| Anglo-Zulu Gerra | |||
|---|---|---|---|
 Isandlwanako guduaren irudikapena. | |||
| Data | 1879kourtarrilaren 11tikuztailaren 4ra | ||
| Lekua | Hego Afrika | ||
| Emaitza | Britainiar Inperioaren garapena etaZulu Erresumaren amaiera | ||
| Gudulariak | |||
| |||
| Buruzagiak | |||
| |||
| Indarra | |||
| |||
| Galerak | |||
| |||
Anglo-Zulu Gerra1879kourtarrilaren 11tikuztailaren 4ra bitarteanBritainiar Inperioa etaZulu Erresumaren artean eman zen gatazka bat izan zen.
XIX. mendearen lehenbiziko erdialdean,zuluakHego Afrikako zati handi baten nagusi ziren.1854anboersak Mpande errege zuluaren eskutikKwaZulu-Natal eskualdearen jabetza lortu eta bertan bizitzen jarri ziren, honenbestezNataleko Errepublika berria aldarrikatu zen.
1856anCetshwayo delakoak (Mpande erregearen semea) tronurako bidea oztopoz garbitu asmoz bere anaiak banan-bana hiltzen hasi zen, hortaz, anai horietako batek, Umtonga zenak, bizirauteko asmoz Utrechtko boerstarren artean babes hartu zuen. Cetshwayo eta boersen arteko zenbait negoziaketen ondoren Umtonga bi baldintzen truk zuluei itzuli zieten: baldintza bat Umtonga bizitza errespetatzea izan zen, bigarrena, Rorke's Drift eta Pongola arteko lurren kontrola ematea. GeroraTransvaalentrekboer zirelakoekin elkartu ziren.
1865an Umtongak berriz ere ihez egin zuen, Cetshwayok paktua salatu eta emandako lurren itzultzea exijitu zuen. Tentsioa areagotu eta boersak armak eskuratzen hasi ziren.
1873an Mpande hil zen, Cetshwayo errege berriak arma politika berria ezarri eta beregudarostea su armez hornitu zuen.
1874anSir Henry Frere Goi Mandatari gisaHego Afrikara bidali zuten, bere misioa estatuen federazio bat osatzea zelarik, bere helburu honetarakoNataleko Errepublika zeinZulu Erresuma oztopo handi bat bilakatu zen.1877an Theophilus Shepstone-k Transvaal boersak independetziari uko egin eta britainiar koroapean jarri zitezen konbentzitu zituen. Boers haietako gehienak Iparraldera emigratzea erabaki zuten, geroraOrangeko Estatu Askea etaTransvaaleko Errepublika izango ziren lurraldeak. Natalgo britainiar kolonia berriakBritainia Handia etaBritainiar Indiatik etorritako jende andana erakartzen hasi zen.
1878an batzorde batekmugak negoziatzen saiatu zen, bidebatez zuluei kolonoak babestu edota handik joan ezkero kalte-ordainak eman ziezaieten ezijituz, honi Cetshwayok ezezko borobila eman zion.
Britainiar gobernuaren ezagutzarik gabe, Frere Goi Mandatariak mugan tentsioa areagotzeko asmoz hainbat ekintza burutu zituen, azkenik1978koabenduaren 11n zuluei ultimatum bat igorri zien, zuluek onartu ez eta ondorioz1879kourtarrilaren 11n britainiarrek gerra aldarrikatu zuten.
Halere gerra hau hastezko arrazoi nagusiabritainiarrekzuluen gudarostean ikusten zuten mehatxua izan zen, horren ondorioz Zulu Erresuma bereganatzeko erabakia hartu zuten. Gudaroste hau ederki prestatutako 35.000-40.000 inguruzulu gudariz osatuta zegoen. Halere, britainiarrek euren zabalkuntza inperialista ezkutatu nahirik edo, zuluen erregea zenCetshwayo, bere herriarekin ankerra zen diktatore baten gisa irudikatu zuten, horrela gerra honi zuluak agintari zital batetik askatzeko ekintza gisa saldu zuten.
1879an britainiar gobernuaren inongo baimenik gabe Frederick Augustus Thesiger jeneralak Zulu Erresuma hiru puntu ezberdinetatik inbaditu etaUlundi hiriburura zuzendu zen.
