Erromantze hizkuntzakEuropako hegoalde ia osoan mintzatzen dira,Erromatar Inperioa zenaren eremuan, beraz. Erromantze hizkuntzen izenaren jatorria, horrela,Antzinako Erroman dago, bertako jentilizioan ("romanus"), haiz zuzen.
Erromatar hitza erromantze hizkuntza betez aritzeko erabili zen lehen aldiaTourseko kontzilioan izan zen,813an. Kontzilio horretan, lehen aldizlatinetik bereizitako mintzaira arrunt bat hizkuntza gisa izendatu zen. Zehazki,frantsesaren aurrekari bat da,rustica romana lingua edoroman izendapena hartzen duena.
Latin arruntaren garapena erromantze hizkuntzekiko,grosso modo, honela labur daiteke:
K. a. 200 eta 400 artean, gutxi gorabehera: latin arruntaren tokian tokiko formak.
500 eta 600 artean: forma horiek banatzen hasi ziren.
800etik aurrera: hizkuntza erromantzeak badirela onartzen da.
Erromantze hizkuntzen artean, eta latinaren eta haien artean, antzekotasun lexikalak zein gramatikalak handiak dira. Antzekotasun horiek esanahi bera duten esaldiak ageri diren ondorengo adibideetan ikus daitezke:
Erromantze hizkuntza bakoitzaren hiztunen ehunekoa hizkuntza-taldeko hiztun guztiekiko.Erromantze hizkuntzen sailkapena.
Erromantze hizkuntzak bederatzi taldetan sailkatzen dira, eta haietako bakoitzean hainbatdialekto bereizten dira. Dialekto horiek hizkuntza maila izatea edo ez, arlo politikoaren eragina da, hizkuntza berarena bainoago. Horrela, erromantze hizkuntzekcontinuum bat osatzen dute, eta hainbatetan euren arteko desberdintasunak ia ezin dira nabaritu ere egin. Hortaz, ondorengo zerrendan hizkuntza ezagunenak soilik agertzen dira (parentesi artean, hizkuntza bakoitzean duen izena eta agerpen ezagunenaren urtea):
Dalmaziera,XIX. mendetik hizkuntza hila. Hainbat dialektotan banatuta zegoen. Dalmazierari, halaber, loturik zegoen egun oraindik hitz egiten denistriotera.Unescoren arabera, azken hori galtzeko arrisku larrian dago.
Okzitaniera (occitan edolenga d'òc,X. mende bukaera). Oc hizkuntzaren barne hainbat mintzaira sartzen dira (lemosiera, auverniera, vivaro-alpinera, languedocera, proventzera etagaskoia).Patois mespretxuzko izenaz ere ezaguna da.
Erretro-erromantze hizkuntzak
Erromantxea (rumantsch). Bost dialekto idatzi ditu.
Inter-erromantxera (rumantsch grischun). Erromantxebatua, erromantxe dialektoek maila jasoan erabiltzeko adierazpidea izan dezaten egindako saioa.
Horrekin batera, trantsiziozko hainbat mintzairen izaera ere zalantzazkoa da,benasquerarekin gertatzen den bezala (katalana etaaragoieraren artekoa, nahiz eta gehienetan bigarrenaren aldaera gisa hartu). Halaber, hainbat egileren aburuz,galizierak etaportugesak hizkuntza bera osatze dute (galaikoportugesa), nahiz eta galizierakgaztelaniaren gertuko ortografia bereganatu duen.
XV. mende bukaeratik aurrera,Europako zenbait herrialdek aurrera eramandako esperientziakolonialistaren eraginez, erromantze hizkuntzak (gaztelania,portugesa etafrantsesa, batez ere) mundu osoan zehar hedatu dira. Hala ere, hainbat lekutan bertako hizkuntzekin edota beste atzerritar hizkuntza batzuekin nahastu ziren etakreolera izena hartzen duten mintzairak sortu. Hona hemen kreolera nagusietako batzuk:
Hizkuntza erromantzeetan oinarritzen dira. Hizkuntza guztien artean neutral izateko saiakera egiteko asmoa zuten. Haien artean,esperantoa,interlingua etaromanica ditugu.
