Radiofonio estas la elsendo desono aŭ aliaj signaloj perelektromagnetaj ondoj; ofte oni diras mallonge nurradio, sed tiu vorto havas precipe aliajn signifojn - vidu la apartigan paĝonradio enradioondo.
La disvolviĝo de la senfadena dissendo rezultas de longdaŭraprocezo, kie plifirmiĝis fundamentaj fizik-teorioj kaj eksperimentadoj fare de eminentaj inĝenieroj.
La historio de radio komenciĝas en la fino de la17-a jarcento. En tiu epoko la scienculoj ne kapablis klarigi la misteron de la kosmo kaj ankoraŭ ne konis la fundamentajn ecojn de la lumo. Ili multe interesiĝis priastronomio kajoptiko. Sed kelkaj scienculoj jam interesiĝas almagnetismo kajelektrostatiko. Ekzemple labrita kuracisto kajfizikistoWilliam Gilbert (1544-1603), la ĉef-kuracisto de laangla reĝinoElizabeto la 1-a, estis la unua, kiu havis la ideon ke la ter-globo povus esti gigantamagneto kaj ke oni povas klasifiki la korpojn en du familioj: la izolaĵoj kaj la konduktaĵoj.
Malfacilas atribui la inventon de la radio al unika persono. En diversaj landoj oni agnoskas ties respondecon je loka nivelo:Aleksandr Stepanoviĉ Popov faris siajn unuajn pruvojn enSankta Peterburgo,Rusio;Nikola Tesla enSankta Luiso,Misurio;Guglielmo Marconi enBritio aŭ la komandantoJulio Cervera enHispanio. La unuaj uzoj estis en la mararmeo, por sendiMorse kodajn mesaĝojn inter ŝipoj kaj la marbordo. Hodiaŭ, radio estas el multaj specoj, kaj el diversaj formatoj. Ĝi nun estas plej larĝe uzata tutmonde por distriĝaj, informaj kaj ankaŭ komercaj elsendoj.
En1873 la skota fizikistoJames Clerk Maxwell formulis la teorion pri disvastiĝo de la elektromagnetaj ondoj, Li kalkulis, kio okazas, kiam oni ŝanĝas rapide elektran aŭ magnetan energion, kaj liaj kalkuloj montris, ke energio estas tiam transportata trans la spaco. Liaj rezultoj restis longe nur sur papero. Praktikajn eksperimentojn li ne faris.
En1888 la germana fizikistoHeinrich Hertz el Darmstadt malkovris la radiondojn en sia eksperimentoj kun sparkoj. Li sukcesis mezuri la efekton de sparkoj je la distanco de 30 metroj.
En1894Nikola Tesla faris sian unuan demonstron en publiko de radielsendo, kaj preskaŭ samtempe, en1895, la italaGuglielmo Marconi konstruis la unuan sistemon de radio, kaj en1901 sukcesis sendi signalojn al la mala bordo de laAtlantiko. La hispanaJulio Cervera Baviera, kiu laboris tri monatojn en 1898 en la privata laboratorio de Marconi estas, laŭ priserĉado realigita de profesoro de la Universitato de Navaro, la inventisto de la radio; Marconi inventis antaŭ Cervera la telegrafion senkablan, sed li ne laboris en radio ĝis1913, dum Cervera estis kiu solvis la problemojn de la telefonio senkabla, kion oni konas nun kiel radio, kiam li transmisiis la homan voĉon -kaj ne signaloj- senkable inter Alikanto kaj Ibizo en1902, kaj eĉregistris la patenton en kvar landoj: nome Hispanio, Anglio, Germanio kaj Belgio.[1]
La unuaj dissendoj por regula distro komencis en1920 enArgentino.[2] La unua regula kaj informa dissendejo estas konsiderata de multaj aŭtoroj la stacio 8MK (nune WWJ) deDetroit (Usono) apartenanta al la ĵurnaloThe Detroit News kiu ekfunkciis la20an de aŭgusto de1920, kvankam multaj aŭtoroj opinias, ke estas la KDKA dePicburgo kiu ekelsendis novembre de 1920, ĉar ĝi akiris komercan permesilon antaŭ tiu alia.
En1933Edwin Armstrong priskribis sistemon de radio de alta kvalito, malpli suferanta de la radielektrikaj parazitoj ol la AM, uzante lafrekvencmoduladon (FM). Fine de tiu jardeko tiu proceso stabliĝis kiel komerca sistemo, kiam muntis proprakoste Armstrong elsendejon per tiu sistemo.
En1943 laUsona Ĉefkortumo permesis alTesla la inventorajtojn de la radio post kiam li plendis pro plagiato de liaj patentoj.
En la1950-aj jaroj la teknologio de radiofonio spertis grandan nombron de plibonigoj kiuj kondukis al la generaligo de la uzado de latransistoroj.
Antaŭ la kreo detelevido, komercaj radiofoniaj elsendoj konsistis ne nur el novaĵoj kaj muzikoj, sed ankaŭ dramoj, komedioj, variaj programoj, ktp. En la malfrua 1940-a jardeko kaj la frua 1950-a jardeko, la alveno de televido ŝanĝis multe la radiajn programojn, kiuj nun en kelkaj landoj ĉefe konsistas el informado kaj dissendo de muziko.
En1957, la firmao Regency enkondukis la unuan kaptilontransistorigitan, sufiĉe malgrandan por esti portata en poŝo kaj funkciata per malgrandaakumulatoro. Estis fidinda ĉar ne varmiĝis pro manko de tuboj. Dum la venontaj dudek jaroj la transistoroj anstataŭigis la tubojn preskaŭ komplete, escepte por tre altaj povumoj aŭ frekvencoj.
Inter la1960-aj jaroj kaj la1980-aj la radio eniras en epokon de deklivo pro la konkurenco de la televido kaj la fakto ke la radielsendejoj ĉesis elsendi enkurta ondo (tutmonda atingo) perVHF (kiu havas atingopovon nur de kelkaj centoj de kilometroj).
En la1990-aj jaroj la novaj diĝitaj teknologioj ekaplikiĝis al la mondo de la radio. Pliboniĝis la kvalito de la sono kaj fariĝas pruvoj per radio satelita (nomata ankaŭ HD), tiu teknologio permesas la renaskiĝon de la intereso por la radio.
La ebleco alvenis elsendi ne nur perantenoj, sed ankaŭ perInterreto. Multaj internaciaj kaj naciaj radioj uzas tiun eblon por elsendi pli facile al la tuta mondo. Sed ekzistas ankaŭ novaj malfortajradioj, kiuj tiel ekekzistis nur kielinterreta radio kaj estas dank'al interreto same aŭskulteblaj tutmonde. Transmisiaj retoj peroptikaj fibroj disvastiĝas pli kaj pli.
Kiam la radioondo agas al sur elektra drato (anteno), ĝi induktas movadon de elektraj ŝargoj, t.e.elektran kurenton, kiun la ricevilo detektas kaj, post amplifado (se la ondo estas modulita tiel portanta informojn), reproduktas aŭdiosignalojn aŭ aliajn tipojn de signaloj.
La elsendilo produktas portantanondon, kies karakterizoj estas modifataj laŭ la transmisiotaj signaloj (aŭdio aŭ vídeo). Kaj disvastiĝas la moduladita portanta ondo. La ricevilo kaptas la ondon kaj malmoduladas ĝin por alporti al la aŭdanto la originalan transmisienditan signalon[4].
En elektroniko kaj telekomunikadoradiosendilo estas elektronika aparato kiu, kun la helpo de anteno, elsendas radioondojn. La sendilo produktas alternan kurenton, kun radiofrekvenco kiu estas aplikita al la anteno. Ekscitita de tiu alterna kurento, la anteno elsendas radioondojn. Krom ilia uzo en radiofonio, sendiloj estas necesaj partoj de multaj elektronikaj aparatoj kiuj komunikas per radioondoj, kiel ĉelaj telefonoj, senkablaj komputilaj retoj, Bluetooth ebligitaj aparatoj, garaĝa pordo malfermiloj, dudirektaj radioj en aviadilo, ŝipoj, kosmoŝipo, radaro kaj navigiloj.
Ĵamstacio (aliaj vortoj: ĵamada/perturba sendostacio) estas radiostacio uzata por ĝeni la ricevon de aliaj, ne dezirataj, stacioj. La ĵamstacio elsendas je la sama frekvenco kiel la radiostacio kiu estas ĝenenda.
La elsendondoj estas rimedo kunhavita de multaj uzantoj. Du radiosendiloj en la sama areo kiuj provas elsendi sur la sama frekvenco enmiksiĝos unu la alian, kaŭzante fuŝan ricevon, tiel ke neniu dissendo povas esti ricevita klare.[5] Enmiksiĝo kun radiodissendoj povas ne nur havi grandan ekonomian koston, sed ĝi ankaŭ povas esti vivminaca (ekzemple, en la kazo de enmiksiĝo kun krizkomunikadoj aŭaertrafika kontrolo)..[6][7]
Por malhelpi enmiksiĝon inter diversaj uzantoj, la emisio de radiondoj estas strikte regulita de naciaj leĝoj, kunordigitaj de internacia korpo, nome laInternacia Telekomunika Unio (ITU), kiu asignas bendojn en laradiospektro por malsamaj uzoj.[5][8] Radioelsendiloj devas esti rajtigitaj fare de registaroj, sub gamo da licencklasoj depende de uzo, kaj estas limigitaj al certaj frekvencoj kaj potenconiveloj. En kelkaj klasoj, kiel ekzemple radio- kaj televid-elsendstacioj, la dissendilo ricevas unikan identigilon konsistantan el ŝnuro de leteroj kaj nombroj nomitavoksignalo, kiu devas esti uzita en ĉiuj dissendoj.[9] Por alĝustigi, konservi aŭ interne ripari radiotelefonajn dissendilojn, individuoj devas teni registaran permesilon, kiel ekzemple la ĝenerala radiotelefonia funkciigisto-licenco en Usono, akirita farante teston montrante adekvatan teknikan kaj laŭleĝan scion pri sekura radiofunkciado.[10]
Esceptoj al ĉi-supraj reguloj permesas la senlicencan operacion de publiko de malalt-potencaj mallongdistancaj dissendiloj en konsumvaroj kiel ekzemplepoŝtelefonoj,sendrataj telefonoj, sendrataj aparatoj,promenradioj, civitanaj bendoradioj, sendratajmikrofonoj, garaĝaj pordmalfermiloj, kajbebogardiloj. En Usono, ĉi tiuj kategoriiĝas sub Parto 15a de la regularoj de laFederacia Komisiono pri Komunikado (FKK). Multaj el tiuj aparatoj uzas la ISM-bendojn, serion de frekvencbendoj ĉie en la radiospektro rezervita por senlicenca uzo. Kvankam ili povas esti funkciigitaj sen licenco, kiel ĉiuj radioekipaĵoj tiuj aparatoj ĝenerale devas esti tipo-aprobitaj antaŭ la vendo.[11]
Pri laamplitudmodulado (AM), la transmisiota signalo (kun malaltaj frekvencoj, kiel ekzemple laaŭdofrekvencoj) estas elektronike multiplikita de portantaondo (kun alta frekvenco), kaj, tiele, poste elsendata.
La radiofrekvencoj estas inter 535kHz al 1 705 kHz (mezfrekvenca bendo, MF), ili permesas transmisii programojn (informojn kaj muzikojn) de naciajradioj; tiaj frekvencoj diferencas laŭ la urboj kaj/aŭ la regionoj de lando[12].
Pri lafrekvencmodulado (FM), la amplitudo de la portanta restas konstanta, sed la frekvenco sinsekve varias laŭ la karakterizoj de la transmisiota signalo. Tiu sistemo eliminaselektronikajn bruojn kajinterferojn, kaj restaras lasonon kun tre granda fideleco.
La radiofrekvenca bendo ampleksas de 88MHz al 108 MHz por transmisioj deurbaj programoj per lokaj radioj; fakte la disvastiĝo de FM-ondoj ne taŭgas por longaj distancoj kontraŭe al la AM-ondoj.
Dissendado estas la unudirekta dissendo de informoj de dissendilo al riceviloj apartenantaj al publika ricevantaro.[13] Ĉar la radiondoj iĝas pli malfortaj kun distanco,elsendostacio povas esti ricevita nur ene de limigita distanco de sia dissendilo.[14] Sistemoj kiuj dissendas desatelitoj povas ĝenerale esti ricevitaj en tuta lando aŭ kontinento. Pli malnovaj surteraj radioj kaj televidoj estas pagataj per komercareklamado aŭ registaroj. En abonsistemoj kiel satelita televido kaj satelita radio la kliento pagas monatan kotizon. En tiuj sistemoj, la radiosignalo estasĉifrita kaj nur povas esti deĉifrita per la ricevilo, kiu estas kontrolita fare de la firmao kaj povas esti malaktivigita se la kliento ne pagas.[15]
Dissendado uzas plurajn partojn de la radiospektro, depende de la speco de signaloj elsenditaj kaj la dezirata celpubliko. Longondaj kaj mezondaj signaloj povas doni fidindan kovron de areoj plurcent kilometrojn laŭlarĝe, sed havas pli limigitan informan kapablon kaj tiel funkcias plej bone per sonsignaloj (parolado kaj muziko), kaj la sonkvalito povas esti degradita per radiobruo fare de naturaj kaj artefaritaj fontoj. Lakurtondaj bendoj havas pli grandan eblan gamon sed estas pli submetataj al interfero fare de malproksimaj stacioj kaj diversaj atmosferaj kondiĉoj kiuj influas ricevon.[16][17]
En la trealtfrekvenca bendo, pli granda ol 30 megahercoj, la tera atmosfero havas malpli da efiko al la gamo de signaloj, kaj vidlinia disvastigo iĝas la ĉefa reĝimo. Tiuj pli altaj frekvencoj permesas la grandan bendolarĝon necesan por televidelsendo. Ĉar naturaj kaj artefaritaj brufontoj ĉeestas malpli ĉe tiuj frekvencoj, altkvalita audiotranssendo estas ebla, uzantefrekvencmoduladon.[18][19]
Radioelsendado signifas dissendon de aŭdo (sono) alradioriceviloj apartenantaj al publika interesitaro. Analoga aŭdio estas la plej frua formo de radielsendo. AM-dissendado komenciĝis ĉirkaŭ 1920.FM-dissendado estis lanĉita fine de la 1930-aj jaroj kun plibonigitafideleco. Elsenda radioricevilo nomiĝas populare simpleradio. La plej multaj radioj povas ricevi kaj AM kaj FM.[20]
AM (amplitudmodulado) - en AM, laamplitudo (forto) de la radiofluo estas variita per la sonsignalo. AM-dissendado, la plej malnova dissenda teknologio, estas permesita en la AM-elsendogrupoj, inter 148 kaj 283 kHz en la malaltfrekvenca (LF) bendo porlongondaj elsendoj kaj inter 526 kaj 1706 kHz en la mezfrekvenca (MF) bendo pormez-ondaj elsendoj.[21] Ĉar ondoj en tiuj grupoj vojaĝas kiel grundaj ondoj sekvantaj la terenon, AM radiostacioj povas esti ricevitaj preter la horizonto je centoj da mejloj distanco, sed AM havas pli malaltan fidelecon ol FM. Radia potenco (ERP) de AM-stacioj en Usono estas kutime limigita al maksimumo de 10 kW, kvankam kelkaj (klar-kanalaj stacioj) rajtas elsendi je 50 kW. AM-stacioj dissendas en ununura aŭdsonado; AM-stereaj dissendaj normoj ekzistas en la plej multaj landoj, sed la radioindustrio ne ĝisdatigis al ili, pro manko de postulo.[22]
Kurtonda dissendado - AM-dissendado ankaŭ estas permesita en lakurtondaj grupoj de informaj radiostacioj. Ĉar radiondoj en ĉi tiuj bandoj povas vojaĝi interkontinentajn distancojn per reflektado de lajonosfero uzante ĉielondon aŭ "salti" disvastigon, mallonga ondo estas uzita fare de internaciaj stacioj, dissendante al aliaj landoj.[22][23]
Ekrano de aŭto-radio FM.
FM (frekvencmodulado) – en FM lafrekvenco de la radioportanta signalo iomete varias per la sonsignalo.FM-dissendado estas permesita en la FM-elsendogrupoj inter proksimume 65 kaj 108 MHz en latre altfrekvenca (VHF) intervalo. Radiondoj en tiu grupo vojaĝas per vidlinio tiel ke FM-ricevo estas limigita per la vida horizonto al proksimume 30-40 mejloj (48-64 km), kaj povas esti blokitaj per montetoj. Tamen ĝi estas malpli sentema al interfero de radiobruo (elektromagneta interfero, sferaj signaloj, senmovaj), kaj havas pli altan fidelecon, pli bonan frekvencrespondon, kaj malpli sonmisprezenton ol AM. En Usono, radia potenco (ERP) de FM-stacioj varias de 6-100 kW.[24]
Cifereca radio implikas diversajn normojn kaj teknologiojn por dissendado de ciferecaj radiosignaloj super la aero. Kelkaj sistemoj, kiel ekzemple HD Radio kajDRM, funkcias en la samaj ondobendoj kiel analogaj elsendoj, aŭ kiel anstataŭaĵo por analogaj stacioj aŭ kiel komplementa servo. Aliaj, kielDAB/DAB+ kaj ISDB_Tsb, funkcias en ondobendoj tradicie uzataj por televidaj aŭ satelitaj servoj.[25]
"Roberts" radio por DAB
Digital Audio Broadcasting (DAB) ekfunkciis en kelkaj landoj en 1998. Ĝi elsendas sonon kiel ciferecan signalon prefere ol analoga signalo kiel AM kaj FM faras.[26] DAB havas la potencialon disponigi pli altkvalitan sonon ol FM (kvankam multaj stacioj ne elektas elsendi je tia altkvalito), havas pli grandan imunecon al radiobruo kaj interfero, faras pli bonan uzadon de malabundaradiospektra bendolarĝo kaj disponigas progresintajn uzanttrajtojn kiel ekzemple elektronikaj programgvidiloj. Ĝia malavantaĝo estas ke ĝi estas malkongrua kun antaŭaj radioj tiel ke nova DAB-ricevilo devas esti aĉetita.[27] Pluraj landoj fiksis datojn por malŝalti analogajn FM-retojn en favoro de DAB/DAB+, ekzempleNorvegio en 2017[28] kajSvislando en 2024.[29]
Ununura DAB-stacio elsendas 1,500 kHz bendolarĝan signalon kiu portas el 9-12 kanaloj de cifereca aŭdio modulita fare de OFDM inter kiu la aŭskultanto povas elekti. Dissendantoj povas elsendi kanalon je gamo da malsamaj cifercrapidecoj, do malsamaj kanaloj povas havi malsamajn sonkvalitojn. En malsamaj landoj DAB-stacioj dissendas per aŭ Band III (174-240 MHz) aŭ L-grupo (1.452-1.492 GHz) en la UHF-intervalo, tiel ke FM-ricevo estas limigita per la vida horizonto al proksimume 40 mejloj (64 km).[30][27]
HD Radio estas alternativa cifereca radionormo vaste efektivigita en Nordameriko.[31] En-grupa surkanala teknologio, HD Radio dissendas ciferecan signalon per la subdissendilo de la analoga FM aŭ AM-signalo de stacio. Stacioj povas plurelsendi pli ol unu sonsignalon per la subdissendilo, apogante la dissendon de multoblaj sonservoj ĉe ŝanĝiĝantaj bitrapidecoj.[32] La cifereca signalo estas elsendita uzante OFDM per la HDC (High-Definition Coding) proprieta sonkunprema formato. HDC estas bazita sur, sed ne kongrua kun, la MPEG-4-normo HE-AAC.[33] Ĝi uzas modifitan diskretakn kosinustransformajn (MDCT)sonkunpremadajn algoritmojn.[34]
Digital Radio Mondiale (DRM) estas konkuranta cifereca surtera radionormo evoluigita plejparte fare de dissendantoj kiel pli alta spektrefika anstataŭaĵo por informa AM kaj FM-dissendado.Mondiale signifas "tutmonde" en la franca kaj la itala; DRM estis evoluigita en 2001, kaj estas nuntempe apogita fare de 23 landoj, kaj adoptita fare de kelkaj eŭropaj kaj orientaj dissendantoj komenciĝantaj en 2003. La DRM30-reĝimo uzas la komercajn elsendogrupojn sub 30 MHz, kaj estas celita kiel anstataŭaĵo por norma AM-elsendo sur la longondaj, mezondaj, kajkurtondaj grupoj. La DRM+-reĝimo uzasVHF-frekvencojn centritajn ĉirkaŭ la FM-elsendogrupo, kaj estas celita kiel anstataŭaĵo por FM-dissendado. Ĝi estas malkongrua kun ekzistantaj radioriceviloj, do ĝi postulas, ke aŭskultantojn aĉetu novan DRM-ricevilon. La modulado uzita estas formo de OFDM nomita COFDM en kiu, ĝis 4 elsendaĵoj estas elsenditaj per kanalo antaŭe okupita per ununura AM aŭ FM-signalo, modulita per kvadratura amplitudmodulado (QAM).[35][23]
La DRM-sistemo estas dezajnita por esti tiel kongrua kiel eble kun ekzistantaj AM kaj FM radiosendiloj, tiel ke multe de la ekipaĵo en ekzistantaj radiostacioj povas daŭri en la uzado, pliigita per DRM-moduladekipaĵo.[35][23]
La ricevilon RNS-510 deVolkswagen subtenasSirius Satellite Radio.
Satelitradio estas abona radioservo kiu dissendas KD-kvalitan ciferecan aŭdion rekte al riceviloj de abonantoj uzantemikroondan malsuprenligan signalon de rekta elsendakomunika satelito en terfiksita orbito 35 000 km super la Tero. Ĝi estas plejparte destinita por radioj en veturiloj. Satelitradio uzas la 2.3 GHz S-grupon en Nordameriko; en aliaj partoj de la mondo, ĝi uzas la 1.4 GHz L-grupon asignitan por DAB.[36][37]
Pli detalaj informoj troveblas en artikoloTelevidkanalo.
Televida dissendo estas la dissendo de movbildoj kune kun sinkronigita sonkanalo per radio. La sinsekvo de senmovaj bildoj estas montrata sur ekrano per televida ricevilo ("televidilo"), kiu inkluzivaslaŭtparolilon. Televidaj (vidbendaj) signaloj okupas pli larĝan bendolarĝon ol elsendaj radio (sonaj) signaloj. Analoga televido, la origina televidteknologio, postulis 6 MHz, do la televidaj frekvencbendoj estas dividitaj en 6 MHz-kanalojn, nun nomitaj "RF-kanaloj".[38]
La nuna televidnormo, lanĉita en 2006, estas cifereca formato nomitaaltdifina televido (HDTV), kiu elsendas bildojn kun pli alta rezolucio, tipe 1080 bilderojn altajn je 1920bilderoj larĝe, kun rapideco de 25 aŭ 30 kadroj je sekundo. Transmisisistemoj decifereca televido (DTV), kiuj anstataŭigis pli malnovan analogan televidon entransiro komenciĝanta en 2006, uzas bildkunpremadon kaj alt-efikecan ciferecan moduladon kiel ekzemple OFDM kaj 8VSB por elsendi HDTV-vidbendon ene de pli malgranda bendolarĝo ol la malnovaj analogaj kanaloj, ŝparante malabundanradiospektrospacon. Tial, ĉiu el la 6 MHz analogaj RF-kanaloj nun portas ĝis 7 DTV-kanalojn - tiuj estas nomitaj "virtualaj kanaloj". Ciferectelevidaj riceviloj havas malsaman konduton en la ĉeesto de malbona ricevo aŭ bruo ol analoga televido, nomita la efiko de "cifereca klifo". Male al analoga televido, en kiu ĉiam pli malbona ricevo igas la bildkvaliton iom post iom degradi, en cifereca televido bildkvalito ne estas trafita per malbona ricevo ĝis, ĉe iu punkto, la ricevilo ĉesas funkcii kaj la ekrano iĝas nigra.[39][40]
La Esperantlingvaj radioelsendoj plenumis decidan rolon en la evoluado kaj praktika uzado de la lingvo kaj de ĝia ideologio. Radio estis la unua teknologia rimedo (tuj post la telegrafio) kiu efektive malgrandigis la distancojn kaj permesis komunikadon rapidan, facilan kaj de ĉiuj atingeblan. Kaj tiun rolon ĝi bele plenumas ĝis nun, malgraŭ ĉiuj ŝanĝoj en la mondo.
La unua Esperanto-elsendo okazis enUsono, en1922, la dua enBritujo, en tiu sama jaro.[41] En1923 jam dek radiostacioj elsendis en la Internacia Lingvo, kaj tio evoluis al pli ol cent, post kelkaj jaroj, dum oni atingis agnoskon de fakularo diversmaniere, ekzemple en Venecio en 1923 kaj en Ĝenevo en 1924.[41] Tiu rapida kresko permesis, ke la tutmonda Esperanto-parolantaro ricevu modelojn deprononcado kaj de ĉiutaga uzado, kiuj certe grave favoris la unuecon de la lingvo kaj ĝia normiga uzo.
Inter la plej tradiciaj radioprogramoj en Esperanto, aparte meritas mencion du gravaj: tiuj dePola Radio kaj tiuj deRadio Vatikana.[41] Iliaj heroa kontinueco, alta lingvonivelo kaj senriproĉa fideleco al la aŭskultantoj metas ilin en honoran lokon. Radio Polonia ekfunkciis en 1925 kaj komencis siajn regulajn elsendojn en 1926. En 1959 eksonis en ĝi la unua Esperanta programo. En 2007 ĉesis la oficialaj elsendoj permallongaj ondoj en tiu radio, sed komenciĝis lapodkasta formato. Post nelonga interrompo, en la jaro 2011 ekfunkciis la Pola Retradio en Esperanto, danke al kunlaborado inter Esperantistoj, sub la gvidado ĉefe de la mondfana redaktorinoBarbara Pietrzak. Plu daŭras interesaj, klerigaj programoj en bonega nivelo, dufoje en ĉiu semajno.
Radio Vatikana fondiĝis en 1931. Ekde 1977 ĝi regule elsendas en Esperanto, kiel en aliaj kvindek lingvoj.[41] Nuntempe ili okazas trifoje en ĉiu semajno en du malsamaj ondolongoj, sed oni povas aŭskulti ilin ankaŭ per interreto. Kvankam ĝi estas strikte katolika stacio, kun programeroj direktataj al siaj religianoj, tamen la nobleco de la enhavo kaj la altaj lingva kaj parola kvalitoj faras ĝin sendube aprezata de la tuta Esperantistaro, sendepende de religiaj tendencoj.
Multaj aliaj fervoraj kaj valoraj homoj kontribuis al la radio en nia lingvo, ekzemple Radio Havano (1988) kaj 3 ZZZ Melburno(1989).[41] Ne eblas ĉi tie mencii ĉiujn. De kelkaj jaroj laEsperanta Retradio aldonas sian kontribuon al tiu bela historio. Malgraŭ la teknika grandega progreso en la monda komunikado — precipe pro interreto — radio ankoraŭ estas esence grava elemento por la vivo de laEsperanto-movado, ankaŭ pro tio, ke la radiistoj saĝe alprenis la novajn rimedojn deinformadiko.[42]
↑The Electromagnetic Spectrum (La elektromagneta spektro),Universitato de Tenesio, Dept. pri Fiziko kaj Astronomio (angle)
↑5,05,1"Spectrum 101" (PDF). US National Aeronautics and Space Administration (NASA). Februaro 2016.Arkivita (PDF) el la originalo la 11an de Februaro 2017. Alirita la 2an de Decembro 2019., p. 6
↑Green, Clarence R.. (1980)The Theory and Servicing of AM, FM, and FM Stereo Receivers. Prentice-Hall.
↑"Appendix C: Glossary" (PDF). Radio – Preparing for the Future (Report). London: Ofcom. Oktobro 2005. p. 2. Arkivita (PDF) el la originalo en 2022-09-11. Alirita en 2022-09-11.
↑Digital Radio Guide (PDF) (Report). Switzerland: World Broadcasting Unions. 2017. Arkivita (PDF) el la originalo en 2023-04-06. Alirita en 2022-08-30.
↑35,035,1DRM System Specification (PDF) (vers. 4.2.1). Geneva, CH: European Broadcasting Union. Januaro 2021. p. 178. ETSI ES 201 980. Arkivita (PDF) el la originalo en la 18a de Januaro 2021. Alirita la 19an de Aprilo 2018 – tra ETSI.org.
Barbara Pietrzak,Esperanta Radio 100-jara,Esperanto, 1366(3) Marto 2022, pp. 51-53.
Nuntempa Esperanta radiofonio, Intervjuo kun Ariadna Garcìa Gutièrrez kaj Maritza Gutièrrez el Radio Havano Kubo, Barbara Pietrzak el Pola RetRadio, Veronika Poór ankaŭ nome de aliaj volontuloj de radio Muzaiko.Esperanto, 1366(3) Marto 2022, pp. 54-55.
%2c%2520Acervo%2520do%2520Museu%2520do%2520Colono%2520(Santa%2520Leopoldina).jpg)
.jpg)
