiriburuaAsturica Augusta (Astorga).
    • Lucensis, hiriburuaLucus Augusti (Lugo).
    • Bracarensis, hiriburuaBracara Augusta (Braga).
  • Hispania Ulterior Lusitania hiruconventus-etan zatitu zen.
    • Emeritensis, hiriburuaEmerita Augusta (Mérida)
    • Scalabitanus, hiriburuaScalabis Iulia (Santarem)
    • Pacensis, hiriburuaPax Iulia (Beja)
  • Hispania Ulterior Baetica lauconventus-etan zatitu zen.
    • Cordubensis, hiriburuaCórduba (Kordoba).
    • Astigitanus, hiriburuaAstigi, (Écija).
    • Gaditanus, hiriburuaGades (Cadiz).
    • Hispalensis, hiriburuaHispalis (Sevilla).

Behe Inperioa

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
Dioklezianoren probintzia banaketa.

K. o.III. mendearen hasieran (214-215 inguruan),Karakala enperadoreak beste probintzia bat sortu zuen Hispaniako ipar-mendebalean (Gallaecia), baina K. o.238 arte besterik ez zuen iraun.

Dioklezianoren berregituratze politiko-administratiboak ezarritako probintzia banaketak zeregin garrantzitsua izan zuen, eta administrazio ingurune berria ekarri zuen Hispaniako lurraldeetara. K. o.297an egin zen banaketa horren oinarrizko egiturak hauek izan ziren:prefektura (Hispania Galietakoen barruan geratu zen), diocesis delakoa (Hispaniak etaMauretania Tingitanak diocesis Hispaniarum izenekoa osatu zuten), eta probintzia (Iberiako penintsulako eremua bost probintziatan zatitu zen), ordurako zereginik ez zutela lehengo conventus haiek.

Goi Inperioko Hispania Citerior probintziatik hiru probintzia eratu ziren:Gallaecia, ipar-mendebaldeko lurraldea hartzen zuena (asturiarrak eta galaikoak),Tarraconensis (Ebroko harana funtsean, PirinioetatikIberiar sistemaraimo,kantauriarrak,karistiarrak,barduliarrak,beroiak,baskoiak eta beste zenbait herriren lurraldeak izan zirenak barne), etaCarthaginensis (lehengo Citerior hartako gainerako lurraldeak).

Erreferentziak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
  1. Euskaltzaindia. (2004/XII/16). 142. araua: Antzinateko eskualdeen euskarazko izenak. Bilbo.
  2. La nueva división de Hispania Artehistoria.jcyl.es

Ikus, gainera

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak:HispaniaAldatu lotura Wikidatan
Autoritate kontrola

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Hispania&oldid=9593668"(e)tik eskuratuta
Kategoriak:
Ezkutuko kategoriak:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp