Tomato estas herbo en la familiosolanacoj kun hel-koloraj (ofteruĝaj) manĝeblajfruktoj (tamen ofte manĝataj kiellegomo). Ĝi originas enMeza kajSuda Ameriko, kaj la vorto devenas el lanavatla lingvo.
Oni kredas, ke la tomato unue kreskis en antikvaPeruo, kie multaj sovaĝaj specioj de verdaj tomatoj ankoraŭ kreskas. Tiam, proksime antaŭ tri mil jaroj, ĝi portiĝis alMeksiko.
Dum la eŭropa koloniado de la Amerikoj, la tomato estis portita al Eŭropo. Dum la16-a kaj17-a jarcento, multaj eŭropanoj timis, ke tomatoj estis toksaj, pro la rilato de la tomato albeladono kajtabako. Tamen, tomatoj estis kreskigitaj kiel ornamaĵoj. Dum la frua19-a jarcento ĝi estis uzata kiel manĝaĵo, ĉefe inItalio kajFrancio. Vincenzo Corrado, kuiristo deNapoleono, priskribas receptojn en1773 en la kuirlibroIl cuoco galante.
En UsonoThomas Jefferson estis pioniro pri la kulturado de tomatoj. Li kulturis grandajn "hispanajn" tomatojn. La tomato estis ofta manĝaĵo ĉe lia manĝotablo. La filinoj de Jefferson lasis plurajn receptojn pri tomatoj.
Tomatoj nun estas manĝataj libere tutmonde. Post ties senkulpigo kiel toksa frukto, nun ili estas estimataj kiel pretendataafrodiziigilo. Nuntempe, oni pensas, ke la tomato estas saniga manĝaĵo, kaj manĝado de tomatoj bonigas la koron kaj kontraŭaskanceron ĉar ili enhavaslikopenon.
Tomatoj estas uzataj ofte en mediteranea kuirado, ĉefe itala. Ĝi povas esti manĝata freŝa aŭ kuirita. Ĝi povas esti fritata aŭ rostata. Oni povas surtabligi ĝin ensalato, aŭ kiel saŭco por aliaj manĝaĵoj.
La frukto de tomato kaj sproso
La diversaj specioj de tomatoj
La floranta sproso
La fruktoj en diversaj stadioj de maturco
La tomatoj koktelaj "Yellow Pearshaped"
