Göteborg[1] (suedieraz:Göteborg,jœtəˈbɔrj ahoskatua)Suediako bigarren hiri handiena da,Stockholm hiriburuaren atzetik, eta iparraldeko herrialdeetako hirien artean bosgarrena.Västra Götaland probintziako hiriburua da. 2015eko erroldaren arabera 549.839 biztanle ditu baina metropoli eremuak 982.360 biztanle[2].
Göteborg izenakgauta leinuaren hiriasuedieraz:Götar da, Gothiako (Suedia hegoaldeko) biztanleak ziren hauek. 2009an udalak logotipoa diseinatzerakoanö zeinuari buelta eman zionGo:teborg ezarriz.
Suediaren mendebaldeko kostaldean kokaturik dago,Kopenhage (Danimarka) etaOslo (Norvegia) hiriburen arteko erdibidean.Göta ibaia itsasoratzen da bertan,Kattegat itsasoan hain zuzen ere. Hiriaren aurrealdean uhartedi bat dago baina gehienak uharte arrokatsu biluziak baino ez dira.
Eremu hau aurrehistoriatik populatua izan da,Harri Aroko asentamentuak aurkitu baitira. Gaur egungo Götenborgen aurrekariaLödöse izan zen,Göta ibaian 40 kilometro gora dagoena. Erdi Aroan kaia eta merkatal herria izan zen[4].
Norvegiarrek eta daniarrek ibaiaren ahoa erraz eskuratzen zutela ikusita 1473anNya Lödöse (Lödöse berria) sortu zuten gaur egun Göteborgeko Gamlestan suburbioa dagoen tokian. Honek ere arazo ugari izan zituen etaÄlvsborg gotorlekuaren babespean jarri behar izan zuten.
XVII mendean Suedia inperio indartsua bihurtu zen eta kokapen estrategikoa zuela ikusitaGustavo II.a Adolfo erregeak 1621 urtean Götenborg hiria sortu zuen[5]. Horretarako diseinatzaile eta ingeniariherbeheretar,alemaniar etaeskoziarrak ekarri zituen. Hauek padura eremuak dreinatu eta hiria planifikatu zuten. Hiria beraz herbeheretarrek beren estilora eraiki zen, aurrezAmsterdam,Batavia (Jakarta) edoAmsterdam Berria (New York) egin zuten bezala[5]. Herbeheretarrek berehala lortu zuten botere politikoa eta 1652 arte suediarrek ez zuten alkatetza eskuratzerik izan. Eskoziarrek ere indarra bazuten, negoziogizon aberats bihurtu baitziren. Mende horretan bertan harresi sendoak eraiki ziren.
1658koRoskildeko Itunaren ondoren Suediak Halland probintzia daniarra eta Bohus konderri norvegiarra eskuratu zituen eta Göteborgek lasaitasun handia lortu zuen eta hazten hasi zen.
XVIII mendearen hasieran arrantza zen hiriaren ekonomiaren oinarria baina Suediako Ekialdeko Indiako Konpainia sortzerakoan loraldi ekonomiko handia izan zuenTxinara egindako espedizioetan ekarritako produktuekin[6].
XIX mendean hiria industrializatu egin zen eta populazioak nbabarmen egin zuen gora. 1800an 13.000 biztanle baziren 1900an 130.000.
Kai garrantzitsua izanik Göteborgek izaera kultural handia dauka. Horren adierazle dira hirian dauden museoak eta antolatzen diren jaialdiak. Izan ere suediarrentzako turismogune garrantzitsua ere bada eta.
Aisialdiari begira badituHiriko Antzokia etaOpera Antzoki modernoa.Scandinavium erabileranitzeko pabiloia 1971 urtean eraiki zuten eta bertan musika kontzertuak, nazioarteko kirol lehiaketak, ikuskizun artistikoak eta erakusketak egiten dira.
Hainbat jaialdi kultural ospatzen dira hirian.Göteborgeko Zinemaldia Eskandinavia osoan egiten den garrantzitsuena da.Göteborgeko Liburu Azoka Europako bigarren handiena daFrankfurtekoaren ondoren. Musika jaialdiak ere izaten dira, esate baterakoPier Pressure etaWay Out West.
Hiriko kirol talde nagusiaIFK Göteborg. Suediako futbol talde onenetakoa da,Malmö FF-rekin lehia gogorrean dabilena. Suediako 18 liga eta 7 kopa irabazi ditu, eta 1980. hamarkadan nazioartean ere bikain ibili zen, biUEFA Kopa irabaziz etaEuropako Kopako finalerdietara iritsiz 1986an eta 1993an.
Suediako futbol talde zaharrena ere Göteborgekoa da,Örgryte IS, 1887an sortu zena. 1896 eta 1928 artean 13 Liga irabazi zituen garai hartan Suediako talde arrakastatsuena izan zelarik. 1985ean lortu zuen hamalaugarrena eta 2000 urtean eskuratu zuen Kopa bakarra. Gaur egun ordea hirugarren mailan ari da jokatzen. Azken urteetanBK Häcken ere ondo ibili da, 2012an Liga irabaztear egon zen eta 2016an Kopa irabazi zuen.
