| Galipentzu | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Nafarroa Garaia,Euskal Herria | |||||||||||
 Galipentzu etaAragoi ibaiaSan Salbatore elizatik | |||||||||||
Goiburua: « Ametsen herria » | |||||||||||
 | |||||||||||
| Kokapena | |||||||||||
| Herrialdea |  Euskal Herria | ||||||||||
| Lurraldea | Nafarroa Garaia | ||||||||||
| Merindadea |  Zangoza | ||||||||||
| Eskualdea | Zangozerria | ||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatua |  Espainia | ||||||||||
| Erkidegoa | Nafarroa | ||||||||||
| Barrutia | Agoitz | ||||||||||
| Izen ofiziala |  Gallipienzo / Galipentzu | ||||||||||
| Alkatea (2019-2023) | Ruben Mateo Solanas (Galipentzuko bizilagunak) | ||||||||||
| Posta kodea | 31493 | ||||||||||
| INE kodea | 31110 | ||||||||||
| Herritarra | galipentzutar, gilepentzutar | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 42°28′53″N1°24′56″W / 42.48142105°N 1.41547149°W /42.48142105; -1.41547149 | ||||||||||
| Azalera | 56,29 km² | ||||||||||
| Garaiera | 345-931 metro | ||||||||||
| Distantzia | 55,9 km (Iruñetik) | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 98 (2024:  2) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 0,02 bizt/km² | ||||||||||
| Zahartzea[1] | % 43,18 | ||||||||||
| Ugalkortasuna[1] | ‰ 0 | ||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||
| Jarduera[1] | % 0(2011) | ||||||||||
| Desberdintasuna[1] | % 0(2011) | ||||||||||
| Langabezia[1] | % 16,81(2013) | ||||||||||
| Euskara | |||||||||||
| Eremua | eremu ez-euskalduna | ||||||||||
| Euskaldunak[2] | % 8.8 + % 13.6 hartzaile(2021) | ||||||||||
| Kaleko erabilera[3] | % | ||||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||||
| Webgunea | www.gallipienzo.es | ||||||||||
Galipentzu[4][a] (zaraitzueraz:Gilepentzu[b];erronkarieraz:Garipentzu[c])Euskal Herriko udalerri bat da,Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta.Zangozako merindadean etaZangozerria eskualdean dago,Iruñea hiriburutik 55,9 kilometrora. Altuera 345 eta 931 metro artekoa da, eta 56,29 km²-ko azalera hartzen du. 2024 urtea 98 biztanle zituen.
Nafarroako herririk zaharrenetakotzat jotzen da, eta karrika ia hutsen arteanErdi Aroko ondare oso garrantzitsua gordetzen du. Herria, batez ere herri zaharra, jenderik gabe dagoen arren, bere bi elizak,San Salbatore etaSan Pedro, egoera onean mantentzen ditu. Talaia baten gainean dago, etaNafarroako Erresumaren mugako gotorleku zahar horretatikAragoi ibaiaren ibarra etaeskualde osoa ikusten dira, udalerrian bizi direnarrano beltzen koloniez gain. Biztanle gehienakGalipentzu Berrin bizi dira, ibai ondoko lur lauan.
Bertako biztanleakgalipentzutarrak (zaraitzueraz:gilepentzutarrak) dira.
Galipentzu edo Gilepentzu edota Garipentzu beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:
Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[5]
Baierromantze izena baieuskal izenak erro etimologiko beretik datoz, nahiz eta bilakaera desberdinak izan zituzten. Izen arruntaren jatorriari buruzko hainbat teoria daude. Horietako batek,Joan Coromines filologo eta etimologoarenak, jatorrizelta ematen dio izenara. Haren arabera,Kallipiendio izena izan daiteke,Kal(l)Io ("harri") eta "pend-" edo "quend-" ("zati") hitzez osatua.
Patxi Salaberri filologoak izenaren jatorriari buruzko beste teoria batzuk ere jasotzen ditu, izenaren jatorriagara edogaraieuskal ahotsetan oinarrituko luketenak,pendiz edopendoitz etaphendaitz hitzetekin batera, nahiz eta ez duen baztertzenlatinezkocallis etapendius ahotsekiko harremanean oinarritutako izenaren jatorrierromantzea, "bidezidor" edo "maldatsua" adieraziko lukeena. Horrela, Braulio Vigon historialariak herri honen izenaAsturiaskoPicu Pienzu mendiarekin lotuko luke.
Azkenik,Julio Caro Barojak beste teoria bat ere landu zuen, izenagari etapentze (belardi) hitzez osatuta dagoela dioena.
Galipentzuko armarriak honako blasoi hau du:[6]
| « | Hondo zuri batez eta aurrean urrezko gaztelu batez osatuta dago, arrano beltz batek koroa batekin eusten dio. | » |
Galipentzuko banderak Galipentzuko armarria dauka hondo izokun-ilun motako kolore baten gainean.
Galipentzuko goiburua "Ametsen herria" ("El pueblo de los sueños") da. Lelo modernoa da, turismo arlokoa, herria sustatzeko, herriaren bitxitasunari erreferentzia egiten diona, etaErdi Aroaren antzeko egoeran mantentzen dena, kale harriztatuak eta harrizko etxeak dituena.
GalipentzuAragoi ibaiaren ibarrean dago,Berdungo Kanalaren etaOibarko ibarraren artean.Zangozaldean zeinZangozerrian dago, nekazaritza-arro emankor batean,Peñako etaUxueko mendilerroen artean.
 | Eslaba | Ezporogi | Zare | |
| Uxue |  | Kaseda | ||
| ||||
 | ||||
| Murelu Hautsi | Zarrakaztelu |
GalipentzuZangozako merindadearen hegoaldeko muturrean dago,Erribera iparraldean. Herrira NA-132 errepidearen bitartez ailegatzen da. Herria bi gunek osatzen dute, batetik herri zaharra, muinoaren gainean San Salbador elizaren inguruan eta bestetik herri berria,Aragon ibaiaren ondoan, eta herri zaharretik 2-3 kilometrora.
Galipentzuk klima mediterraneo-kontinental lehorra dauka, urteko batez besteko tenperatura 13-14 gradukoa eta prezipitazioak 500-700mm bitartekoak dira.Neguak hotzak eta euritsuak diren bitartean,udan hegoaldeko haizea jotzean, tenperatura maiz igotzen da 30 gradutik gora. Prezipitazioak ugariagoak izaten diraudaberri etaudazkenean.
Jatorrizko arte, haritz eta pinuen arrastoak geratzen diren arren, euren azalera asko gutxitu da nekazaritzaren eta gizakiaren eragina dela eta. Gaur egun, Alepo motako pinuak etaAustriatik ekarritako pinu lariziarrak nagusitzen dira herriaren inguruko baso bakanetan.
Galipentzun ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere,Kaseda pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 439 metrora,Nafarroako Gobernuak1974an jarritako estazio meteorologikoa dago.[7]
 Datu klimatikoak (Kaseda, 1974-2020)  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 17.5 | 21.7 | 27.0 | 29.5 | 35.0 | 39.0 | 44.0 | 42.0 | 40.0 | 32.0 | 28.0 | 18.0 | 44.0 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 9.0 | 11.4 | 14.9 | 16.8 | 21.4 | 26.9 | 30.4 | 29.9 | 25.4 | 19.6 | 13.2 | 9.6 | 19.0 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 5.3 | 6.7 | 9.6 | 11.5 | 15.6 | 20.2 | 23.0 | 22.8 | 19.0 | 14.4 | 9.0 | 5.9 | 13.6 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 1.5 | 2.1 | 4.3 | 6.3 | 9.9 | 13.5 | 15.7 | 15.6 | 12.6 | 9.1 | 4.9 | 2.2 | 8.1 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -12.0 | -11.0 | -8.5 | -2.0 | 1.5 | 4.5 | 8.5 | 5.0 | 3.5 | -1.0 | -8.8 | -10.0 | -12.0 |
| Batez bestekoprezipitazioa (mm) | 39.4 | 34.8 | 34.6 | 64.8 | 53.6 | 40.2 | 30.3 | 32.4 | 57.3 | 69.5 | 59.3 | 52.4 | 568.6 |
| Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 29.0 | 24.0 | 40.7 | 51.5 | 48.0 | 43.2 | 50.0 | 66.0 | 143.7 | 63.0 | 48.0 | 46.0 | 143.7 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 8.3 | 7.7 | 6.8 | 9.8 | 9.6 | 5.7 | 4.7 | 4.2 | 6.0 | 9.1 | 6.6 | 9.2 | 91.1 |
| Elur egunak (≥ 1 mm) | 0.7 | 0.8 | 0.5 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.1 | 0.0 | 0.1 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.1 |
| Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[8] | |||||||||||||
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatudatu gordinak.
XX. mende hasieran, San Juan izeneko tokian,miliarioerromatarraren zati bat aurkitu zen eta Cerrada de Francisquete lekuan, txanponiberiarrak eta hispaniar-erromatarrak;teselak etamosaiko batzuk Moloneko mahastian; 0,48 bider 0,20 zatia larrain bateko horman, orain Nafartoako Museoan dagoena. Bestalde, Juan Altadilek aurkikuntza hauek deskribatu zituen: harlandu handi bat, zilindrikoa eta trinkoa, bertakoek Moloe izena ematen diotena, brontzezko eraztun bat eta eraikin batKasedarako bidearen ondoko lursail batean. Geroago Francisco Escalak miliario horretako beste zati batzuk deskribatu zituen, inskripzio zatiak dituztenak. 1946. urtean, indusketak egin ziren eta landare-dekoraziodunfusteak eta garai inperialeko loreontzi batzuk aurkitu eta aztertu zituzten, labore biltegi moduan erabili zirensiloak, eraikin txiki baten oinplanoa eta inskripzio zatiak aurkitu zituzten. Aztarnategi arkeologiko honen izena Casquiilletes de San Juan da eta erromatar garaiko ere badenSantakrizko aztarnategi handitik gertu dago. Aurkikuntza horiek guztiek adierazten duten GallipentzuVareia etaIaka lotuko zituen galtzada baten ertzean egon zela.[9][10][11]Aldare taurobolikoa ere aurkitu da eta herrian bertan erakusgai dago.[12][13]
Hiribilduen artean dago, zeinen errentakAntso III.a Gartzeitzek bere semeRamiro I.a Aragoikoari esleitu zizkion1035 inguruan.X. mendetikIruñeko Erresumako barruti edo edukitzetako baten erdigunea izan zen, lehenengo talaia musulmanekAragoi ibaian egindako erasoaldien aurrean, eta zaintza-postua1076tikAragoiko lurraldearekiko mugan. Izarbeibarko kronikak aurretik aipatzen du hiribildu gotortu gisa,Oibar,Kaseda,Donamartiri Untz etaUxuerekin batera. Garrantzia estrategiko handiko herria izan zen,XI. mendean, musulmanen jabetzako lurren aurreko zelatatzeko tokia izateagatik.MusulmanakNafarroako Erresumatik kanporatzean,Aragoiko Erresumaren erasoen aurkako gotorleku izan zen.Tibalt I.a Nafarroakoak tokiko jauntxoen kargak eguneratu zituen1237n, 100 kahitze gari eta beste hainbeste olo-kahitze petxa gisa, gehi 200 soldata afariagatik, eta eskulanaren prestazioetatik libratu zuen, eta konpromisoa hartu zuen inoiz ez bereizteko koroaren ondaretik.[14]
BainaKarlos II.a Nafarroakoak herria eman zion1375ean jurisdikzio baxu eta ertainarekin Fernando Aianzkoari, etaKarlos III.a Nafarroakoak bere bastardo Godofreri1417n;Joan II.ak Joan Ezpeletakoari eman zion1453n.Leonor I.a Nafarroakoakbere gaztelua suntsitzeko agindua eman zuen, hainbat urtez eutsi zion petxari, eta herriaren jabetza Koroaren eskuetan geratu zen berriro ere.Katalina I.a etaJoanes III.a erregeek1496n ordura arte Kristau Ezpeletakoak gozatu zuen bularra betiko errolda bihurtu zuten, eta, bizilagunek hala eskatuta, infanzonia kolektiboaren pribilegioa eman zioten hiribilduari, teorikokiAlfontso I.a Borrokalariak1119an Sobrarbeko Forua zeritzona bere alde hedatu zenez geroztik.
Herria,Oibar udalerrikoa izan zen1846ko erreforma administratiboa burutu zen arte.1687anKarlos II.a Austriakoa erregeak, herritarrek koroari ordaindu beharreko zergak bertan behera utzi zituen, herriakIruñeko zitadelako ate nagusiaren eraikuntza lanetan dirua ematearen truke.Oibarko herria izan arren, legea eta gaizkileak zigortzeko erabakiak, herriak, herritarrek proposaturiko eta erregeordeak berretsitako alkate batek hartzen zituen. Herrian sor zitezkeen arazoak konpontzeko bestalde, galipentzuarrek izendaturiko lau erregidore zeuden.
XVII. mendean Galipentzuk irina ekoizten zuen hiru harriko errota zeukanAragoi ibaiaren uren gainean, eta kobrezko meategiaAgezarako bidean. San Pedroko bikarioa, herritarren artean aukeratzen zen, eta onuradunak izendatzea erregea etaMartzillako abadearen esku zeuden.1640. urtea arte, herriko eliza bakarraSan Salbatore eliza izan zen, bainaXVII. mendearen lehen erdian, eliza honen etaSan Pedro elizaren artean sortzen ziren gatazkak zirela eta, apezpikuak bikario bana izendatu zuen eliza bakoitzerako eta eliza bietako patroien jaiegunak ospatuz. Azkenik,1785ean gotzainakSan Pedro eliza, herriko "eliza bakarra" izendatzea erabaki zuen.[14]
Galipentzuko ospitalea,1706an eraiki zen, eta herriko Kofradia Nagusiaren jabetza izan zen. Bertan, arropaz hornitzen zen eta emakume bat aritzen zen honen kudeaketaz. Betiereko priorea parrokiako bikarioa zen, honek urtero, kofradiako diru kontuak eramateko zaindariak eta alkate bat izendatzen zituelarik.
Espainiako Ondorengotza Gerran,Borboien etaAustriako artxidukearen arteko borrokak eraginda,Nafarroa GaraiakFilipe V.a Borboikoari leial eutsi zion. Hala ere,Karlos VI.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoaren tropek1710. urtean erresumaren zati bat hartu zuten, Galipentzu, besteak beste.Aipatutako urtekoabenduaren 19an erregegaiaren tropakZangozan sartu ziren, triskantza handiak eraginez. Mila gizon baino gehiago zeuden. GeroOibar,Kaseda eta Galipentzu igaro ziren. Urte horren amaieran Melungo kondeak erregegaiaren tropak bota zituen, eta NafarroaFilipe V.aren alde geratu zen behin betiko.[15]
Erronkaribarko almadiazainek zilarrezko bi erreal ordaintzen zituzten Galipentzutik igarotzean,1780anErronkariko ibaxaNafarroako Gorteetara igo zuen memorial batetik ondorioztatzen denez.[16]
.jpg)
1810ekootsailaren hasieran,Xabier Mina gerrillariak Areizaga jeneralarengandikLleidara joateko agindua jaso zuen,Iberiar Penintsulako Gerrarako jarraibideak jasotzera. Horretarako,Aragoi ibaiaGalipentzuko zubitik edoKasedako zubitik igaro behar zuen, frantziarrek defendatuta. MinakKasedako zubia erasotzea erabaki zuen, eta frantziarrekGalipentzukoaren zaintza alde batera utzi zutenezKasedakoari laguntzera joateko, Minak Galipentzutik igarotzea lortu zuen.1811kootsailean,Frantzikco Espotz Mina jaunaren gerrillarien partida Galipentzuraino hurbildu zen,Aragoira zubitik igarotzeko asmoz. Baina harrapaturik aurkitu zuenez, baitaZangozakoa ere,Irurozkira erretiratu zen.1811koapirilaren hasieran,Frantzikco Espotz Mina Galipentzura joan zen,Aragoitik, etaFrantziako zutabe batek jazarri zuen. Galipentzun gaua igaro ondoren, etsaiakAragoirantz atzera egiten zuela ikusirik,Gareserantz abiatu ziren.[17]
1850. urtean herriak eskola zeukan, eta bertako maisuak 2000 errealeko soldata jasotzen zuen urtero. Errotarriak bira murriztu ziren, etaAragoi ibaiaren gaineko zubia, aurreko gerretan suntsitua,Gerra Karlistan ere berriz suntsitu zuten.1850ean zubia berreraikitzeko egurra erabili zen harriaren ordez.Lehen Karlistaldian,1837. urtean, Galipentzu KarlosekAragoira eginiko bidaiari abiapuntua izan zen.
1855ekomaiatzaren 1ekodesamortizazio legea betez, herri horretan,1862an, Fruta kaleko errementari bat eta irin-errota bat saldu ziren.[18]
1920. urtean, herriak bi eskola eta bi errota zeuzkan.XX. mendearen bigarren erditik aurrera, Galipentzuk ere Nafarroa Garaiko nekazaritza herri txiki gehienek jasandako emigrazioa izan zuen. Ondorioz, biztanleria erdira murriztu zen.1960ko hamarkadaren amaieran, herriko abadeak, Ciriaco Asinek, herri berria eraikitzeko baimena eskatu zionNafarroako Foru Aldundiari (gaur egunGalipentzu Berria izenaz ezaguturiko gunea). Herri berria,Aragon ibaiaren ondoan eraikiko zen. Abadearen nahia, herritarren ongizatea hobetzea zen, izan ere, Galipentzu zaharrak daukan erliebe malkartsua dela eta, oso zaila egiten zen egunero nekazaritzan aritzen ziren pertsonek garia udalerriaren goialdean zeuden etxeetara garraiatzea.
Dena den, herri berriaren eraikitzeak, gatazka sortu zuen, auzo berrira joandakoen eta herri zaharrean geratu ziren biztanleen artean. Auzo zaharreko biztanleek, udalak euren etxe eta kaleak utzi zituela salatu zuten, izan ere, udaletxe berria eta herriko biztanleri gazte gehiena, udalerria ezartzen den behealdeko gunean ezarri ziren. Horrez gain, Galipentzu etaIruñea elkartzen zituen autobusaren ibilbidea, aldatu eta Galipentzu Zaharrera igotzeari utzi zion. "La Montañesa" autobus konpainiaren esanetan, zailegia zen autobusarentzat kale estu eta aldapatsu haietan ibiltzea. Bi guneen arteko gatazka handia izan zen, eta egun batean Galipentzu Berriko sarreran jarritako kartelean hogei tiro inguru egin zituzten.[19]
Urteak igaro ahala, 300 biztanle zituen udalerria hustuz joan da, eta bi Galipentzuek biztanle ugari galdu dute (biztanleri galera handiagoa izan da herri zaharrean).2008ko erroldaren arabera, Galipentzu zaharrean 50 pertsona bizi ziren, eta behealdeko herri berrian 74 pertsona.
2024 urteko erroldaren arabera 98 biztanle zituen Galipentzuk.[20]
| 1842 | 1857 | 1860 | 1877 | 1887 | 1897 | 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 559 | 694 | 746 | 738 | 757 | 730 | 750 | 759 | 747 | 700 | 690 | 663 | 547 | 219 | 138 | 181 | 153 | 113 | 102 |
XX. mende amaieran, Galipentzun zegoen jarduera industrial bakarra upategi kooperatiba, eta egituren eraikuntza eta instalakuntza enpresa bat ziren. Zerbitzuak, udalerriko denda, posta bulegoan eta abarretan lan egiten duten langileetara mugatzen da. Jarduera nagusia nekazaritza izaten jarraitzen du. Udalerriaren inguruko lur gehienak, garagarra eta garia bezalako laboreak landatzeko erabiltzen dira.XX. mendearen hasieran, sekain lurren hedapena gertatu zen, eta1891. urtean modu horretan hazitako 591 hektarea baino ez zeuden arren,1935erako 2.381 hektarea zeuden.XIX. mendearen amaieran, filoxerak, kalte handiak eragin zituen herriko mahastietan, baina hamarkada batzuk beranduago upategi kooperatiba sortzearekin batera, mahastien azalera asko hazi zen. Olibondoen landaketak ez du inoiz garrantzia handirik izan.
Bardeako ubideak, lur ureztagarrien azalera handitu zuen, batez ere, barazki eta fruta-arbolak.1907koabenduaren 22an, Nafarroako Nekazarien Aurrezki Kutxak sustaturiko nekazaritza kooperatiba sortu zen,1947koazaroaren 11n El Salvador upategi kooperatiba,1951ekomartxoaren 15ean Trujal kooperatiba, eta1954koazaroaren 18n, San Isidro Nekazariaren kooperatiba.
Lur amankomunak udalerriaren azalera guztiaren heren bat dira, larre lurren 1000 hektarea, basogintza lurren %30, eta laborantza lurren %10.
Galipentzuko udaletxeaGalipentzu Berrin dago, eta idazkaria, era berean,Kasedako Udalako idazkaria da. Udalbatza udalerriko alkateak eta bi zinegotzik osatzen dute. Egungo alkatea Ruben Mateo Solanas da,Galipentzuko bizilagunak zerrendako hautagai gisa aurkeztu zena.
| Alderdia | Legealdiko eserlekuak, hasiera-urtearen arabera | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1979 | 1983 | 1987 | 1991 | 1995 | 1999 | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | 2019 | |
| Galipentzuko bizilagunak | - | - | - | - | - | - | 5 | 2 | 4 | 4 | 3 |
| Nafar Herriaren Batasuna | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 2 | - |
| Galipentzuko Hautagaitza Bateratua | - | 4 | 2 | 4 | 5 | - | - | - | - | - | - |
| Hautagaitza Independentea | - | - | 3 | 1 | - | - | - | - | - | - | - |
| Konserbazio eta Defentsarako Elkartea | - | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Herrixka Berria | 5 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
Hauek diraNafarroako Parlamenturako hauteskundeen azken bi deialdiak:
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Udalaren egoitza eta udaletxeaGalipentzu Berrian dago.
UdaletxeaGalipentzu Berrian dago, herriko abade izandako Ciriaco Asinen omenezko izena daraman plazaren ondoan, elizatik gertu. Eraikina1982an altxatu zen eta solairu bakarra dauka. Kanpoaldeko fatxada margoturik dago, eta atari txiki bat dauka. Udal bulegoez gain, anbulategia eta herriko liburutegia daude bertan. Udaletxe zaharra, Galipentzuko gune zaharrean egon zen.
Galipentzuko Udala zinegotzik eta alkateak osatzen dute, demokratikoki hautatuak. Alkatea Ruben Mateo Solanas da,Galipentzuko bizilagunetakoa. Zinegotziak 2 daude:[21]
1979tik, Galipentzuk 7 alkate izan ditu:
| Alkatea | Agintaldi hasiera | Agintaldi amaiera | Alderdia[22] | |
| Jose Mateo Ibero[23] | 1979 | 1983 | Herrixka Berria | |
| Javier Ignacio Mateo Ibero | 1983 | 1987 | Galipentzuko Hautagaitza Bateratua | |
| Alfonso Carlos Mateo Ibero | 1987 | 1991 | Hautagaitza Independentea | |
| Pedro Maria Aribe Zubiri | 1991 | 1999 | Galipentzuko Hautagaitza Bateratua | |
| Pedro Maria Aribe Zubiri | 1999 | 2003 | kudeaketa-batzordea | |
| Concepción Garralda Gorraiz[24] | 2003 | 2007 | Galipentzuko bizilagunak | |
| Maria Carmen Irigibel Sola[25] | 2007 | 2019 | Galipentzuko bizilagunak | |
| Ruben Mateo Solanas[26] | 2019 | jardunean | Galipentzuko bizilagunak | |
Luis Luziano Bonapartek,1869an, Galipentzu atzerakada-eremuan sailkatu zen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.[27]
Koldo Zuazok,2010ean, Galipentzu ez-euskal-eremuan sailkatu zen.[28]
Nafarroako Gobernuak onartutakoEuskararen Foru Legearen arabera Galipentzu eremu ez-euskalduneko udalerria da, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarragaztelania da.2001eko erroldan jasota dagoenez, herritarren %2,65ek zekieneuskaraz hitz egiten,2010ean % 2,56k eta2018n % 6,00k.
Hala ere,XVII. mendea arte euskara ohiko hizkuntza zela diote adituek, besteak besteJose Maria Jimeno Juriok. Gainera, udalerriaren ezaugarri orografikoak direla-eta hiztun aktiboak mantendu ziren luzeagoan inguruko beste herrietan baino,Kasedan baino besteak beste.
Herrian esaten denez, gaua igarotzen denean,Zakarra Gallipienzoko ahuntzainaren ahotsak entzun daitezke. Zakarias Eseberri, Zakarra bezala ezaguna, bere Tolin txakurrarekin Galipentzura iritsi zenZaraitzutikXIX. mendearen amaieran. Hau Luziarekin maitemindu zen, herriko emakumeetako batekin. Hala ere, hau ezkonduta zegoen. Zakarrak, egoera horren aurrean atsekabeturik, ez zuen neskez ezer gehiago jakin nahi izan, eta bizitza osoa artzaintzan ematea erabaki zuen. Herriaren inguruan zeuden ahuntzak bildu eta eskortetaraino eramatea zen haien egitekoa.Egun batean, ur eskasia zela eta, Galipentzuko alkateak berariaz agindu zuen ahuntzak hiribilduaren beste aldera eramatea. Irteera horrek "bakarrik" hiru hilabete iraungo luke. Orduan, Zakarra haiekin abiatu zen. Asteak aurrera zihoazen eta inor ez zitzaion bisita bat egitera joan. Zakarra gero eta okerrago zegoen animoz. Egun batean, herrira itzultzeko unea iritsi zen arte. Ahuntzainak mendekua hartzea erabaki zuen, eta herriari erakutsi zion zein gaizki portatu zen. Esan omen zuen: "ez dira ahuntzez gogoratzen, are gutxiago ahuntzez. Badakizue maitasuna eta maitasuna ordaindu egiten direla".Hori esanda eta mendeku gisa, ahuntzak inguruko mahastietara eraman eta oihu egin zuen: "Itzuli, suntsitu! (...) Horrela saritzen zaituzte kanpoan emandako egun luzeek". Orduan, animaliek urtebeteko uzta guztia erre zuten. Zakarra herrira itzuli zen eta herri osoak jakin zuen zer gertatu zen. Alkateak berarekin hitz egin omen zuen eta inork ez omen zuen errepresaliarik hartu bere gaiztakeriagatik, gertatutakoa ulertuta.[29]
Datuak:Q593987
Multimedia:Gallipienzo /Q593987
Liburuak:Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Galipentzu.svg)
