Canada–Soviet Union relations • rilatoj inter Sovetio kaj Usono • rilatoj inter Ĉeĥio kaj Rusio • Soviet Union and the Arab–Israeli conflict • Angola–Soviet Union relations • rilatoj inter Orient-Germanio kaj Sovetio • Denmark–Soviet Union relations • Grenada–Soviet Union relations • Cuba–Soviet Union relations • Holy See–Soviet Union relations • Laos–Russia relations • Norway–Soviet Union relations • Pakistan–Soviet Union relations • Soviet Union–Turkey relations • Philippines–Soviet Union relations • Ivory Coast–Soviet Union relations • Malaysia–Soviet Union relations • rilatoj inter Sovetio kaj Tongo • Soviet Union–Vanuatu relations • rilatoj inter Japanio kaj Sovetio • Germany–Soviet Union relations • Rilatoj de Ĉinio kaj Sovetunio • Q130399843
LaUnio de Sovetaj Socialismaj Respublikoj (ruseСоюз Советских Социалистических Республик [sajús savétskiĥ sacialistíĉeskiĥ respúblik],IFA: [sɐˈjus sɐˈvʲɛtskʲɪx sətsɨəlʲɪsˈtʲitɕɪskʲɪx rʲɪˈspublʲɪk]) aŭSovetunio aŭ, pli fidele laŭsence kaj laŭstrukture,Soveta Unio (Сове́тский Сою́з [savétskij sajús],IFA: [sɐ'vʲetskʲɪj sɐˈjʉs]), mallongeUSSR (ruseСССР) estis ŝtato ekzistanta inter la jaroj1922 kaj1991. Ĝi okupis sesonon (17%) de la monda loĝata sekaĵo, parte enOrienta kajNorda Eŭropo, parte enMeza kajNorda Azio, kaj pro tio siatempe estis la plej granda ŝtato de la mondo.
La vortosoveto estis derivita el larusa vortosovet (совет), kun la signifo 'konsilio', 'asembleo', 'konsilo',[1] siavice derivita el lapraslava verba radikovět-iti ('informi'), rilata al la slavavěst ('nonaĵoj'), en la sencosaĝeco. La vortosovietnik signifas 'konsilanto'.[2] Kelkaj organizaĵoj en rusia historio estis nomitajkonsilio (совет). En laRusa Imperio, la Ŝtata Konsilio, kiu funkciis el 1810 ĝis 1917, estis referencita kiel Konsilio de Ministroj.[2]
Dum la Kartvela Afero de 1922, Lenin postulis ke la rusa SFSR kaj aliaj naciaj sovetaj respublikoj formu pli grandan union kiun li dekomence nomis kiel la Unio de Sovetaj Respublikoj de Eŭropo kaj Azio (ruse: Союз Советских Республик Европы и Азик Европы и Азиyuz, latinigite: Soyuz Sovyetskikh Respublik Evropy i Azii).[9]Josif Stalin dekomence rezistis al la propono de Lenin sed finfine akceptis ĝin, kaj kun konsento de Lenin li ŝanĝis la nomon al Unio de Sovetaj Socialismaj Respublikoj (USSR), kvankam ĉiuj respublikoj komenciĝis kielsocialisma soveta kaj ne ŝanĝiĝis al la alia ordo ĝis la nova konstitucio de 1936. Krome, en la regionaj lingvoj de pluraj respublikoj, la vortokonsilio aŭkonsilia en la respektiva lingvo estis nur tre poste adaptaĵo de la ruslingvasoveta kaj neniam en aliaj, ekz.Ukraina SSR.
СССР (en laLatina alfabeto:SSSR) estas la mallongigo en rusa lingvo de USSR, verkita encirilaj literoj. La Sovetoj uzis tiun mallongigon tiom ofte ke la tutmondaj loĝantaroj familiariĝis kun ties signifo. Post tio, la plej ofta rusa mallongigo estisСоюз ССР (transliterumita:Sojuz SSR) kiu esence tradukiĝas alUnio de SSR-oj en aliaj lingvoj. Krome, la rusa mallongigitforma nomoСоветский Союз (transliterumita:Sovjeckij Sojuz, kiu laŭvorte signifasSovetunion) estas ankaŭ ofte uzata, sed nur en sia nemallongigita formo. Ekde la starto de laGranda Patriota Milito maksimume, mallongigi la rusan nomon de Sovetunio kielСС estistabuo, ĉarСС kiel rusa cirila mallongigo estas asocia kun la fifamaSchutzstaffel deNazia Germanio, kielSS en aliaj lingvoj.
En alilingvaj amaskomunikiloj, la ŝtato estis referita kiel Sovet-Unio aŭ Sovetunio. La rusa SFSR dominis Sovetunion ĝis tia punkto ke, por la plej granda parto de la ekzisto de Sovetunio, ĝi estis ordinarlingve, sed neĝuste, referita kielRusio.
MontoĤan Tengri (6 995 m) de la montaroTjanŝano en sovetuniapoŝtmarko.Pejzaĝo ĉeKarabaŝ,Ĉelabinska provinco, areo kiu estis antaŭe kovrita de arbaroj ĝisacida pluvo el apuda kuprofandejo mortigis ĉiun vegetaĵaron.Unu el multaj negativaj efikoj de alproksimiĝo al la medio en Sovetunio kaj post-sovetaj ŝtatoj estas laArala Maro. (Vidu statuso en 1989 kaj 2014)[10]
Kun areo de 22 402 200 da km², Soveunio estis la plej granda lando en la mondo,[11] statuso kiu estis reteneita de laRusa Federacio.[12] Kovrante unu sesonon de la surfaco de la Tero, ĝia grando estis komparebla al tiu de la tutaNordameriko.[13] Du aliaj sukcedantaj ŝtatoj, nomeKazaĥio kajUkrainio, rangas inter la 10 plej grandaj landoj, kaj kiel la plej granda lando entute en Eŭropo, respektive. La sovetunia parto deEŭropo estis unu kvarono de la tutlanda surfaco kaj estis la kultura kaj ekonomia centro. La orienta parto enAzio etendiĝis alPacifika Oceano oriente kaj alAfganio kajIrano suden, kaj, escepte ĉe kelkaj areoj enCentra Azio, estis multe malpli loĝata. Ĝi etendiĝis ĉirkaŭ 10 000 km oriente okcidenten tra 11horzonoj, kaj ĉirkaŭ 7 200 km norde suden. Ĝi havis kvin klimatajn zonojn: nometundro,tajgo,stepoj,dezerto kajmontoj.
La plej alta monto estis Komunisma Pinto (nunMontopinto Ismail Somoni) enTaĝikio, kun 7 495 m. En Sovetunio estis ankaŭ plimulto el la plej grandaj lagoj de la mondo; nomeKaspia Maro (kunhavita kunIrano), kaj laLago Bajkalo, la plej granda (laŭ volumo) kaj plej profunda nesalakva lago en la mondo, kiu estas nun ankaŭ interna akvejo en Rusio.
Sovetunio posedis kaj malabundajn kaj abundajn akvoresursojn. Kun proksimume 3 milionoj da riveroj kaj proksimume 4 milionoj da enlandaj akvejoj, Sovetunio tenis la plej grandajn nesalajn, surfacajn akvoresursojn de iu ajn lando. Sed la plej multaj el tiuj rimedoj (84 procentoj), kuŝis en granda distanco de la plimulto de eblaj uzantoj; ili fluis tra maldense loĝata teritorio kaj en la arktan kaj pacifikan oceanojn. En kontrasto, areoj kun la plej altaj koncentriĝoj de la populacio (kaj tial la plej alta postulo je akvoprovizadoj) tendencis havi la plej varmajn klimatojn kaj plej altajn indicojn de vaporiĝo. Tio rezultigis apenaŭ adekvatajn (aŭ en kelkaj kazoj neadekvatajn) akvoresursojn en la lokoj de plej multa bezono.
Tamen, kiel en multaj aliaj landoj, la plej fruaj setlejoj ekestis ĉe la riveroj, kie la plimulto de la urba loĝantaro preferis vivi.Volgo, la plej longa rivero de Eŭropo, iĝis senkompare la plej grava komerca akvovojo de Sovetunio. Tri el la dudek tri urboj de la lando kun pli ol unu miliono da loĝantoj staris sur ĝiaj bordoj:Gorkij,Kazano kajKujbiŝev. La eŭropa parto de Sovetunio havis etendajn, tre disvolviĝintaj, kaj tre uzitajn akvoresursojn, inter ili la ŝlosilajn hidrosistemojn de Volgo,Kamo,Dnepro,Dnestro, kajDon. La plej grandaj akvoresursoj estas oriente de Uraloj, tre interne en Siberio. El la 63 riveroj en Sovetunio pli longaj ol 1 000 kilometroj, kvar dek estis oriente de Uraloj, inter kiuj la kvar potencaj riveroj kiuj drenas Siberion dum ili fluas norden al la Arkta Oceano: nomeIrtiŝo,Obi,Jenisejo, kajLena. LaAmuro formis parton de la rivera serpentumo kaj foje eĉ estis streĉaj limoj inter Sovetunio kaj la Ĉina Popola Respubliko.
Najbaraj landoj estis konsciaj pri la altaj niveloj depoluo en Sovet-Unio[14][15] sed post ladissolvo de Sovetunio estis malkovrite ke ĝiaj mediaj problemoj estis pli grandaj ol tio kion la sovetinstancoj koncedis.[16] Sovetunio estis la dua plej granda produktanto en la mondo de malutilaj elsendoj. En 1988, totalaj elsendoj en Sovetunio estis proksimume 79% de tiuj de Usono. Sed ĉar la sovetaMEP estis nur 54% de tiu de Usono, tio signifas ke Sovetunio generis 1,5 fojojn pli da poluo ol Usono por unuo de MEP.[17]
LaNuklea akcidento de Ĉernobilo en 1986 estis la unua grava akcidento en civilaatomcentralo.[18][19][20] Senparalele en la mondo, ĝi rezultigis la liberigon de granda nombro da radioaktivaj izotopoj en la atmosferon. Radioaktivaj dozoj estis disigitaj relative malproksime.[21] Kvankam longperspektivaj efikoj de la akcidento estis nekonataj, 4 000 novaj kazoj de tiroida kancero kiu rezultiĝis el la poluado de la akcidento estis raportitaj dum la akcidento, sed tio kaŭzis relative malaltan nombron da mortoj (laŭ informoj deMOS, 2005).[22] Alia grava radioaktiva akcidento estis la katastrofo de Kjŝtim.[23]
LaKola duoninsulo estis unu el la lokoj kun plej gravaj problemoj.[24] Ĉirkaŭ la industriaj urbojMonĉegorsk kajNorilsk, kienikelon ekzemple oni minis, ĉiuj arbaroj estis detruitaj pro poluo, dum la norda kaj aliaj partoj de Rusio estis tuŝitaj per elsendoj.[25] Dum la 1990-aj jaroj, ankaŭ homoj en Okcidento estis interesitaj pri la radioaktivaj danĝeroj de atominstalaĵoj, malfunkciigitajatomaj submarŝipoj, kaj la prilaborado deatomrubo aŭ eluzita nuklea fuelo.[26][27] Oni sciis ankaŭ en la komenco de la 1990-aj jaroj ke la USSR estis transportinta radioaktivan materialon al laBarenca maro kaj al laKaraa maro, kion poste konfirmis la Rusa parlamento. La akcidento de la submarŝipo K-141 Kursk en 2000 en okcidento plue starigis kritikojn.[28] Antaŭe, estis akcidentoj en la submarŝipoj K-19, K-8, K-129, K-27, K-219 kaj K-278 Komsomolec.[29][30][31][32]
Revoluciaj trupoj atakantaj la caran policon en februaro (marto) de 1917.
En 1917, laRusia Imperio, kies ŝtatestro estiscaro, militis interalie kontraŭ laGermana Imperiestra Regno en laUnua Mondmilito komenciĝinta en 1914. Post kiam la militestroj gajnis pli kaj pli da potenco kaj en Rusio kaj en Germanio, kaj post akra batalado en la granda milito, okazis finfine laFebruara Revolucio 1917 enRusio, kiu devigis la caron eksiĝi. La rezulto de la revolucio estis demokratia respubliko, sed ĝi estis tre disfalema pro la ankoraŭa milito kaj malbona stato de la popolo.
En oktobro (laŭ la rus-ortodoksa kalendaro) de la sama jaro, la registaro kreiĝinta fine de la Februara Revolucio fiaskis pro la okazo de denova revolucio, la tiel nomataOktobra Revolucio. Temis pri socialisma revolucio iniciatita de laBolŝevikoj, radikalakomunisma grupo, kies ideologio fontis el la verkoj kaj pensoj de la germana filozofoKarl Marx. La Revolucio superis la jam ekzistintan registaron kaj estigis la unuan ŝtaton de la mondo bazitan sur tiuj komunismaj ideoj. La nova lando nomiĝisRusuja Soveta Federacia Socialisma Respubliko (RSFSR) aŭ pli mallongeRusuja Soveta Respubliko.
AdmiraloAleksandr Kolĉak (sidiĝinta) kaj Generalo Alfred Knox (malantaŭ Kolĉak) observantaj militekzercadon, 1919.
Unu el la promesoj, kiujn donis Lenin, la estro de la revolucio, al la rusa popolo, estis paco kaj finigo de la Mondmilito. Kiam la nova soveta Rusio faris armisticon kun Germanio kiel verigon de la promeso decembre de 1917, la orienta fronto (inter Germanio kaj Rusio) de la milito ekmalekzistis, kio signifis perdon de strategia sekureco por la aliaj nacioj militantaj kontraŭ Germanio.Usono,Francio kajBritio, kune kun aliaj malgrandaj ŝtatoj, provis re-krei la orientan fronton per halti la Rusan Revolucion. Pro tio ili subtenis tiujn movadojn, kiuj jam kontraŭis la revolucion, i.a. defendantojn de la carismo kaj de la provizora registaro kreiĝinta kaŭze de la februara revolucio. Tiel estiĝis laRusuja Enlanda Milito.
En proksimaj regionoj ankaŭ estiĝis sovetaj respublikoj, kiuj kune batalis en la enlanda milito kontraŭ la kontraŭantoj de la Socialisma Revolucio. La celo de Usono, Francio kaj Britio, rekrei orientan fronton, estis realigita, kiam laarmistico kun Germanio finiĝis marte de 1918 pro la manko de antaŭe farita fina paca traktato. Do Germanio ekis la tiel nomatan “Operacon Faustschlag”.
En marto 1918, Germanio kaj Rusio faris finan pacigon per laTraktato de Brest-Litovsk. Malgraŭ tio kaj la malmulte poste okazinta finiĝo de la entuta mondmilito, la enlanda milito pluiĝis ĝis junio 1923, kiam venkis la bolŝevikoj. Kelke da tempo antaŭ la venko, la30-an de decembro1922, la RSFSR kunfondis kun la aliaj socialismaj ŝtatoj –Belorusa SSR,Ukraina SSR kajTSFSR – laSovetunion, kiu baldaŭ montriĝis kieltotalisma reĝimo plejemisuzanta la ideologion de la komunismo.
LaTraktato pri kreado de Sovetunio estas dokumento kiu leĝigis la kreadon de la unuiĝo de pluraj sovetuniaj respublikoj por la estigo de Sovetio. Tiel estis subskribita la Deklaro pri Kreado de Sovetunio, kiu estis konsiderata kiel politika enkonduko al la traktato.
Falo de la komunismaj reĝimoj kajGermania reunuiĝo efikis al la politika situacio en Sovetunio. En multaj sovetaj respublikoj naciismaj movadoj kreskis, plendoj por sendependiĝo multiĝis. En marto kaj majo1990, la baltaj respublikoj (Estonio, Litovio,Latvio) proklamis sendependiĝon de Sovetunio. En aŭgustoKartvelio proklamis foriron el Sovetunio. Pro tiuj okazaĵoj konservativaj politikistoj publike kondamnis Gorbaĉov.
En 1990Kongreso de Popolaj Deputitoj de USSR abolisunupartiismon kaj aprobis reformon de la federaciaj registaro kaj strukturo. La 17-an de marto1991 okazis tutnacia referendumo pri daŭra ekzistado de la ŝtato. 80% de la voĉdonrajtaj civitanoj partoprenis ĝin kaj 77,85% voĉdonis jese. Sed respublikoj, kiuj proklamis sendependencon antaŭ la referendumo, (Estonio, Litovio, Latvio, Kartvelio, Armenio, Moldavio) rifuzis okazigi ĝin sur siaj teritorioj. Post la referendumo, Gorbaĉov kaj respublikaj prezidentoj planis subskribi novan unian traktaton la 20-an de aŭgusto1991.
Tamen la19-an de aŭgusto en Moskvo grupo de altpostenuloj faris provon forigi Gorbaĉov kaj establi novan regadon. Tiu ŝtatrevenso estas konata kielAŭgusta puĉo. Ĝia celo estis haltigi subskribon de nova unia traktato kaj konservi politikan potencon, sed sekve de la popolaj protestoj la puĉo fiaskis post tri tagoj. Kiel rezultoKomunista Partio de Sovetunio perdis politikan potencon.
La8-an de decembro 1991 ŝtatestroj de Ukrainio,Belorusio kaj Rusio subskribisInterkonsenton pri fondo de la Komunumo de Sendependaj Ŝtatoj, ankaŭ konata kielBeloveĵa interkonsento. En tiu interkonsento la tri ŝtatestroj jesis disfalon de Sovetunio[33] kaj proklamis kreon deKSŜ.
La25-an de decembro 1991 sovetia prezidento Miĥail Gorbaĉov anoncis sian eksiĝon. La flago de Sovetunio superKremlo estis deprenita, ĝin anstataŭis la trikoloraflago de Rusio. La sekvan tagon kunvenis laSupera Soveto de Sovetunio (en ĝi tiam restis ĉefe deputitoj de aziaj respublikoj, tamen la kunveno estiskvoruma) kiu faris kelkajn decidojn pri ekzistoĉeso de Sovetunio. Tiu dato, la26-a de decembro, estas kutime konsiderata kiel la dato de disfalo de Sovetunio, kvankam kelkaj sovetiaj strukturoj (interalie Gosstandart) ankoraŭ funkciis en1992.
LaĈefministro de Sovetunio (en rusa: Глава Правительства СССР) estis registarestro de Sovetunio. Tiu posteno havis kvar diferencajn nomojn tra ties ekzistado: Prezidanto de la Konsilio de Popolaj Komisaroj (1923–1946), Prezidanto de la Konsilio de Ministroj (1946–1991), Ĉefministro de Sovetunio (Januaro - Aŭgusto 1991) kaj Prezidanto de la Komitato pri Operacia Administrado de la Soveta Ekonomio (Aŭgusto - Decembro 1991).
LaKongreso de la Sovetoj de Sovetunio (ruseСъезд Советов СССР) estis la supera regorgano de Sovetunio ekde ĝia formado la30an de decembro1922, ĝis la sankciado de la Soveta konstitucio de1936. La Kongreso de la Sovetoj estis integrita de reprezentantoj de la sovetoj de ĉiuj sovetuniaj respublikoj sub la sekvaj normoj: en la municipo- 1 membro el 25 mil voĉdonantoj, el la provincaj sovetoj (teritoriaj, regionaj) kaj respublikaj - 1 membro el 125 mil loĝantoj. La delegitoj de la Kongreso de la Unio estis elektitaj en la Kongresoj de la Sovetoj provincaj, aŭtonomaj aŭ respublikaj.
USSR konsistis el uniajrespublikoj, tiuj laŭ la konstitucio estis sendependaj ŝtatoj kaj havis formalan rajton eliri el Sovetunio. Ĉiu unia respubliko havis rajton interrilati kun alilandaj ŝtatoj, interŝanĝi konsulejojn, partopreni en interŝtataj organizoj. Ekzemple, Belorusa SSR kaj Ukraina SSR membris dum pluraj jaroj enUN, samrajte kun Sovetunio.
Konata simbolo de Sovetunio (kaj entute de lakomunismo) estas larikoltilo kaj martelo, kiuj ankaŭ troviĝas sur la sovetaj blazono kaj flago (vd. supre). Krome, la ruĝa koloro ankaŭ estas simbola por la maldekstra ideologio kaj per tio ankaŭ por Sovetunio.
Popola artisto de Sovetunio estis honora titolo atribuita al civitanoj de Sovetunio. TitoloHeroo de Sovetunio estis atribuitaj al unuopuloj, urboj kaj eksterlandanoj kiuj speciale servis al Sovetunio. LaOrdeno de la Honora Insigno (ruse Орден «Знак Почёта») estis grava civila premio de Sovetunio.
