| Vidaro | |
|---|---|
 | |
| nord-ĝermana diaĵo | |
| Verko | nord-ĝermana mitologio |
| Informoj | |
| Originala nomo | Víðarr |
| Sekso | vira |
| Familio | Azoj |
| Patro | Odino |
| Patrino | Grida |
| Gefratoj | Toro • Meili • Bragi • Baldr • Höðr • Hermodo • Váli |
Ennord-ĝermana mitologioVidaro (norene Víðarr, eventuale "larĝe reganto"[1]) estas dio inter laazoj asociita kunvendetto. Víðarr estas priskribita kiel la filo deOdino kaj lajötunGríðr, kaj estis antaŭdirita venĝi pro la morto de sia patro mortigante la luponFenrir ĉeRagnarök, konflikto kiun li estas priskribinta kiel pluvivanta. Víðarr estas atestita en laPoezia Edda, kompilita en la 13-an jarcento de pli fruaj tradiciaj fontoj, laProza Edda, verkita en la 13-a jarcento fare deSnorri Sturluson, kaj estas interpretita kiel prezentita kun Fenrir sur la Gosforth Kruco. Kelkaj teorioj ĉirkaŭas la figuron, inkluzive de teorioj ĉirkaŭ ebla rita silento kaj pra-hind-eŭropa bazo.
En laPoezia Edda, Víðarr estas menciita en la poemojVöluspá,Vafthrúdnismál,Grímnismál, kajLokasenna. En strofoj 54 kaj 55 el la poemoVöluspá, sorĉistino rakontas al Odino ke lia filo Víðarr venĝos la morton deOdino ĉeRagnarök pikante Fenrir en la koro[2]. En strofoj 51 kaj 53 elVafthrúdnismál, la gigantoVafþrúðnir deklaras ke Víðarr kaj lia fratoVáli fartas ambaŭ vive en la "temploj de la dioj" post kiam la fajro deSurtr ĉesis kaj ke Víðarr venĝos la morton de sia patro Odino dividante la malvarmajn mandiblojn de Fenrir en batalo[3]
En strofo 17 elGrímnismál, dum la vizioj de Odino pri diversaj loĝlokoj de la dioj, li priskribas la loĝejon de Viðarr:
LaŭLokasenna,Loki riproĉas la diojn ĉe la komenco de la poemo pro ne konvena bonvenigado de li al la festeno ĉe la halo deÆgir. En strofo 10, Odino finfine malinsistas al la reguloj de gastamo, instigante Víðarr por stari kaj verŝi trinkaĵon por la disputema gasto. Víðarr faras tion, kaj tiam Lokio tostas la Azojn antaŭ komencado de sia muŝsonoro.
Víðarr estas referencita en la libroj de Proza Edda -Gylfaginning kajSkáldskaparmál:
Víðarr estas referencita en la libroGylfaginning en ĉapitroj 29, 51, kaj 53. En ĉapitro 29, Víðarr estas lanĉita fare de la kronita figuro de Alta kiel "la senvoĉa dio" kun dika ŝuo, kiu li estas preskaŭ same forta kiel la dioToro, kaj ke la dioj fidas je li en tempoj de enormaj malfacilaĵoj[5].
En ĉapitro 51, Alte antaŭdiras ke, dum Ragnarök, la lupoFenrir forkonsumosOdinon, Víðarr venĝos lin retiriĝante kun unu piedo sur malsupra makzelo de la monstro, prenante ĝian supran makzelon en unu mano kaj disŝirante ĝian buŝon, mortigante lin. La «dika ŝuo de Víðarr» estas priskribita kiel konsistante el ĉiuj ekstraj ledpecoj kiujn homoj tranĉis de siaj propraj ŝuoj ĉe la piedfingro kajkalkano, kolektitaj fare de la dio dum ĉiu tempo. Tial, iu ajn kiu estas sufiĉe koncerna por doni asistadon al la dioj devus forĵeti tiujn pecojn.[6]
En ĉapitro 54, postRagnarök kaj la renaskiĝo de la mondo, Víðarr kune kun sia fratoVáli postvivis kaj la ŝveladon de la maro kaj la fajran incendion startitan fare deSurtr, tute nedifektita, kaj devas poste resti ĉe la kampoIðavöllr, "kie la grandurbo deAsgardo antaŭe estis"[7].
LaŭSkáldskaparmál, Víðarr estis unu el la dek du prezidaj viraj dioj sidantaj en iliaj tronoj ĉe bankedo por la alvojaĝantaÆgir[8]. Ĉe punkto en dialogo inter laskalda dioBragi kaj Ægir,Snorri mem komencas paroladon de la mitoj eneŭhemerismaj esprimoj kaj asertoj ke la historia ekvivalento de Víðarr estis la troja herooEneo kiu postvivis laTrojan militon kaj realigis "grandajn farojn".[9]
Poste en la libro, diversajmetaforaj vortumoj aperas por Víðarr, inkluzive de denove la "silentaazo", "posedanto de la ferŝuo", "malamiko kaj mortiganto de Fenrisulf", "la venĝado de la dioj azo", "la bieneto-enloĝado de patro azo", "filo de Odino", kaj "frato de la azoj"[10]. En la rakonto de la vizito de la dioToro al la halo de lajötun Geirröd, Gríðr estas deklarita kiel la patrino de "Víðarr la Silenta" kiu helpas Toro'n en sia vojaĝo[11]. En ĉapitro 33, post revenado de Asgard kaj festenado kun la dioj, Ægir invitas la diojn por veni al sia halo en tri monatoj. Dek kvar dioj faras la ekskurseton por partopreni la festenon, inkluzive de Víðarr[12]. En ĉapitro 75, la nomo de Víðarr aperas dufoje en la listo de azoj[13].
Meze de la 11-a jarcentoGosforth Kruco, situanta enKumbrio,Britio, estis priskribita kiel prezentaĵo de kombinaĵo de scenoj de lakristanaLasta juĝo kaj la paganaRagnarök[14]. La kructrajtoj montras diversajn figurojn prezentitajn en stiloBorre, inkluzive de viro kie lanco alfrontas monstran kapon, unu el kies piedoj estas puŝita en la duigitan langon de la bestaĉo kaj sur sia malsupra makzelo, dum mano estas lokita kontraŭ sia supra makzelo, sceno interpretita kiel Víðarr-batalado Fenrir[14]. La bildigo ankaŭ estis teoriadita kiel metaforo por la malvenko fare deJesuo superSatano[15].
Teorioj estis proponitaj ke la silento de Víðarr povas veni de rita silento aŭ aliaj sindetenoj kiuj ofte akompanas agojn de venĝo, kiel por ekzemplo enVöluspá kajBaldrs draumar kiamVáli, elpensis por la sola celo de venĝadoj de la morto deBaldr, abstinas de lavado de siaj manoj kaj kombado de sia hararo "ĝis li alportis la kontraŭulon de Baldr al la sepultfajro"[16]. Paraleloj estis desegnitaj inter ĉapitro 31 el la verko de la 1a jarcento de TacitoGermania kie Tacitus priskribas tiujn membrojn de la Ĥatoj, ĝermana tribo, kiuj eble ne razas aŭ aranĝas sin antaŭ unue mortigi malamikon[17].
Georges Dumézil teoriadis ke Víðarr reprezentas kosman figuron dearketipo derivita de la pra-hind-eŭropanoj[18]. Dumézil deklaris ke li estis akordigita kun kaj vertikala regiono, pro sia allokigo de lia piedo sur la malsupra makzelo kaj lia mano de la lupo sur la supra makzelo, kaj horizontala regiono de la lupo, pro lia larĝa paŝo kaj forta ŝuo, kaj ke, ĉe mortigado de la lupo, Víðarr konservas la lupon de detruado de la kosmo, kaj la kosmo povas poste esti reestigita post la detruo rezultiĝanta elRagnarök[18]. Tiel Dumézil elpensas Víðarr kiel spaca dio[19]. Dumézil dokumentas tiun aserton kun la teksto de la Lokasenna, en kiu Víðarr, provanta mediacii la disputon kun Lokio, instigas la alian Aesir por "doni al Lokio sian spacon" ĉe la festena tablo. Dumézil argumentas ke tiu ludo pri la spaceco de Víðarr estintus komprenita fare de spektantaro alkutimiĝinta al la dio, interpreto plue motivite per lia legado de laLokasenna kiel estante en signifa parto libro de vortludoj kaj vortludoj koncerne la malsaman Aesir. Dumézil ankaŭ indikas ke la spaceco de Víðarr vidiĝas en laViŝnuo de la vedaj tradicioj, kaj etimologie (la Vi radiko) kaj mitologie, citante la rakonton deBalio kaj Viŝnuo. En tiu legendo,Viŝnuo (en la formo de Vamana) trompas la malican reĝon Balio, kiu sekurigis regopovon super la tuta Tero, per farado de Balia promeso doni al Vamana la tutan teron kiun li povas kovri en tri rapidecoj. Vamana iĝas singiganto kaj paŝegas laŭlarĝe ĉion el ĉielo kaj la Tero, prenante la kapon de Balio kaj donante al li senmortecon en loko de prenado de la lasta rapideco. Dumézil teoriadas ke tiuj mitoj de Fenrir/Víðarr kaj Balio/Vishnu povas havi komunan originon en hind-eŭropa dio de spaceco, similaj sed apartaj de la hipoteza enkadrigo aŭ enir/elireja dio kiun generisJanon kajHejmdal[18].
 | Ĉi tiu artikolo estis je la7-a de julio 2016 akceptita en la liston delegindaj artikoloj. |
 | Tiu ĉi artikolo estisartikolo de la semajno en la41-a semajno de la jaro2016. |
