Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Edukira joan
WikipediaEntziklopedia askea
Bilatu

Antzinako greziera

Artikulu hau "Kalitatezko 2.000 artikulu 12-16 urteko ikasleentzat" proiektuaren parte da
Wikipedia, Entziklopedia askea

Artikulu honekerreferentziak behar ditu.
Hemenerreferentzia egiaztagarriak gehituz lagun dezakezu.
Antzinako greziera
Ἀρχαία Ἑλληνική
Datu orokorrak
EskualdeaEkialdekoMediterraneoa
Araugileaarautu gabea
Hizkuntza sailkapena
giza hizkuntza
indoeuropar hizkuntzak
Hellenic(en)Itzuli
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologiasubjektu aditza objektua,nominatibo-akusatibo hizkuntza etahizkuntza malgukaria
Denbora gramatikalakpluperfect(en)Itzuli,Aoristoa etaorainaldia
Modu gramatikalakindikatiboa,subjuntiboa,agintera etaoptative(en)Itzuli
Genero gramatikalakgenero maskulinoa,genero femeninoa etagenero neutroa
Kasu gramatikalaknominatiboa,genitiboa,akusatiboa,datiboa etabokatiboa
Alfabetoaalfabeto grekoa etaLinear B(en)Itzuli
AurrekariaMizenastar greziera
Hizkuntza kodeak
ISO 639-2grc
ISO 639-3grc
Ethnologuegrc
Glottologanci1242
Wikipediagrc
IETFgrc

Antzinako greziera edogreziera[oh 1]klasikoa (Ἀρχαία ἙλληνικήArkhaía Hellēnikḗ) aro arkaikoan (K.a. IX. mendetikVI.era bitartean),aro klasikoan (K.a. V. mendetikIV.era bitartean) etagarai helenistikoan (K.a. III. mendetik K.o.VI. mendera bitartean)Antzinako Grezian hitz egiten zen hizkuntza da.

Antzinako grekoa izen generikoarekin greko homeriko (Homerok erabili zuena), arkaiko, klasiko, helenistiko eta abar osoa aipatuko dugu, dialektoen arteko bereizketarik egin gabe, nahiz eta normaleanPlaton bezalako autoreen ohiko (joniko-) atikoa izan.[1] Testamentu berrian greziera koiné erabili zen. Horiek guztiak greko zaharraren aldaerak dira, eta, jakina, neurri handiagoan edo txikiagoan bereizten dira elkarren artean. Bestalde, egungo greziarrek ezin dute antzinako greziera ulertu euren hizkuntza modernoarekin.[2]

K.a. bigarren milurtekoanBalkanetatik joandakoaitzinindoeuroparrek sorturikogreziera mizenikoan du iturria. Aro helenistikoangreziera helenista edokoinē bilakatu zen, nahiz eta oso hurbila izan hizkuntza ezberdintzat jo zutena. Greziera klasikoa ez zen hizkuntza batua, aldiz, dialekto asko zituen.

Gizakien historia kulturalean oso hizkuntza garrantzitsua da,Homero eta beste hainbat idazle nabarmenek ez ezik,Periklesen Aroko historialari eta filosofoek etaItun Berriaren sortzaileek erabili zutelako. Gainera, erromatarrek bere pentsamenduaren parte handia greziarren filosofian eta kulturan oinarritu zuten eta beraz, grezierazko hitz asko bereganatu zituzten.[1] Mendebaldeko hizkuntza guztietan, tarteaneuskaran, eragina handia izan duPizkundeaz geroztik.

Dialektoak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
Antzinako grezieraren dialektoekaro klasikoan zuten banaketa.

Hona hemen dialektoen zerrenda estandarra:

  • Mendebaldeko taldea
    • Ipar-mendebaldeko greziera
    • Doriarra
  • Eoliar taldea
    • Egeo-asair eoliarra
    • Tesaliarra
    • Beoziarra
  • Joniar-atikar taldea
    • Atiarra
    • Eubearra etaItaliako koloniena
    • Zikladeetakoa
    • Asiar Ioniarra
  • Aurrezipretar greziera
    • Arkadiarra
    • Zipretarra
    • Panfilarra

Fonologia

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

Hona hemen greziera klasikoaren kontsonanteen soinu eta grafoak:

ezpainkariahobikariabelarraglotala
herskari haspereduna
< φ >

< θ >

< χ >
herskari ahoskabeap
< π >
t
< τ >
k
< κ >
ʔ(?)
<᾽>
herskari ahostunab
< β >
d
< δ >
g
< γ >
afrikariab​͡z, p​͡s
< ψ >
d​͡z
< ζ >
g​͡z, k​͡s
< ξ >
frikarias
< σ, ς >
h
< ῾ >
urkarial, ɾ
< λ, ρ >
sudurkari planoam
< μ >
n
< ν >

Nola irakurtzen diren

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

Nahiz eta antzinako grezierazko soinu guztiak ez diren berdinak euskaraz edo erdal hizkuntzetan, hala-moduzko itzulpen fonetikoak egiten dira. Hau da Paco Álvares espainiar filologo eta eduki-zabaltzaileak bere blogean duena:[3]

  • Α α — alfa — /a/
  • Β β — beta — /b/
  • Γ γ — gamma — /g/
  • Δ δ — delta — /d/
  • Ε ε — epsilon — /e/ laburra
  • Ζ ζ — dseta — /ds/
  • Η η — eta — /e/ luzea
  • Θ θ — zeta — /θ/
  • Ι ι — iota — /i/
  • Κ κ — kappa — /k/
  • Λ λ — lambda — /l/
  • Μ μ — mi — /m/
  • Ν ν — ni — /n/
  • Ξ ξ — xi — /ks/
  • Ο ο — omicron — /o/ laburra
  • Π π — pi — /p/
  • Ρ ρ — ro — /ɾ/
  • Σ σ/ς — sigma — /s/
  • Τ τ — tau — /t/
  • Υ υ — ipsilon — /y/
  • Φ φ — fi — /f/
  • Χ χ — ji — /x/
  • Ψ ψ — psi — /ps/
  • Ω ω — omega — /o/ luzea

Idazkera

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

Antzinako greziera idaztekoalfabeto grekoa erabiltzen zuten, dialektoen arabera aldaerak zituena. Hasieran horrelakorik egin ez bazen, aro klasikoan ezkerraldetik eskuinaldera idaztea estandar bilakatu zen.

Hona hemen adibide batzuk:

Platonek "Apologia" bere liburuan honela idatzi zuen:

«Ὅτι μὲν ὑμεῖς, ὦ ἄνδρες Άθηναῖοι, πεπόνθατε ὑπὸ τῶν ἐμῶν κατηγόρων, οὐκ οἶδα: ἐγὼ δ' οὖν καὶ αὐτὸς ὑπ' αὐτῶν ὀλίγου ἐμαυτοῦ ἐπελαθόμην, οὕτω πιθανῶς ἔλεγον. Καίτοι ἀληθές γε ὡς ἔπος εἰπεῖν οὐδὲν εἰρήκασιν.»


Latindar alfabetoaren transliterazioa hau da:

«Hóti mèn humeîs, ô ándres Athēnaîoi, pepónthate hupò tôn emôn katēgórōn, ouk oîda: eg d' oûn kaì autòs hup' autōn olígou emautoû epelathómēn, hoútō pithanôs élegon. Kaítoi alēthés ge hōs épos eipeîn oudèn eirkasin.»


Testuaeuskaratua:

«Zuok, Atenastarrok, nire salatzaileek esandakoaz zer ikasi duzue, ez dakit: baina nik, nire aldetik, nor nintzen ia ahazturik daukat hain zen limurtzailea esandakoa. Hala ere esandakoen artean, egiazkoa, esango nuke ezer ez dena.»


HomerokIliadan horrela idatzi zuen:

Μῆνιν ἄειδε, θεά, Πηληιάδεω Ἀχιλῆος
οὐλομένην, ἣ μυρί’ Ἀχαιοῖς ἄλγε’ ἔθηκε,
πολλὰς δ’ ἰφθίμους ψυχὰς Ἄϊδι προΐαψεν
ἡρώων, αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν
οἰωνοῖσί τε πᾶσι· Διὸς δ’ ἐτελείετο βουλή·
ἐξ οὗ δὴ τὰ πρῶτα διαστήτην ἐρίσαντε
Ἀτρεΐδης τε ἄναξ ἀνδρῶν καὶ δῖος Ἀχιλλεύς.

Oharrak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
  1. Euskaltzaindiak argitu du greko eta greziera direla forma egokiak. Ikus:Euskaltzaindiaren web gunea.

Erreferentziak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
  1. ab (Gaztelaniaz)«¿Qué es exactamente el griego antiguo? ¿Y el griego clásico?» delcastellano.com (kontsulta data: 2024-11-01).
  2. (Gaztelaniaz)«Empieza a aprender griego antiguo con la gramática imprescindible (20')» ACADEMIALATIN.com (kontsulta data: 2024-11-01).
  3. (Gaztelaniaz)«Alfabeto griego, pronunciación, símbolos ‹ Curso de griego antiguo desde cero» ACADEMIALATIN.com 2019-10-02 (kontsulta data: 2024-11-01).

Bibliografia

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
  • Adams, Matthew. "The Introduction of Greek into English Schools." Greece and Rome 61.1: 102–13, 2014.
  • Allan, Rutger J. "Changing the Topic: Topic Position in Ancient Greek Word Order." Mnemosyne: Bibliotheca Classica Batava 67.2: 181–213, 2014.
  • Athenaze: An Introduction to Ancient Greek (Oxford University Press). [A series of textbooks on Ancient Greek published for school use.]
  • Bakker, Egbert J., ed. A Companion to the Ancient Greek Language. Oxford: Wiley-Blackwell, 2010.
  • Beekes, Robert S. P. Etymological Dictionary of Greek. Leiden, The Netherlands: Brill, 2010.
  • Chantraine, Pierre. Dictionnaire étymologique de la langue grecque, new and updated edn., edited by Jean Taillardat, Olivier Masson, & Jean-Louis Perpillou. 3 vols. Paris: Klincksieck, 2009 (1st edn. 1968–1980).
  • Christidis, Anastasios-Phoibos, ed. A History of Ancient Greek: from the Beginnings to Late Antiquity. Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
  • Easterling, P and Handley, C.Greek Scripts: An Illustrated Introduction. London: Society for the Promotion of Hellenic Studies, 2001. ISBN 0-902984-17-9
  • Fortson, Benjamin W.Indo-European Language and Culture: An Introduction. 2d ed. Oxford: Wiley-Blackwell, 2010.
  • Hansen, Hardy and Quinn, Gerald M. (1992) Greek: An Intensive Course, Fordham University Press
  • Horrocks, Geoffrey. Greek: A History of the Language and its Speakers. 2d ed. Oxford: Wiley-Blackwell, 2010.
  • Janko, Richard. "The Origins and Evolution of the Epic Diction." In The Iliad: A Commentary. Vol. 4, Books 13–16. Edited by Richard Janko, 8–19. Cambridge, UK: Cambridge Univ. Press, 1992.
  • Jeffery, Lilian Hamilton. The Local Scripts of Archaic Greece: Revised Edition with a Supplement by A. W. Johnston. Oxford: Oxford Univ. Press, 1990.
  • Morpurgo Davies, Anna, and Yves Duhoux, eds. A Companion to Linear B: Mycenaean Greek Texts and their World. Vol. 1. Louvain, Belgium: Peeters, 2008.
  • Swiggers, Pierre and Alfons Wouters. "Description of the Constituent Elements of the (Greek) Language." In Brill’s Companion to Ancient Greek Scholarship. Edited by Franco Montanari and Stephanos Matthaios, 757–797. Leiden : Brill, 2015.

Ikus, gainera

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]
Autoritate kontrola

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Antzinako_greziera&oldid=10370845"(e)tik eskuratuta
Kategoria:
Ezkutuko kategoriak:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp