Zirkuitu bat kontrolatzeko, etengailu bat zuzenean pertsona batek eragindakoa izan daiteke —argi etengailu bat edo teklatuko botoi bat, adibidez—, objektu mugikor baten bitartez eragindakoa —ate bat irekitzerakoan eragiten den etengailua adibidez—, edosentsore baten bitartez eragindakoa —presio,tenperatura edo emari sentsore bitartez, adibidez—.Errele bat elektrikoki eragiten den etengailu bat da.
Etengailu mota ezagunena kontaktu talde bat edo gehiago dituen eskuz eragindako etengailu elektromekanikoa da. Kontaktu talde bakoitzak egoera bi izan ditzake: kontaktuak elkartuta daudenean, kontaktuetan zehar korronte elektrikoa igaro daitekeelarik, etengailuaitxita dagoela esaten da; kontaktuak bananduta daudenean, kontaktu artean ezin daitekeelarik korronterik igaro, etengailuairekita dagoela esaten da. Egoera bi hauen arteko aldaketa eragiten duen mekanismoa egonkorra —sakatzerakoan etengailua zabalik edo itxita geldituko da— edo une batekoa —eragiten den momentuan bakarrik zabaldu edo izten densakagailua— izan daiteke.
Tentsio etakorronte maila zabaletarako etengailuak daude, eta erabilpenen zerrenda ere oso zabala da.
Etengailu sinpleenametalezko pieza birekin —kontaktu deiturikoak— eta eragingailu batez osatzen da. Kontaktuak kanpokozirkuitu batera konektatuak daude. Eragingailuaren bitartez kontaktuak elkartu egiten dira, zirkuitua itxi etakorrontearen zirkulazioa posible egiteko, edo banandu, zirkuitua ireki eta korrontea eteteko.
Elektronikan, etengailuak kontaktuen antolaketaren arabera sailkatzen dira. Kontaktu pare batitxita dago batetik besterakorrontea igaro daitekeenean. Kontaktuak bananduta daudenean, hauen artean aire isolamendua dagoelarik, kontaktuazabalik dago etatentsio normalekin ezin da korronterik igaro kontaktuen artean.
Kontaktu antolaketa deskribatzekopolo —pole— etabide —throw— terminoak erabiltzen dira.
Polo kopurua, etengailu bakarrak kontrolatzen dituen zirkuitu desberdinen kopurua da. Adibidez,polo biko etengailuak eragingailu berdinarekin aldi berean eragiten diren kontaktu talde berdin bi ditu.
Bide kopurua, irekitako posizioa kontuan hartu gabe polo bakoitzean korronteak jarrai dezakeen bide desberdinen kopurua da.Bide bakarreko etengailuak irekita edo itxita egon daitezkeen kontaktu pare bat dauka;bide biko etengailuak kontaktu bitako bati konektatzen zaion kontaktu komun bat dauka;hiru bideko etengailuak hiru kontaktutako bati konektatzen zaion kontaktu komun bat dauka, eta abar.
Industria elektronikoan termino hauek ingelesezko laburdurekin erabiltzen dira, lehenik polo kopuruaP —pole— hizkiarekin adieraziz eta ondoren bide kopuruaT —throw— hizkiarekin. Kopuruetan, bakarra adieraztekoS —single—, bi adieraztekoD —double— eta gehiago adieratzeko zenbakiak erabiltzen dira, kasu batzuetanT —triple— hiru adierazteko edoQ —quadruple— lau adierazteko aurkitu daitekeelarik. Adibidez, SPST —single-pole, single-throw— polo bakar eta bide bakarreko etengailua izendatzeko, SPDT —single-pole, double-throw— polo bakar eta bide biko etengailua izendatzeko, edo 2P6T —two pole, six throw— polo bi eta sei bideko etengailua izendatzeko.
Hornidura elektrikoko kableatuetan etaargiketarien artean-way atzizkia ere erabiltzen da; atzizki honekin kontua eduki behar da, terminoaren erabilera desberdina bait daestatubatuar ingelesean eta britainiar ingelesean —two-way etathree-way terminoek esanahi desberdinak dituzte—.[1]
Eraginik ezean beti egoera berean dauden etengailuetan,sakagailuetan adibidez, kontaktuaknormalki irekiak —NO,normally open— edonormalki itxiak —NC,normally closed— izan daitezke.
Kontaktunormalki irekidun etengailua eraginik ezean kontaktuak bananduta dituena da; egoera honetan ezin da korronterik igaro kontaktuen artean. Eragingailua eragiterakoan kontaktuak beraien artean konektatu, eta hauen artean korrontea igaro daiteke.
Kontaktunormalki itxidun etengailua eraginik ezean kontaktuak elkartuta dituena da; egoera honetan kontaktuen artean korrontea igaro daiteke. Eragingailua eragiterakoan kontaktuak beraien artean banandu, eta hauen artean ezin da korronterik igaro.
Mota bietako kontaktuak dituenean,MBB —make-before-break— motakoak egoera batetik besterako trantsizio unean zirkuitu biak konektatzen ditu, etaBBM —break-before-make— motakoak zirkuitu bat eteten du bestea konektatu aurretik.
On-Off etengailu sinplea: Terminal biak bata bestearekin konektatuta ala deskonektatuta daude.
SPDT
Single pole, double throw
Two-way
Three-way
Kommutagailu sinplea: komuna (C, COM, Common) L1 ala L2rekin konektatua dago.
DPST
Double pole, single throw
Double pole
Double pole
SPST motako etengailu bi, eragingailu bakarrarekin kontrolatuta.
DPDT
Double pole, double throw
SPDT motako etengailu bi, eragingailu bakarrarekin kontrolatuta.
Intermediate switch
Four-way switch
Gurutzatze kommutagailua:DPDT motako etengailua, barnean polaritate aldaketa egiteko konektatua; etengailuaren kanpoan lau kontakturenterminalak bakarrik aurkezten dira.
2P6T
Two pole, six throw
Sei bideko polo biko kommutagailua: komuna (C, COM, Common) L1, L2, L3, L4, L5, ala L6ra konektatu daiteke; bigarren kommutagailu bat eragingailu berdinarekin kontrolatuta.
Etengailu baten kontaktuen erreboteakosziloskopioan ikusita. Egoera egonkorra lortu aurretik etengailuak hainbat errebote aurkezten ditu.
Kontaktuen errebotea etengailu mekaniko etaerreleen ohiko arazo bat da. Etengailu eta erreleak orokorrean metal elastikoekin egiten dira. Kontaktuak bata bestea jotzerakoan, beraien momentu eta elastikotasunak kontaktuak behin edo gehiagotan errebotatu eta banantzea eragiten du, kontaktu jarraia egin aurretik. Ondorioz pultsu elektriko azkarrak agertzen dira, zerotik korronte osora trantsizio garbi bat egin beharrean. Arazoa ez da orokorrean garrantzitsua izaten potentziako zirkuituetan, baina erantzun azkarra duten zirkuituanalogiko etalogiko batzuetan arazoak sortzen dira, pultsu azkarrak gaizki ulertu eta datu korronte lez hartzen direnean.
Kontaktuen erreboteen efektuak ekiditeko, kontaktuen zirkuituaribehe-paseko iragazki bat ezarri ahal zaio pultsuak gutxitu edo ezabatzeko.Sistema digitaletan, kontaktuaren egoeraren hainbat lagin hartu daitezke edo denbora atzerapen bat ezarri daiteke, sarrera zerbaitetarako erabili aurretik kontaktua egonkor dagoela ziurtatzeko. SPDT motako etengailuen erreboteak SR latch batekin ezabatu daitezke.[2]
Etengailu magnetotermiko edodisjuntorea:zirkuitu-labur eta korronte gainkargak gertatzen direnean ireki egiten den etengailua. Etengailu mota hau etxebizitza, saltegi eta industriakobanaketa-koadroetan erabiltzen da,zirkuitu bakoitza indibidualki kontrolatu eta babesteko. Etengailu magnetotermikoak etengailu diferentzialarekin batera erabiltzen dira.
Etengailu diferentziala: pertsonak isolamendu faltak eragindako korronte deribazioen aurka babesten dituen etengailua. Sentikortasun handia daukate —milianpere batzuetakoa— eta operazio azkarra.
Etengailu zentrifugoa:indar zentrifugo jakin batera heltzerakoan ireki edo izten da.Motor elektrikoetan erabiltzen da, babes-elementu funtzioarekin.
Hildako gizonaren gailua: jatorriztrenetako segurtasun sistema: denbora tarte bat igarotzen den bakoitzean sakatu behar denbotoi edo pedal bat da, bestela tren-gidariari zerbait gertatu zaiola ulertu eta trena automatikoki gelditzen da.
Bonbilla bat edo bonbilla talde bat piztu eta itzaltzeko etengailu bi edo gehiago erabili nahi direnean,kommutagailuak ezartzen dira.
Argia piztu/itzaltzeko puntu bi nahi badira, SPDT —polo bakarra, bide bi— motakokommutagailu bi erabiltzen dira:
Itzalita
Piztuta
Argia piztu/itzaltzeko hiru puntu nahi badira, aipatutako SPDT kommutagailuen artean DPDT gurutzatze kommutagailu bat —polaritate aldaketa egiten duena— ezartzen da:
Itzalita
Piztuta
Argia piztu/itzaltzeko hiru puntu baino gehiago nahi badira, gehitzen den puntu bakoitzeko aipatutako DPDT gurutzatze kommutagailu bat gehituko da, betiere SPDT kommutagailuen artean.
