| Artsenikoa |
|---|
 |
| 33Germanioa ←Artsenikoa →Selenioa |
|
| Ezaugarri orokorrak |
|---|
| Izena,ikurra,zenbakia | Artsenikoa, As, 33 |
|---|
| Serie kimikoa | metaloideak |
|---|
| Taldea,periodoa,orbitala | 15,4,p |
|---|
| Masa atomikoa | 74,92160(2) g/mol |
|---|
| Konfigurazio elektronikoa | [Ar] 3d10 4s2 4p3 |
|---|
| Elektroiak orbitaleko | 2, 8, 18, 5 |
|---|
| Propietate fisikoak |
|---|
| Egoera | solidoa |
|---|
| Dentsitatea | (0 °C, 101,325 kPa) 5,727 g/L |
|---|
| Urtze-puntua | 1.090 K
(817 °C, 1.503 °F) |
|---|
| Irakite-puntua | 887K
(614 °C, 1.137 °F) |
|---|
| Urtze-entalpia | 24,44kJ·mol−1 |
|---|
| Irakite-entalpia | 34,76kJ·mol−1 |
|---|
| Bero espezifikoa | (25 °C) 24,64 J·mol−1·K−1 |
|---|
Lurrun-presioa
| P/Pa | 1 | 10 | 100 | 1 k | 10 k | 100 k | | T/K | 553 | 596 | 646 | 706 | 781 | 874 |
|
| Propietate atomikoak |
|---|
| Kristal-egitura | erronboedrikoa |
|---|
| Oxidazio-zenbakia(k) | 5,3, 1,[1] -3
(oxidoazido ahula) |
|---|
| Elektronegatibotasuna | 2,18 (Paulingen eskala) |
|---|
| Ionizazio-potentziala | 1.a: 947,0kJ/mol
2.a: 1.798 kJ/mol
3.a: 2.735 kJ/mol |
|---|
| Erradio atomikoa (batezbestekoa) | 115pm |
|---|
| Erradio atomikoa (kalkulatua) | 114 pm |
|---|
| Erradio kobalentea | 119 pm |
|---|
| Van der Waalsen erradioa | 185 pm |
|---|
| Datu gehiago |
|---|
| Eroankortasun termikoa | (300 K) 50,2 |
|---|
| Isotopo egonkorrenak |
|---|
Artsenikoaren isotopoak| iso | UN | Sd-P | D | DE(MeV) | DP |
|---|
| 73As | Sintetikoa | 80,3e | ε | - | 73Ge | | γ | 0,05D, 0,01D, e | - | | 74As | Sintetikoa | 817,78e | ε | - | 74Ge | | β+ | 0,941 | 74Ge | | γ | 0,595, 0,634 | - | | β− | 1,35, 0,717 | 74Ge | | 75As | %100 | As egonkorra da 42neutroirekin |
|
Artsenikoaelementu kimiko bat da,Asikurra eta 33zenbaki atomikoa dituena.Alberto Handiak aurkitu zuen 1250ean.Metaloide pozoitsua da, formaalotropiko asko dituena, besteak beste, horia (molekula ez-metalikoa) eta hainbat forma beltz eta gris (metaloideak).Izadian artseniko elementala hiru forma metaloidetan aurki daiteke, bakoitza bere kristal-egiturarekin: artseniko mineralasensu stricto, eta bakanagoak diren artsenolanprita eta parartsenolanprita. Haatik, gehienetan artseniuro edo artsenato eran agertzen da. Mota horietako ehunka gai elkartu ezagutzen dira. Artsenikoa eta bere gai elkartuakpestizidetan,herbizidetan,intsektizidetan etametal-nahasturetan erabiltzen dira.
Artsenikoarenoxidazio-egoera nagusiak hauek dira:
- -3 (artseniuroak: eskuarkinahastura-formako metal arteko gai elkartuak),
- +3 (artsenatoak (III) edo artsenitoak, alegia, gai elkartu organoartseniko gehienak),
- eta +5 (artsenatoak(V), oxikonposatu artseniko ez-organiko egonkorrenak).
Artsenikoa beste artseniko-atomo batzuekin ere lotzen da, esaterako As-As bikoteak sortuz realgar izeneko sulfuro gorrian edo As43- ioiak skutterudita izeneko gai elkartuan.
- Kolorgetzaile gisa beiragintzan
- Intsektizida (berun artseniatoa), herbizida (sodio artsenitoa) eta pozoietan
- Koloregai etasuzirigintzan erabiltzen den artseniko disulfuroa.
- Berun eta metal-nahasturei gehitzeko
- Galio artseniuroa erabiltzen da materialerdieroale moduan zirkuitu integratu azkarragoetan.
- Medikuntzan erabiltzen zen; hala ere, gaur egun, erabiltzen hasi da artseniko trioxidoa erabilizleuzemia promielozitikoa tratatzeko.