Socialisma realismo estas stilo de realisma arto kiu estis evoluigita ĉefe en Sovetunio kaj iĝis domina stilo en diversaj aliaj socialismaj landoj. Socialisma realismo estas karakterizita per la klarigita bildigo de komunistaj valoroj, kiaj ekzemple la emancipiĝo de la proletaro, en realisma maniero. Kvankam ligita, ĝi ne devus esti konfuzita kun socia realismo, pli larĝa speco de arto kiu realisme prezentas temojn de socia temo. Socialisma realismo estis la hegemonia formo de arto en Sovetunio de sia evoluo en la komenco de la1920-aj jaroj ĝis sia fina falo de populareco en la fino de la 1960-aj jaroj.Anatolo Lunaĉarskij kreis sistemon de estetiko bazita sur la homa korpo kiu iĝus la ĉefa komponento de socialisma realismo dum la venontaj jardekoj. Li kredis ke "la vido de sana korpo, inteligenta vizaĝo aŭ ĝentila rideto estis esence viv-plifortiga."[34] Li konkludis ke arto havis rektan efikon al la homa organismo kaj sub la ĝustaj cirkonstancoj tiu efiko povis esti pozitiva. Prezentante "la perfektan personon" (nova soveta homo), Lunaĉarskij kredis ke arto povas eduki al civitanoj pri kiel esti la perfektaj sovetianoj.[35]
LaAsocio de Sovetiaj Esperantistoj (ASE) estis la unua postmilita oficiala tutlanda Esperanto-organizaĵo en Sovetunio, kiu funkciis ekde 1979 ĝis 1989 sub gvido de senŝanĝa prezidanto profesoro pri lingvoscienco Magomet Isajev. LaSovetia Esperantista Junulara Movado (SEJM) estis junulara Esperanto-organizaĵo, kiu agis en Sovetunio ekde 1966.
Vladimir Samodaj, en sia artikoloVanaj klopodoj eldoni Esperanto-revuon en la sovetiaj kondiĉoj,[36] detaligas siajn personajn demarŝojn por krei esperantlingvan specifan gazeton aŭ suplementon de la fremdlingva bulteno "Moskvaj Novaĵoj", por kiu li laboris ekde 1971. Spite la enkalkulon de esperantistojAnatolo Gonĉarov kajBoris Kolker, el 1973 al 1977, tio ne okazis pro financaj malhelpoj kaj lastmomente pro specifa tipografio. Finfine aperis en marto 1978 suplementoj al la anglalingva "Moscow News" ĝis marto 1983. En aprilo 1989 aperis ununura numero de memstara "Moskvaj Novaĵoj". En tiu epoko jam aperis esperantlingvaj dokumentoj en "Novosto" organizita deDmitrij Perevalov.
Post jaroj de malpermeso pri organizita Esperanto-movado en Sovetunio, la 4-an de marto 1979 en Moskvo rajtis fondiĝi Asocio de Sovetiaj Esperantistoj, kiu kunordigis la Esperanto-movadon en Sovetunio ĝis 1989. De la komenco en ĝi aktivis multaj ukrainaj esperantistoj. La 29-an de januaro 1980 en Kievo okazis fonda kunveno de suborganizaĵo en Ukraina SSR, en kiu 47 partoprenantoj. reprezentantoj de la ukraina Esperanto-movado, sukcese decidis pri fondo deUkraina Respublika Filio de la Asocio de Sovetiaj Esperantistoj (URF ASE).
Devizoj kaj frazoj en Sovetunio: babilanto estas trovaĵo por spiono, en Sovetunio ne estas sekso, pioniro estas ĉiam preta, preta por laboro kaj defendo, tuta potenco al Sovetoj, Lenin vivis, Lenin vivas, Lenin vivos, la partio estas nia stiristo, la partio diris: "Estas necese! ", Komsomol respondis: "Jes!" kaj aliaj.
↑En ukraina рада (rada); en belarusa савет/рада; en uzbeka совет; en kazaĥa совет / кеңес (sovet /kenges);kartveleსაბჭოთა (sabch′ota); enazerbajĝana совет; en litovataryba; en rumanasoviet (en moldova cirila alfabeto:совиет); en latvapadome; en kirgiza совет; en taĝika шӯравӣ / совет (šūravī / sovet); en armena խորհուրդ / սովետ (xorhurd / sovet); en turkmena совет; en estonanõukogu.
↑Televida dokumenta filmo el CC&C Ideacom Production, "Apocalypse Never-Ending War 1918–1926", parto 2a, elsendita en Dana DR K la 22an de Oktobro 2018.
↑ (2006) “The Chernobyl Accident 20 Years on: An Assessment of the Health Consequences and the International Response”, 'Environmental Health Perspectives'114 (9),p. 1312–1317.doi:10.1289/ehp.9113.Bibkodo:2006EnvHP.114.1312B.
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
_of_the_Tian_Shan_mountain_range).jpg)
