| Bidaxune | |||
|---|---|---|---|
 Nafarroa Beherea,Euskal Herria | |||
 Purguko ikuspegiaAgaramonteko gaztelutik | |||
| |||
 | |||
| Kokapena | |||
| Herrialdea |  Euskal Herria | ||
| Lurraldea | Nafarroa Beherea | ||
| Eskualdea | Agaramont | ||
| Administrazioa | |||
| Estatua |  Frantzia | ||
| Eskualdea |  Akitania Berria | ||
| Departamendua |  Pirinio Atlantikoak | ||
| Elkargoa | Euskal Hirigune Elkargoa | ||
| Barrutia | Baiona | ||
| Kantonamendua | Bidaxunerria, Amikuze eta Oztibarre | ||
| Izen ofiziala | .svg) Bidache | ||
| Auzapeza (2020-2026) | Jean-François Lasserre (independente) | ||
| Posta kodea | 64520 | ||
| INSEE kodea | 64123 | ||
| Herritarra | bidaxundar | ||
| Kokapena | |||
| Koordenatuak | 43°29′00″N1°08′29″W / 43.4833°N 1.1414°W /43.4833; -1.1414 | ||
| Azalera | 30,43 km2 | ||
| Garaiera | 0-162 metro | ||
| Distantzia | 52,9 km (Donibane Garazitik) | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 1.364 (2018:  0) | ||
| Dentsitatea | 43,61 biztanle/km² | ||
| Zahartzea[1] | % 23,02 | ||
| Ugalkortasuna[1] | ‰ 63,86 | ||
| Ekonomia | |||
| Jarduera[1] | % 74,41(2011) | ||
| Desberdintasuna[1] | % 9,02(2011) | ||
| Langabezia[1] | % 4,95(2013) | ||
| Euskara | |||
| Euskaldunak | % 15,25(2010) | ||
| Erabilera | % 1,36(2011) | ||
| Datu gehigarriak | |||
| Webgunea | www.bidache.fr | ||
Bidaxune[a] (amikuzeraz:Bidaxüne[b];goi-nafarreraz:Bidaitzun[c])Euskal Herriko udalerri bat da,Nafarroa Beherea lurraldean kokatuta.Agaramont eskualdean dago,Donibane Garazi hiriburutik 52,9 kilometrora. Altuera 0 eta 162 metro artekoa da, eta 30,43 km²-ko azalera hartzen du.2022kourtarrilaren 1a egunean 1347 biztanle zituen.
BidaxuneNafarroako Erresumaren iparraldeko herri garrantzitsuenetako bat izan zen,Ingalaterrako Erresumarekiko mugaren defentsan funtsezkoa lehenik, etaFrantziako Erresumarekiko mugaren defentsan ondoren. Garrantzi handia hartu zuenAgaramont familiaren instalazioarekin,Erreititik zetozenak. Hauek herriaren etaBiduze ibaiaren artean eraiki zuten gaztelua, herria ohiko bizileku bihurtuz.Aro Modernoan, eskualdeko lurrakBidaxuneko Printzerri Subiranoa izan ziren,Frantziako etaNafarroako erresumetatik independentea, nahiz eta azken erresuma horri oso lotua egon.Frantziako Iraultzaren ondoren,Nafarroa Beherearen zati da,Pirinioez bestaldean zeudenNafarroako Erresumako gainerako lurraldeak bezala.
Bertako biztanleakbidaxundarrak dira.Agaramonteko eskualdeburua da.
Bidaxune beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:
Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
Bidaxune edoBidaitzun toponimoak hiru elementu ditu:bid(e) +(h)aitz +un(e). Beraz, "bide harritsuaren lekua" esan nahi du. Euskara jatorri argia duen toponimoa da,Lohitzüne edoGixune toponimoen antzekoa. Gainera, azken honek bezala,baxenabartar euskalkiaren berezitasunek, non soinuak afrikarragoak diren,tzun >xune aldatzea eragiten dute.[3]
UdalerriaAturriren ibaiadarra denBiduze eta bere ibaiadarrek zeharkatua da[4], hau daLihurri (eta bere ibaiadarrak direnPatarena, Gelous, Oihantxuri eta Ménine) eta Lagrabe. Biduze ibaiean, historikoki oso garrantzitsua izan den ibai-portua du.
Bidaxune RD-936 (antzinakoRN-636) errepideak zeharkatua da.
XVI. mendeko bukaeratikFrantziako Iraultzara arte, BidaxuneAgramondarrek zuzendutako printzerri txiki bihurtu zen. Bere burujabetza adierazteko bertako epaitegien epaiak ezin zirenFrantzia edoNafarroako Parlamentuetara apelatu. Bestetik Bidaxune iheslarientzako badia bihurtu zen, batez erejuduentzat baina baita gaizkileentzat ere[5][6].
XVII. mendeko hasieranAgramondar jaunakaurreko mendearen bukaeranBaionan errefuxiatutakojudusefardiak hartu zituen.
1790ekomartxoaren 4eko LegeakFrantziako departamenduak eta barrutiak sortu zuen. Era horretan,Ipar Euskal Herria etaBearnokBehe Pirinioak izeneko departamendua sortu zuten. Era horretan,Donapaleuko barrutian zegoenBidaxuneko Kantonamendua sortu zuten, hasieran Bidaxunek baino ez osatua.
| Bidaxuneko biztanleria |
|---|
 |
| Datuen iturburua:INSEE |
| Urteak | Alkatea | Alderdia |
|---|---|---|
| 1995-2001 | Jean-Jacques Lasserre | UDF-MoDem |
| 2001-2008 | Michel Dallemane | |
| 2008-2014 | Michel Dallemane |
Udalerriko ekonomialaborantzan dago oinarrituta[5]. Hala ere, herrian harrobi famatua dago[7], bere harriakAturriren bitartez eramanak,AngelukoNotre-Dame du Refuge komenturako erabiliak izan zirenak.
Herria, kale nagusia den Donejakue karrikaren inguruan dago antolaturik. Kale honek aldetik aldera gurutzatzen du herria, gaur egun Haramboure etxea dagoen lekuan zeuden ateetatik elizaraino. Bertan daude kokaturik herriko eraikin garrantzitsu gehienak, Tanneur eta Haramboure etxeak, sinagoga zaharra...
Herrian,Gaskonia gertu duelako,gaskoieraz aritu ez ezik herriko eskolan ere ikasten da.Euskaraz ere aritzen da, bainaeuskaldunek gutxiengo bat besterik ez dute osatzen.
Gaskoierazko esaera zahar batek honela esaten du:
| « | Que vas entà Bidàishen ? Pòt de graish. Que vas entà Bardòs ? Shuca aqueth òs. | » |
Euskaraz, literalki:
| « | Bidaxunera zoazela? Gurin-potea.Bardozera zoazela? Xurgatu hezur hau. | » |
Bidache metalmetal etahard rock festibala da,2003tik aurrera herrian antolatuta.
Udalerriak eskola publikoa eta haur-eskola ditu.
Datuak:Q197008
Multimedia:Bidache /Q197008
Liburuak:Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Bidaxune