Bi gudarosteen arteko aurreneko topaketaIsandhlwanako gudua izan zen, bertan britainiar erretagoardia erabat sarraskitua izan zen, hau britainiarrekAfrikan jasan zuten lehenengo porrota izan zen, baita Britainiar Inperio Kolonialaren historiako triskantza handiena ere, afrikar gudaroste batek europar gudaroste bat zeharo garaitu zuelako.
Pearson-en agintepean zegoen britainiar gudarosteaEshowen luebakietan gorde zen, han setio luze bat pairatu etaGingindlovuko gudua ondoren Lord Chelmsforden gudarosteak erreskatatu zituen.
Britainiarren bigarren taldeakZululandiako ipar-mendebaldea bereganatzeko betebeharra zuen, une hartan Tinta's Kraal-en akanpatua zegoen, baina Isandhlwanako hondamendiaren berri jakin bezain azkar bere agintean zegoen komandateak atzeratzeko agindua eman zuen.
Cetshwayok ez zuen mugarik zeharkatu, defentsa gerra bat egitera mugatu zen. Chelmsfordek hasiera batean Eshowen zegoen Pearson ordezkatzeko asmoz bere indarrak berrelkartu zituen, horretarako britainiar gobernuak zazpi errejimendu eta bi artileria bateri bidali zizkion.Eshowe.
Chelmsforden gidaritzapean zegoen 5.700 gudariz osatutako talde bat Eshowera zuzendu zen, bertan gauez luebakietan gorde zirelarik. Apirilaren 2anGingingdlovuko guduan erasotua izan zen, halere erasoa aldaratu eta hurrengo egunean Pearsonen gizonak erreskatatzea lortu zuten. Apirilaren 5an Eshowe jendez hustu zuten.
Sir Evelyn Wood-en gidaritzapean zeuden indarrek Hlobane erasotu zuten, baina zulu gudarostea sakabanatu egin zen. Britainiar gudarostetik desertatu zuten afrikar taldeez gain, kontratatutako 400 europarretatik 100 hil egin ziren. Hurrengo egunean,Kambulan 25.000 zulu gudarik 2.068 britainiar gudariz osaturiko kanpaleku bat erasotu zuten, honek bost orduz aurre egin eta azkenik zuluak atzera egin zuten. Gudu erabakiorra izan zen.
Nahiz eta Kambula, Gingindlovu eta Eshowen arraskasta izan, britainiarrek ez zuten aurrera egin. Chelmsfordek agintetik ordezkatu zezaten baino lehen Cetshwayoren gudarostearen erabateko porrota gauzatu nahi zuen, horregatik ekainean Zululandiako inbasio berri bati ekin zion.
Cetshwayok bazekien orain indarberritu berria zen britainiar gudaroztea arerio paregabea zela, hortaz bakea negoziatzen saiatu zen. Chelmsfordek ez zuen inolako negoziaketarik nahi, Ulundira ahal bezain arinen joan gura zuen, gudarozte zulu nagusia suntsitzeko irrikiz. Uztailaren 4ean bi gudarosteakUlundiko guduan topo egin zuten, bertan Cetshwayoren indarrak garaituak izan ziren.
Azken gudu hau eta zulu gudarostea sakabanatuta gelditu ondoren, zulu buruzagi gehienak errenditu egin ziren, bienbitartean Cetshwayok ihes egin zuen.Abuztuaren 28an britainiarrek atzeman etaLurmutur Hirira bidali zuten. Postutik formalki eraitsia izan zen, Zululandia hamaika buruzagien artean banatua izan zelarik, horien artean Cetshwayo bera, bere sema zen Usibepu, John Dunn (abenturazale zuria) eta gerra honetan zehar britainiarren zerbitzupean borrokatu zenbasuto tribuko Hlubi buruzagia zeuden.
Sir Garnet Wolseley-k Lord Chelmsford ordeskatu zuen, ondoren bertako bat tokian-tokiko buruzagiak eta britainiar gobernuaren arteko zubi lanak egingo zituen postuan izendatu zuen. Ekintza honek berarekin bat lizkarrak ekarri zituen,1882an britainiar gobernuak Cetshwayo boterean berrezartzea erabaki zuen. Bere semea zen Usibepu matxinatu eta1883kouztailaren 22an Ulundi erasotu zuen. Erregeak zauriturik ihes egin eta Eshowera ihez egin zuen, handik gutxira,1884kootsailaren 8an hil zen.
Datuak:Q228911
Multimedia:Anglo-Zulu War /Q228911
