Movatterモバイル変換

1960ko hamarkada

Wikipedia, Entziklopedia askea

1960ko hamarkada1960. urtetik1969.era bitartekoa da, bi urte horiek barne.

Hamarkadak:	1950koa -1960koa -1970koa
Urteak:	1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969

Gertaerak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

Zientzia eta teknologia

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

1960an FDAk aprobatu zuen lehenengo pilulaantisorgailua AEBetan.
1961ekoapirilaren 12anYuri Gagarin sobietarra bihurtu zen lehenengo pertsona kanpoko espazioan bidaiatuz, Vostok 1 misioan.
- Urte hartan bertankoleraren seigarrenpandemiak Indonesian, Indian eta Errusian eragina eduki zuen, 5 urtez.
1962anClinica Universitaria de Navarra (CUN) inauguratu zutenIruñean.
1967ko abenduan Christiaan Barnardek lehenbihotz-transplantea egin zuen Groote Schuur ospitalean,Lurmutur Hirian (Hegoafrika).
1968an "Hong Kongeko Gripea"H3N2 birusak eragin zuen, eta Asiatik AEB-etara zabaldu zen berriz ere, 34.000 hildako utziz Amerikan.
1969kouztailaren 16anNeil Armstrong estatubatuarra bilakatu zen lehendabiziko pertsonaIlargian ibiltzen, Apollo 11 misioaren barruan.
- Urte berean,Elisabeth Kübler-Rossek haren libururik garrantzitsuena idatzi zuen:"On Death and Dying" ("Heriotzaz eta hiltzeaz").

Gertaerak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

1960ko urtarrilaren 1ean Kamerun independizatu egin zen, eta atzetik urte hartatik1968 arte 32 herrialdek guztira osatu zutenAfrikako deskolonizazioaren zatirik handiena.

1961ekourtarrilaren 17anPatrice Lumumba erail zuten,Congo-Leopoldvilleren Lehen Ministroa izandakoa.
- Apirilaren 17tik 19raCochinos badiako inbasioa porrot egindako ekintza militarra egin zuten disidente kubatarrekFidel Castroren gobernuaren aurka,AEBen laguntzarekin.
- Urte hartan ekin ziotenBerlingo Harresia eraikitzeari erregimen komunistaren eskutik.

1962ko urriaren 11tik Vatikanoko II. kontzilioa abiatu zuenJoan XXIII.a Aita Santuak,Paulo VI.ak 3 urte geroago amaitu zuena.

1963koabuztuaren 28anMartin Luther Kingek gidatu zuenWashington DCn protesta ibilaldi erraldoia,"I Have a Dream" izenburuarekin ezagututako hitzaldia eman zuelarik.
- Azaroaren 22an John F. Kennedy presidente estatubatuarra erail zutenDallasen.

1964ko urrian Nikita Khrustxev presidente sobietarra kargutik kendu zuten.

1965eko otsailaren 21ean Malcolm X ekintzaile afroamerikarra erail zutenNew York Hirian.

1967ko ekainaren 5etik 10eraSei Eguneko Gerra gertatu zenIsrael,Egipto,Siria,Jordania etaIrak artean.

1968ko urtarriletik abuzturaPragako Udaberria izeneko mugimenduan saiatu zirenTxekoslovakian erreformak eta askatasuna ekartzen herrialdera,Armada Gorriak bortizki zapaldu zituen arte.
- 1968ko maiatza bestelaFrantzian gertatutako protesta-mugimenduaren izena da,Charles de Gaulleren gobernuaren aurka egindakoa.

Kultura

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

1960komartxoanElvis Presleyk"It's Now or Never" eta"Are You Lonesome Tonight?" abesti famatuak kaleratu zituen.
- Ekainaren 16an"Psycho" filmaren estreinaldia izan zen.
- Urriaren 7an"Spartacus" pelikula ospetsua lehenengo aldiz proiektatu zuten.
- Abenduan Joan Baezek bere lehehengo diskoa argitaratu zuen.
- Urte hartan bertanSalvador Dalí hasi zen laneanFiguereseko udal antzoki zaharrean, bere antzoki-nuseo pertsonal bihurturik. Bertan ibili zen buru-belarri hamarkada osoan. **Bestela,Inazio Eizmendi "Basarri" bertsolariak irabazi zuen bigarren aldizEuskal Herriko Bertsolari Txapelketa Nagusia.

1961etik 1971 arteMotown disko konpainia estatubatuarrak 110 abesti sartu ahal izan zuen "top 10 hits" artean hamarkada osoan zehar, besteak besteDiana Ross &The Supremes,Four Tops,The Jackson Five,Stevie Wonder etaMarvin Gaye artisten bidez.

1962ko abenduaren 10ean"Lawrence of Arabia" estreinatu zuten.

1963ko otsailaren 11an The Beatles talde britainiarrak argitaratu zuen"Please Please Me" lenhenengo diskoa. Hurrengo 3-4 urteetan munduko birari ekin zioten, tartean AEBak "konkistatuz" etaBeatlemania izeneko fenomenoa sortuz.

1964koabuztuanThe Kinks talde ingelesak"You Really Got Me" diskoa aurkeztu zuen.
- Abuztuaren 27an"Mary Poppins" film arrakastatsua aurkeztu zuten lehenengo aldiz.
- Urte hartan bertanGabriel Aresti "poeta hiritarrak"Zarautzen argitaratu zuen "Harri eta Herri", euskal poesiaren historian liburu iraultzailea izan dena.

1965eko udanThe Rolling Stonesek"(I Can't Get No) Satisfaction" kantuarekin etaBob Dylanek"Like a Rolling Stone"-rekin arrakasta itzela erdietsi zuten.
- Azaroaren 1ean Durangoko Azokaren lehenengo aldiz antolatu zuenGerediaga Elkarteak.
- Abenduaren 22an"Doctor Zhivago " estreinatu zuten AEBetan.
- Urte hartan bertan "Uztapide" bertsolariak irabazi zuen bigarren aldiz Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa eta "Paz de Ziganda ikastola" sortu zutenAtarrabian tarteanJorge Cortes Izalen ekimenez, frankismo beteanNafarroan ikastolen mugimenduaren sorrerari ekinez.

1966an "Ez Dok Amairu" taldea sortu zuten, euskal kulturan gaur egun hain ezagunak direnBenito Lertxundi,Mikel Laboa etaXabier Letek, besteak beste, osatutakoa.

1967anThe Velvet Underground etaThe Doors taldeek izen bereko disko bana argitaratu zuten.Jimi Hendrixek bestela"Are You Experienced" eta"Axis: Bold as Love" albumak.
- Urte hartan bertan "Uztapide" bertsolariak irabazi zuen hirugarren aldiz Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa.

1968anLed Zeppelin taldea sortu eta lehendabiziko diskoa kaleratu zuten.
- Otsailaren 8an"Planet of the Apes" filma aurkeztu zuten.
- Apirilaren 2an"2001: A Space Odyssey" pelikula estreinatu zuten AEBetan.
- Urte hartan bertanSimon and Garfunkelek"Mrs. Robinson" singlea aurkeztu zuten.
- Bestela,Arantzazuko Batzarrean hasi zenEuskara batua sortzeko prozesua, batik batKoldo Mitxelenaren tesiak onartuz.

1969koabuztuaren 15etik 18rako burutu zutenWoodstock musika jaialdiaNew Yorkeko estatuan, tamaina honetako lehenengoa historian. 400.000 pertsona egon zen bertan publiko moduan.
- Irailaren 6an"The Pink Panther Show" ipini zuten lehenengo aldiz AEBetako telebistan.
- Azkenik,The Who taldeak"Tommy"rock opera aurkeztu zuten.

Kirolak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

1960ko Udako Olinpiar Jokoak antolatu zituztenErroman (Italia). Sobietarrak garaileak izan ziren dominei dagokienez eta bigarrenakAmeriketako Estatu Batuak izan ziren. OndorenItalia etaAlemania izan ziren zerrendan. Atleta nabarmenen artean Aladar Gerevich, Wilma Rudolph, Abebe Bikila, Muhammad Ali, Gert Fredriksson eta Viacheslav Ivanov izan ziren.

1961ean Jacques Anquetilek Frantziako Tourra irabazi zuen, baita hurrengo hiru urteetakoak ere. Hamarkada eta lasterketa honetan garaipen gehien lortutakoa izan zen.

1962ko Munduko Futbol Txapelketan, Txilen antolatua, Brasilek Txekoslovakiari irabazi zion. Hirugarrena Txile bera izan zen.
- Urte hartan bertan sortu zutenBidasoa Kirol Kluba edoClub Deportivo Bidasoa eskubaloi taldeaIrunen (Gipuzkoa).

1964ko Udako Olinpiar Jokoak egin zituztenTokion (Japonia).Ameriketako Estatu Batuak domina gehien lortutakoa izan ziren, bigarrenaSobietar Batasuna eta hirugarrena herrialde anfitrioia.

1965ean Hondarribia Arraun Taldeak Kontxako Bandera erdietsi zuen, baita hurrengo hiru urteetan ere, hamarkadan garaipen gehien lortu zuen kluba izan zelarik.

1966ko Munduko Futbol Txapelketan, Ingalaterran antolatua, herrialde anfitrioiak berak Alemaniari irabazi zion, hirugarrena Portugal izan zelarik.

1968ko Udako Olinpiar Jokoak aurrera atera zituztenMexiko Hirian.Ameriketako Estatu Batuak,Sobietar Batasuna etaJaponia izan ziren domina gehien lortu zituztenak, orden horretan. Atleten artean Dick Fosbury, Bob Beamon, Jose Pedraza, Felipe Muñoz Kapamas, Lee Evans eta Tommie Smith aipatzekoak dira.

Pertsona nabarmenak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

Che Guevara gerrilariargentinarra,Kubako Iraultzaren egile nagusietakoa eta orduko eta ondorengo belaunaldietarako ikono bihurtutakoa.1967an militarrek hil zutenBolivian.

Ho Chi Minh poeta eta iraultzailea,Ipar Vietnamgo presidente izan zen 1954 eta1969 urteen artean.

John F. Kennedy AEBetako presidente demokrata izan zen1961 eta1963 artean. Azken urte hartan erail zuten Dallasen. Bere agintaldian,Kubarekiko krisialdia etaVietnamgo Gerra nabarmentzekoak dira, baina baitaafroamerikarren aldeko mugimenduak etaespazioko lasterketa delakoa.

Mao Zedong Txinako Alderdi Komunistaren buruzagia izan zen 1943tik 1976 arte.1960tik aurreraIraultza Kulturala martxan ipini zuen. Berak abiatutako mugimenduamaoismoaren izena hartu zuen.

Martin Luther King apaiz baptista etaafroamerikarren eskubide zibilen aldeko aktibista, indarkeria ezaren bidez.Bakearen Nobel saria eman zioten1964an. 4 urte geroago erail zuten.

Kanpo estekak

[aldatu |aldatu iturburu kodea]

"The 1960s".

Datuak:Q35724
Multimedia:1960s /Q35724

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=1960ko_hamarkada&oldid=8566954"(e)tik eskuratuta

Ezkutuko kategoria:

Wikipedia:LCCN identifikatzailea duten artikuluak

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp