| Castejón | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Nafarroa Garaia,Euskal Herria | |||||||||||
_-_Central_t%25C3%25A9rmica_Elerebro%2c_Grupos_I_(Castej%25C3%25B3n_1)_y_II_(Castej%25C3%25B3n_3)_05.jpg) | |||||||||||
| |||||||||||
 | |||||||||||
| Kokapena | |||||||||||
| Herrialdea |  Euskal Herria | ||||||||||
| Lurraldea | Nafarroa Garaia | ||||||||||
| Merindadea |  Tutera | ||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatua |  Espainia | ||||||||||
| Erkidegoa | Nafarroa | ||||||||||
| Izen ofiziala |  Castejón | ||||||||||
| Alkatea | David Álvarez Yanguas (NEB) | ||||||||||
| Posta kodea | 31xxx | ||||||||||
| INE kodea | 31070 | ||||||||||
| Herritarra | castejondar | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 42°10′04″N1°41′26″W / 42.167777777778°N 1.6905555555556°W /42.167777777778; -1.6905555555556 | ||||||||||
| Azalera | 18,07 km² | ||||||||||
| Garaiera | 278 metro | ||||||||||
| Distantzia | 78 km (Iruñetik) | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 4.473 (2024:  38) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 222,43 bizt/km² | ||||||||||
| Zahartzea[1] | % 45 | ||||||||||
| Ugalkortasuna[1] | ‰ 55,62 | ||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||
| Jarduera[1] | % 75,24(2011) | ||||||||||
| Desberdintasuna[1] | % 0(2011) | ||||||||||
| Langabezia[1] | % 17,51(2013) | ||||||||||
| Euskara | |||||||||||
| Euskaldunak[2] | % 0.6 + % 4.8 hartzaile(2021) | ||||||||||
| Kaleko erabilera[3] | % | ||||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||||
| Webgunea | http://www.castejon.com | ||||||||||
Castejón[4]Nafarroa Garaiko hegoaldekoudalerri bat da,Tuterako merindadekoa.Iruñea hiriburutik 78 kilometro hegoaldera dago, etaitsas mailatik 278 metro gorago.Ebro ibaiak zeharkatzen du udalerria. 2024. urtean 4.473 biztanle zituen.
Ebro ibaiak etaLodosako ubideak zeharkaturik, herria ibaiaren gorabeheren menpe egon da historian zehar. Horrez gain, gurutzabide garrantzitsua da, Nafarroako gainerako lurretatik,Bizkaitik etaGipuzkoatik datozen pertsonen igarobide naturala izanik.
Castejónek klima mediterraneo kontinentala dauka, uda oso idorrak, eta tenperatura aldaketa handiak dira klimaren ezaugarri nagusietako batzuk. Bataz-beste 400-450mm euri jausten da urtean zehar, normalean 50-60 egunetan botatzen du euria. Urtarrileko batez besteko tenperatura 5 °C-etakoa da, uztailekoa 30 °C-etakoa delarik.
Jatorrizko landaredia ia erabat desagertu da mendeetako nekazaritza eta gizakiaren eragina dela eta.
Castejóngo udalerriakValtierrako udalerriarekin egiten du muga iparraldean,Tuterarekin ekialde eta hegoaldean,Corellarekin hegoaldean, etaErrioxakoAlfaroko udalerriarekin mendebaldean.
Castejonek historiaurreko hainbat aztarnategi arkeologiko daude, Cerro de la Brea, Cerro del Soto, El Castillo eta el Montecillo izenekoak. Horrez gain, udalerriaren mugetan eginiko indusketetan,erromatarren garaiko brontze eta keramikazmo txanpon eta objektu ugari aurkitu dituzte. Castejonen historiako lehen aipamena,1229. urtekoa da. JadaXII. mendean bazen gaztelu batEbro ibaiaren eskuinaldeko herri hontan. Leku estrategikoa izan da bere historia osoan,Iruñea etaMadril arteko errege-bidean eta ibaiaren ondoan egoteagatik, defentsarako tokia izanik. Antzina, ibaia zeharkatzeko txalupa bat zegoen.
Sortu zenetik, herria nobleziaren jabetza izan zen,XV. mendean esaterako Beaumontarren familiarena.1672anTuterak Castejonen lurretan zegoen La Barca izeneko gunea saldu zionArguedasko herriari.1802an Castejonek ez zeukan laborantza lurrik, lur guztiak larre lurrak zeuden.1850. urtean Castejonek biztanle bakarra zeukan, herrian bizi zen artzain bat.XIX. mendearen erdialdeko erreforma administratiboarekin batera CastejónValtierrako udaleko kontzeju bihurtu zen, eta ondorenCorellakoa.
XX. mendearen hasieranIrunerako etaBilborako burdinbideak eraikitzearekin batera, Castejón aukeratu zuten bi trenbideak bat egiteko herritzat.1927kourriaren 4an udalerri bihurtu zen,Corellatik banatzean.
Nekazaritza izan da hainbat mendez Castejóngo ekonomia jarduera nagusia, baina, Udalak emandako datuen arabera,[5] gaur egun 12 lagun baizik ez dira bizi osorik nekazaritzatik. Eraikuntzak, aldiz, 256 laguni ematen die lan (enpresa nagusiak: PRECOM, S.A. eta Mateo Mesa, S.L.); zerbitzuek, 224 laguni (enpresa nagusiak:RENFE etaADIF); industriak, 216ri (enpresa nagusiak: EKINSA eta Sociedad Cooperativa Riberal de Navarra); eta energiak, 110i (enpresa nagusiak:Hidrocantábrico etaIberdrola).
Dena dela, nekazaritza da udalerrian lur gehien hartuak dituen jarduera, alde handiz gainera.
Castejóngo nekazaritza lur ureztagarrien ustiapen intentsiboan oinarritzen da. Lur ureztagarriak nekazaritzarako erabilitako lurren %76 inguru dira, eta batez ere zereal eta bazkagaiak landatzeko erabiltzen dira. Sekain-lurrak zerealak landatzeko erabiltzen dira, garia eta garagarra besteak beste. Mahastiak, lur ureztagarri zein sekainetan lantzen da, nahiz eta beti ez den horrela izan, historikoki sekain-lurrak nagusi izan direlarik.
Olibondoa ez da sekula garrantzizko landaketa izan Castejónen. Arbendolondoek 20 hektarea hartzen zituzten1983. urtean eta 7.000 zuhaitz inguru zeuden udalerri osoan zehar sakabanaturik. Abeltzaintzak garrantzia gutxi dauka, beti izan da bigarren mailako iharduera herritarrengan.1950eko hamarkadatik aurrera, animalien indarra albo batera utzi eta makineria sartzean, abelburuen kopurua are gehiago gutxitu zen.
Herriak gaur duen hirigintza eta kaleen antolamendua modernoa da, eta eraikuntza gehienak azken hamarkadetan altxatu dira. Dena den, eraikuntza berrien artean1675ean egindako Quiros bizkondeen jauregia nabarmentzen da.
1930. urtea baino lehenagoko daturik ez dago, CastejónCorellaren mendeko herria baitzen.
1930eko hamarkadatik aurrera hazkunde nabarmena izan zuen herriak 40 urtez, 1970eko krisialdi ekonomikoa iritsi zen arte. Une horretan gainbehera hasi zen, eta 20 urtez populazioaren % 20a galdu zuen.
XXI. mendearen lehen hamarkadan, suspertze ekonomikoarekin batera, populazio hazkunde handia gertatu zen immigrazioaren ondorioz, eta 4.000 biztanleen langa gainditu zuen Castejónek.
| Castejóngo biztanleria |
|---|
 |
2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko 889 etorkin bizi dira herrian, biztanleriaren % 22,43a (Nafarroako Foru Erkidegoko batez bestekoaren bikoitza baino gehiago).
1999tik2007ra Castejóngo alkateaPSN alderdiko Francisco Javier Sanz Carramiñana izan zen. 2007an Udaleko hamaika zinegotzietatik sei lortu zituenNafarroako Alderdi Sozialistak eta hortaz gehiengo absolutua.UPNk (4) etaNEBek (1) ere ordezkaritza lortu zuten;Kastejondarren Herri Batza Sozialistak (KHBS, ezkertiarrak[6]), ordea, ez. Baliogabeko botoak 24 izan ziren (emandako guztien %1,12a) eta zurizko 46 boto izan ziren (botoen %2,16a). Abstentzioa %24,20koa izan zen.
2011nPSNk boto asko eta gehiengo osoa galdu zituen, zerrendarik bozkatuena izateari eutsi bazion ere; 4 zinegotzi eta alkatetza (Ana Yolanda Manrique Albo) lortu zituen.UPNk beste lau erdietsi zituen; baiNEBek (bi zinegotzi) baiKastejondarren Herri Batza Sozialistak (zinegotzi bat, NEBeko parlamentarioa izandakoPablo Lorente) botoetan igo eta udalbatzan ordezkaritza izatea lortu zuten, ez ordeaPPk.
Castejóngo udalbatza | |||||
Alderdia | 2011ko maiatzaren 22a | ||||
| Zinegotziak | Boto kopurua | ||||
| Nafarroako Alderdi Sozialista (PSN-PSOE)) | 4 / 11 | 681 (% 33,40) | |||
| Nafar Herriaren Batasuna (UPN) | 4 / 11 | 588 (% 28,84) | |||
| Nafarroako Ezker Batua (NEB) | 2 / 11 | 382 (% 18,73) | |||
| Kastejondarren Herri Batza Sozialistak (KHBS) | 1 / 11 | 205 (% 10,05) | |||
| Datuen iturria:2011ko hauteskundeen emaitzak mir.es webgunean | |||||
| Alderdi politikoa | 2011 | 2007 | ||
|---|---|---|---|---|
| Botoak | Zinegotziak | Botoak | Zinegotziak | |
| Nafarroako Alderdi Sozialista (PSN) | %33,40 | 4 | %47,97 | 6 |
| Nafar Herriaren Batasuna (UPN) | %28,84 | 4 | %29,88 | 4 |
| Nafarroako Ezker Batua (NEB) | %18,73 | 2 | %13,15 | 1 |
| Kastejondarren Herri Batza Sozialistak (KHBS) | %10,05 | 1 | %6,83 | 0 |
| 2011 | Ana Yolanda Manrique Albo (PSN) |
| 2007 | Francisco Javier Sanz Carramiñana (PSN) |
| 2003 | Francisco Javier Sanz Carramiñana (PSN) |
| 1999 | Francisco Javier Sanz Carramiñana (PSN) |
| 1995 | Francisco Javier Sanz Carramiñana (PSN) |
| 1991 | Juan José Paredes (PSN) |
_-_Plaza_de_los_Fueros%2c_Ayuntamiento_4.jpg)
UdaletxeaXX. mendean eraiki zen, inongo estilo arkitektonikorik jarraitu gabe. Inguruko eraikinen estilo bera dauka.XX. mendean erabat berritu zen eraikina, bai kanpoaldean zein barrualdean.
_-_Centro_Cultural_Sarasate_1.jpg)
Castejóngo jaiakekainaren 27tikuztailaren 2ra arte antolatzen dira, Ama Birjinaren omenez. Horrez gain, Frantzisko Xabierren omenezko jaiak (neguko jaiak) ere antolatzen dira,abenduko lehen astean.
Urtarrilaren 6an,Zangozan bezala,Errege Magoen erlijiozko antzerkia ospatzen da.
Udaberrian,martxoan edoapirilean (Aste Santuaren ospatze dataren arabera, "Gazteriaren Jaiak" antolatzen dira,Erriberako hainbat udalerritan bezala.
Castejóngo udalak "Cuatro Caminos" izeneko udal aldizkaria kaleratzen du hiru hilabetero. Bertan, herriko albisteak eta udalak burututako egitasmoak zehazten dira.
Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuak onartutakoEuskararen Foru Legearen arabera, Castejón eremu ez-euskalduneko udalerria da. Hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarragaztelania da.2001eko erroldan, herritarren % 0,69k zekieneuskaraz hitz egiten.
_-_Iglesia_de_San_Francisco_Javier_07.jpg)
Erdi Arokoko itxura irudikatzen saiatzen den eliza modernoa da.1944. urtean eraiki zen arren, barruan Ollogoiendik ekarritako erretaula txiki manierista bat dago,1776ko zilarrezko kopoi batekin batera. Zilarrezko objektuak,Mexikotik ekarritako eskuziriak dauzka, ustez Diego Gonzalez de la Cueva, egilemexikarrak egindakoak.
Castejongo herrixka eraikitzearekin batera,Nafarroako Erresumaren mugak defendatzeko gaztelua eraiki zutenXI. mendean.XV. mendetik aurrerako utzikeriak, gaztelua kaltetzen joan ziren, erabat eraitsi behar izan zen arte.
Ebro ibaia zeharkatzen duenAP-15 autobideko zubia da. Carlos CasadoJavier Armisen eta Leonardo Troyano ingeniariek diseinatu zuen1978an. Zubiak, tirantedun hutsal bakarra dauka. Zubiko hutsalak 59,8 metroko altuera dauka.[7]
 | Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa |
Datuak:Q1648779
Multimedia:Castejón /Q1648779
Liburuak:Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Castejón | Tuteraldeko udalerri aurkibidea | |
|---|---|---|
Ablitas •Arguedas •Bardeak •Barillas •Buñuel •Cabanillas •Cascante •Castejón •Cintruénigo •Corella •Cortes •Fitero | ||
