| Boreas | |
|---|---|
| Antzinako Greziako erlijioa | |
 | |
| Ezaugarriak | |
| Sexua | gizonezkoa |
| Baliokideak | Aquilon(en) |
| Formak | north wind(en) |
| Familia | |
| Aita | Astreo |
| Ama | Eos |
| Ezkontidea(k) | Oritia |
| Bikotekidea(k) | Chione(en),Aellopoda(en) etaChloris(en) |
| Seme-alabak | Chione(en),Cleopatra(en),Kalais,Zetes(en),Butes(en),Hyrpace(en),Aura(en),Boreads(en),Loxo(en),Haemus(en),Αὖραι etaHekaerge(en) |
| Anai-arrebak | Euros(en),Zefiro etaNotus(en) |
Boreas[1] (antzinako grezieraz:Βορέας, "ipar haizea" edo "irenslea")greziar mitologian,negua zekarren ipar haize hotzaren jainkoa zen. Boreas oso indartsua zen, eta, aldi berean, oso izaera zakarrekoa zen. Sarritan hego eta bizardun agure bat bezala irudikatzen da, tximatutako ilearekin,karakola bat eramanez etalainozko tunika bat jantziz. Bere erromatar baliokideaAkilon jainkoa da.
Pausaniasek Boreasek oinen ordezsugeak zituela idatzi zuen, artean koturnoekin jantzita zituen giza oinekin irudikatzen zen arren. Beste hiru haize-jainkoak bezala (Zefiro,Euro etaNoto)Eos etaAstreoren semea zen.
Boreas zaldiekin estuki lotua zegoen. Hazitarako zaldi baten forma hartu ondorendardaniarren erregea zenEriktonioren behorrekin hamabimoxal sortu zituela esaten zen. Zaldi hauei buruz euren aita haizea bezain azkarrak zirela esaten zen, gari soro batetik galburuak zapaldu gabe lasterka egiteko gai zirelarik.Plinio Zaharrak (Historia Naturalis iv.35 y viii.67) behorrak euren ipurdia ipar haizeari begira jarri eta hazitarako zaldirik gabe moxalak izateko gai zirela uste zuen.
BoreasekIliso ibaiaren alaba eta atenastar printzesa zenOritia bahitu zuela ere esaten zen. Boreas Oritiaz apetatu zen, eta hasieran bere mesedeak erregutu zizkion, konbentzituko zuelakoan. Honek huts egin zuenean, bere ohiko izaerara itzuli zen, eta Iliso ibaiaren ertzean dantzan ari zenean bahitu zuen. Boreasek haize laino batean hartu zuen eta Traziara eraman zuen, berarekin bi seme,Zetes etaKalaisboreadak, eta bi alaba,Kione etaKleopatra izan zituelarik.
Greziarrek jainko honen bizilekuaTrazian zegoela uste zuten etaHerodotok zein Pliniok,Hiperborea (Boreasetik haratago) izeneko iparraldeko lurralde bat deskribatzen dute, non jendea zoriontsu bizi zen oso ez ohiko adinetara iritsi arte.
Ordutik, atenastarrek Boreas senide politiko bezala ikusten zuten.Xerxes I.a Pertsiakoa erregeak Atenas mehatxatu zuenean, jendeak Boreasi otoitz egin zion, honi buruz 400 pertsiar itsasontzi hondoratu zituen haizeak sortu zituela esaten zelarik. Antzeko gertaera bat hamabi urte lehenago gertatu zen, eta Herodotok honakoa idazten du:
| « | Orain ezin dezaket esan hau izan ote zen pertsiarrak ekaitzak ainguratuta ustekabean harrapatu izanaren arrazoia, baina atenastarrak oso ziur daude, Boreasek aurretik lagundu zien bezala, oraingoan gertatu zenaren arduraduna ere bazela oso ziur zeuden. Eta etxera itzuli zirenean jainkoari aldare bat eraiki ziotenIliso ibaiaren ondoan. | » |
Oritiaren bahiketa ezaguna izan zen AtenasenMediar Gerren aurretik eta ondoren, eta sarri margotutako pitxerretan irudikatzen zen. Hauetan Boreas bizardun gizon bat bezala irudikatua zen, tunika jantzita zuela, tentetutako ilearekin eta batzuetan izoztua eta puntazorrotza agertzen dena. Bahiketa ere dramatizatua zenEskilorenOritia lan galduan.
Beranduagoko istorioetan BoreasButes etaLikurgoren aita zen (maitale ezberdinekin izandakoak), baitaPitis ninfaren maitalea ere.
Erromatar mitologian bere baliokideaAkilon edo Akilo zen. Ipar haizearentzat erabilitako izen alternatibo eta arraroago batSeptentrio zen, hitz hauseptem trionesetik (zazpi idi) datorrelarik,Hartz Nagusia konstelazioari erreferentzia eginez.
Boreasek inspiratu zionJean-Philippe Rameau frantziar konposatzaileari bere azken opera izan zenLes Boréades (1755). Alphise,Baktrianako erregina, profezia batek jainkoaren semeak diren boreadetako batekin ezkontzera destinatua dago. Alabaina, Abaris izeneko gazte atzerritar batekin maitemintzen da, erresuma suntsitzearekin mehatxu egiten duena. Erregina eta bere maitea Boreasek emandako gezi magiko bati esker salbatzen dira, boreadak garaitzen dituena.Apolo agertzen da eta Abaris bere seme bezala errekonozitzen du, orduan Boreas garaitua aldarrikatzen delarik.
