Eskuz egindako habaila.Alpaka larruz eginikoinken habaila perutarra
Habaila gizateriaren armarik zaharrenetakoa da, bisokaz osatua, muturreanjaurtigaiarentzako edukitoki malgu bat dutela. Arma, edukitokira lotuta ez dauden muturretatik hartuz, biratu eta biratu egin behar da, jaurtigaiak abiada har dezan, eta, ondoren, soketako bat askatzen da, aldi berean, jaurtigaia askatuz, honek distantzia eta talka botere handia lortuz. Habailak egitean erabiltzen diren materialak asko izan daitezke: larrua, ehun zuntzak, tendoiak, animalia zurdak... Jaurtigaiak ere oso ugariak izan daitezke,harri natural biribilduak edo doitasun handiz landutakoak, eguzkitan egosi edo lehortutakobuztina, moldatutakoberuna eta abar.
Hizkuntza batzuetan, eta entretenimendu eta ume jokoen erabilerako testuinguruan, habaila hitza,tiragomari erreferentzia egiteko erabiltzen da. Baina tiragoma, nahiko berria da agerpenari dagokionez etakautxuaren erabilerarekin lotuta dago.
Habailaren jatorria,Historiaurrean dago, beharbada,Paleolito amaieran, non ehiza-arma gisa bakarrik erabiltzen zen. Baina, bere existentziaren ebidentzia arkeologikoakNeolitoari dagozkioEkialde Hurbil inguruan, egositako buztinezko jaurtigai mordoa agertzen denean, gerrarako erabilpenarekin lotuta.
Garai klasikoetan, habaila,greziarrek,kartagotarrek etaerromatarrek erabili zuten, beste herri batzuen artean. Antzinateko munduan, oso ospetsuak zirenhabailari balearrak,mertzenario gisa kontratatzen zituztenakAntzinateko armada ezberdinek. Txikitatik, habaila erabiltzeko abilezian entrenatuak izaten ziren, eta neurri ezberdinetako hiru habaila mota eramaten zituzten, jaurtiketa distantziaren arabera. Esaten zenez, euren zehaztasunak eta potentziak ez zuten parekorik. Berunezko jaurtigaien erabilpenak, greziarrek asmatutakoak, arma beldurgarri bihurtuko zuen habaila, arkua baino are gehiago, zuen irismen eta talka potentzia handiagoagatik. Honi, jaurtigaien tamaina txikia batzen zitzaion, gorputzean, bala bat bezala sar zitezkeenak, eta, balak bezala, airean ikusezinak ziren. Gerra arma gisa, habaila, oraindikErdi Aroan ere erabiliko zen, lehenengo kanoiekin batera egonez. Artzaintzarekin lotutako tresna gisa habaila, Neolitotik egundaino erabili izan da.
