| Akamarre | |||
|---|---|---|---|
 Nafarroa Beherea,Euskal Herria | |||
 Purguko ikuspegia Burdinolako auzotik | |||
| |||
 | |||
| Kokapena | |||
| Herrialdea |  Euskal Herria | ||
| Lurraldea | Nafarroa Beherea | ||
| Eskualdea | Agaramont | ||
| Administrazioa | |||
| Estatua |  Frantzia | ||
| Eskualdea |  Akitania Berria | ||
| Departamendua |  Pirinio Atlantikoak | ||
| Elkargoa | Euskal Hirigune Elkargoa | ||
| Barrutia | Baiona | ||
| Kantonamendua | Bidaxunerria, Amikuze eta Oztibarre | ||
| Izen ofiziala | .svg) Came | ||
| Auzapeza (2020-2026) | Christine Serres-Cousiné (independente) | ||
| Posta kodea | 64520 | ||
| INSEE kodea | 64161 | ||
| Herritarra | akamartar | ||
| Kokapena | |||
| Koordenatuak | 43°28′23″N1°06′38″W / 43.4731°N 1.1106°W /43.4731; -1.1106 | ||
| Azalera | 33,90 km2 | ||
| Garaiera | 0-177 metro | ||
| Distantzia | 56,3 km (Donibane Garazitik) | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 987 (2018:  6) | ||
| Dentsitatea | 25,93 biztanle/km² | ||
| Zahartzea[1] | % 26,03 | ||
| Ugalkortasuna[1] | ‰ 54,79 | ||
| Ekonomia | |||
| Jarduera[1] | % 70,32(2011) | ||
| Desberdintasuna[1] | % 9,29(2011) | ||
| Langabezia[1] | % 5,58(2013) | ||
| Euskara | |||
| Euskaldunak | % 11,01(2010) | ||
| Erabilera | % 0,69(2011) | ||
| Datu gehigarriak | |||
| Sorrera | XII. mendea | ||
| Webgunea | www.came.fr | ||
Akamarre[a] (amikuzeraz:Akhamarre)[b]Euskal Herriko udalerri bat da,Nafarroa Beherea lurraldean kokatuta.Agaramont eskualdean dago,Donibane Garazi hiriburutik 56,3 kilometrora. Altuera 0 eta 177 metro artekoa da, eta 33,90 km²-ko azalera hartzen du.2022kourtarrilaren 1a egunean 1019 biztanle zituen.
AkamarreNafarroa Behereko iparraldeko herri txiki bat da,Biduze ibaiaren ertzean kokatua,Aturriko bokaletik gertu.Euskal Herriaren eta Gaskoiniaren arteko mugan dago, eta ibaiaren eskuinaldeko ertzean dagoenez, batzuetan, historian zehar,gaskoien boterearen mende egon da, eta eznafarren mende.Erdi Aroan etaAro Garaikidearen zatirik handienean, ordea, nafarra izan zen, Burdinolako auzoa izan ezik, beti nafarra izan baitzen ezkerreko ertzean zegoelako.
Bertako biztanleakakamartarrak dira.
Akamarre beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:
Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
Euskal Herriko eremu honetako (Xarnegu etaLauhiri nagusiki) gainerako herrietan ez bezala, non izenen jatorrizko toponimoaeuskarazkoa den bainaokzitanierarekin (eta noizbehinkanafar erromantzearekin) izandako kontaktuak berehalaerromanizatu zuen,Akamarre da kasu honetan zehazki esan ezin daitekeen bakarra.
Jean-Baptiste Orpustanen ustez, toponimoa euskaratik etorriko litzateke:akar +barren, hau da, "akara" edo "akher" (akerbeltz) eta "barren" fusioa. Horrela, Akamarre "akaren behealdea" edo "akerbeltzen behealdea" izango litzateke, antzeko ezaugarriak dituen garaiera handiagoko beste leku baten aldean.
Hala ere,Albèrt Dauzatentzat, izena*cam- zeltaurreko errotik ("garaiera") dator alderantziz,Okzitaniako beste toponimo batzuekin erlazionatuz, hala nolaCamaret,Chamaret,Camarada etalo Cap Camarat.
Bénédicte Boyrie-Féniék bere buruari galdetzen dio ea jatorrizko izena euskara ote zen, gerora erromanizatua izanik, ala alderantziz erromantzea ote zen, etaAkamarre bertsio euskaldundua ote zen. Azken kasu horretarako,Cameriuslatinezko pila maskulinoa iradokitzen du, sinkopatutaCame geratuko litzatekeena.[3]
Akamarreko armarriak honako blasoi hau du:
| « | Armarri kuartelatua: lehen hondo berde batez eta aurrean urrezko artaburu hostokatu batez osatuta dago; bigarren hondo hori batez eta aurrean aulki beltz batez osatuta dago; hirugarren hondo hori batez eta aurrean ibai gris batez osatuta dago, txalupa beltz batekin eta buruzagi urdinarekin; laugarren hondo berde batez eta aurrean gari hazi beltz batez osatuta dago. | » |
Akamarrek,Nafarroa Behereko udalerri gehienek bezala, ez du bandera ofizialik. Horregatik erabiltzen dituNafarroako bandera edoikurrina.
AkamarreAgaramont edo Bidaxunerria eskualdean dago,Biduze ibaiaren eskuinaldean dago.
 | Hastinga ( ) | Ueiregave () | Sòrda l'Abadia () | |
| Bidaxune |  | Lèren (),Sent Pèr de Lèren () | ||
| ||||
 | ||||
| Arrueta-Sarrikota | Bastidaxarre (),Erango |
Udalerria zeharkatzen duen ibai nagusiaBiduze da[4],Aturriren ibaiadarra dena. Biduzeren ibaiadarrak direnLihuri,Lagrabe etaLayserotte ere herritik pasa dira.
Paueko uhaitzaren ibaiadarrak direnBaniou (eta honen ibaiadarrak: Lagabotte, Arrouyous, Labarthe eta Bousquet errekek) eta Estey d'Arthous errekek udalerria ere zeharkatzen dute.
Udalerriko lurren okupazioa,Corine Land Cover (CLC) lurzoruaren okupazio biofisikoaren Europako datu-basetik ondorioztatzen den bezala, nekazaritza lurraldeen garrantziak markatzen du ( % 84,9 2018an), 1990ekoaren ( % 85,9) antzeko proportzioa. 2018ko banaketa zehatza honako hau da: laborantza-lurrak ( % 65,5), basoak ( % 12,6), laborantza-eremu heterogeneoak ( % 10,4), belardiak ( % 9), eremu urbanizatuak ( % 1,1), zuhaixka-landaretza eta/edo belarkara duten inguruneak ( % 0,8), industria- edo merkataritza-eremuak eta komunikazio-sareak ( % 0,7).[5]
Akamarreko udalerria kaltebera da gorabehera natural ezberdinengatik: meteorologiak (ekaitza, ekaitza, elurra, hotz handia, kanikula edo lehortea), uholdeak eta lurrikara (sismikotasun moderatua). Herri lurraldearen zati batzuk kaltetuak izan daitezke, errekak emeki-emeki gainezka egiten duen uholde baten ondorioz, bereziki Baniou, Biduze eta Lihuri. Herria hondamendi naturaleko egoeran onartua izan da, 1982, 1983, 2009, 2013, 2014 eta 2021ean gertatu uholdeek eta lokatzek eragindako kalteengatik.
Buztinezko lurren gibelatzeak kalte handiak eragin ditzake eraikinetan, lehorte eta euri aldiak txandakatzen badira. Herriko azaleraren % 48,8 altu edo ertain da ( % 59 departamendu mailan eta % 48,5 estatu mailan). 2020ko urriaren 1az geroztik, ELAN legearen arabera, muga ezberdinak ezartzen zaizkie saltzaileei, obren jabeei edo ondasun eraikitzaileei, eremu ertain edo indartsu batean.[6]
Historikoki, herria euskal mikroklima ozeaniko baten eraginpean egon da. 2020an,Météo-France klimaren tipologia bat argitaratzen du, non herria mendiko klimaren eraginpean dagoen etaPirinio Atlantikoetako eskualde klimatikoan dagoen.
1971-2000 aldian, urteko batez besteko tenperatura 13,9 ºC-koa da, urteko 13,7 ºC-koa. Urteko batez besteko prezipitazio metaketa 1.330 mm-koa da, urtarrilean 12,7 eguneko prezipitazioa eta uztailean 8,1 egunekoa. 1991-2020 denboraldirako, hurbilen dagoen estazio meteorologikoan, Bidaxunen, 3 km hegazti hegaldian, urteko batez besteko tenperatura 14,5 ºC-koa da, eta urteko batez besteko prezipitazio metaketa 1.455,6 mm-koa da.
Hauek dira udalerriko etxeak eta auzoak:
Paul Raymondek Akamarre XII. mendearen erdialdean sortu zutela dio. Orduko herrixkaSamatze etaSent Pèr de Lèren bateraAkizetik gobernaturiko baroierria osatzen zuen.
Agaramontar leinua bertoko jauna zen. Jaunak oraindik aztarnak geratzen diren ehiza-pabiloia zuen herrian. Bertan erbesteratu zenMariana Neoburgekoa espainiar erregina-alarguna.
1790ean kantonamendu-hiriburu bilakatu zen. Kantonamendu honetanErango, Akamarre,Burgue,Samatze etaErreiti herriak zeuden.
Jean-Baptiste Orpustanek 1304an eta 1349an nafar erregeari zergak bidaltzen zituzten herrien zerrendan zegoela dio[7].Erdi Aroaren amaierarako,Eugène Goienetxeren esanetan,Bidaxune inguruko zenbait parrokia agaramontarren eskuetan zeuden baina Akamarreren egoera «anbiguoa» zen[8].
Antzinako Erregimenean egoera ez zen argiagoa izan: Akamarrenzuzenbide zibilaren arloan gaskoi ohitura zen nagusi[9] eta baita zerga arloan ere[10]. Hala ere, politikoki,Agaramonteko dukerrian zegoen etaGixune ordezkatu zuenAkamarreko seneskalerri txikiaren hiriburu moduan. Zalantza barik gaskoiak zirenLèren etaSent Pèr de Lèren egoera politiko berean zegoen.
1943an,Philippe VeyrinenLes basques de Labourd, de Soule et de Basse-Navarre libururako M. Haulouk egindako mapan, AkamarreGaskoinian zegoen[11].
Biduzeren ezkerraldean dagoen Ferrerie (baita Herrerie edo Ferrière ere) auzoren egoera bereziagoa da: Akamarre parrokiakoa zen arren ez zen Agaramonteko dukerrikoa baizik etaNafarroako Erresumakoa[12]. XVIII. mendean, Etxe Handia edo« la Grand'Maison » izeneko eraikina seneskalerriaren egoitza zegoen[13][14].Anne Zinken ustetan, Akamarrekoarena ez bezalakoa ez den seneskalerri baten egoitza izan zen, Ferrerie auzoa eta agaramontarren eskuetan zeuden nafar udalerriak barnean zituena[10].
Edonola ere, egun, AkamarreBidaxuneko kantonamenduaren barneko udalerria da etaEuskaltzaindiaren esanetan baxenafar udalerria da[15].
2022kourtarrilaren 1a urteko erroldaren arabera 1019 biztanle zituen Akamarrek.[16]
| 1793 | 1800 | 1806 | 1821 | 1831 | 1836 | 1841 | 1846 | 1851 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1666 | 1636 | 1660 | 1274 | 1793 | 1820 | 1775 | 1740 | 1709 |
| 1856 | 1861 | 1866 | 1872 | 1876 | 1881 | 1886 | 1891 | 1896 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1667 | 1571 | 1581 | 1541 | 1485 | 1555 | 1524 | 1588 | 1382 |
| 1901 | 1906 | 1911 | 1921 | 1926 | 1931 | 1936 | 1946 | 1954 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1428 | 1424 | 1467 | 1312 | 1311 | 1215 | 1172 | 1086 | 1026 |
| 1962 | 1968 | 1975 | 1982 | 1990 | 1999 | 2006 | 2007 | 2012 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 870 | 766 | 728 | 738 | 705 | 681 | 776 | 789 | 865 |
| 2017 | 2021 | - | - | - | - | - | - | - |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 978 | 1013 | - | - | - | - | - | - | - |
Ekonomia jarduera nagusianekazaritza etaabeltzaintzan oinarritua da. UdalerriaOssau-Irati Jatorrizko Izendapenaren barnean dago.
Herrianaltzarigintzan aritutako zenbait enpresa daude, horietatik zortzikChaisiers de Came izeneko elkartea sortu zuten.
| Urteak | Alkatea | Alderdia |
|---|---|---|
| 1988-1995 | Roger Gestas | |
| 1995-2014 | Robert Malou | |
| 2014-2020 | Bernard Montero |
Hizkuntza nagusiakfrantsesa etagaskoia dira. Udalerriak bi lehen mailako eskola ditu: publikoa[17] eta pribatua.
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak:Q656076
Multimedia:Came (Pyrénées-Atlantiques) /Q656076
Liburuak:Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Akamarre
