Laperioda tabelo de kemiaj elementoj estastabela prezento de ĉiuj konatajkemiaj elementoj. Kvankam variantoj de la tabelo ekzistis jam antaŭe, la honoro de ĝia invento estas atribuita al larusakemiistoDmitrij Mendelejev, kiu proponis tiun tabelon en1869. Mendelejev proponis la tabelon por ilustri la ripetiĝantajn („periodajn“) ecojn de kemiaj elementoj. La ĝusta strukturo de la tabelo estis plurfoje precizigata okaze de malkovro de pliaj kemiaj elementoj kaj dum oni evoluigis pliajn teoriajn modelojn por klarigi la eco-ŝanĝojn de jam ekzistantaj elementoj.[1]
La perioda tabelo nun estas universala en ĉiuj branĉoj dekemio, ĝi donas ekstreme utilan referencon por klasi, sistemigi kaj kompari diversajn formojn dekemiaj ecoj. La tabelo trovas vastan aplikon ankaŭ enfiziko,biologio,inĝenierado kajindustrio. La nuntempa norma tabelo, laŭ sia versio de februaro2010, enhavas 118 elementojn (elementoj1H ĝis118Og).
La strukturo de la tabelo ilustras la ripetiĝantajn („periodajn“) kemiajn ecojn. La elementoj estas listigitaj laŭ pligrandiĝanta sinsekvo de iliajatomnumeroj (t.e. la kvanto deprotonoj en laatoma kerno). La vicoj estas aranĝitaj tiel, ke elementoj kun similaj ecoj formu vertikalajn kolumnojn („grupoj“). Laŭ la teorioj dekvantuma mekaniko deelektrona distribuo de la atomoj, ĉiu horizontala vico („periodo“) en la tabelo rilatas al la plenigo de certa kvantuma ŝelo per elektronoj. La iam pligrandiĝantaj periodoj dum oni alproksimiĝas al la fundo de la tabelo grupigas elementojn en las-,p-,d- kajf-blokojn, kiuj respegulas ilian elektronan konfiguraĵon.
Laŭ la stato de2010 la tabelo enhavas 118 kemiajn elementojn, kies malkovro estis konfirmita. 94 nature troveblas sur la Tero kaj la resto estas sintezitaj elementoj, kiuj estis produktitaj enpartiklaj akceliloj. Elementoj 43 (teknecio), 61 (prometio), 93 (neptunio) kaj 94 (plutonio) ne havas stabilajnizotopojn kaj estis unue malkovritaj per sintezo; tamen, kiel oni poste eltrovis, ili troviĝas en spuraj kvantoj kiel produktoj de disfalo de naturaj radioaktivaj elementoj.
Unu el la publikaĵoj deOtto Theodor Benfey en la gazetoChemistry estis modelo deampleksa perioda tabelo, foje referencata kiel la "perioda heliko". Unuafoje publikigita en1964, ĝi klare montras la lokon delantanidoj kajaktiniidoj. La elementoj formas du-dimensian spiralon, starte elhidrogeno, kaj faldante sian vojon ĉirkaŭ du duoninsuloj, nome la transiraj metaloj, kaj la lantanidoj kaj aktiniidoj. Superaktiniida insulo estas jam izoligita.[2]
LaUnuiĝintaj Nacioj (UN) deklaris la jahron 2019 esti la "Internacia Jaro de la Perioda Tabelo de la Kemiaj Elementoj" (IYPT,International Year of the Periodic Table, 2019), celante altigi tutmondan konscion de kielĥemiadaŭrigebla evoluo kaj provizas solvojn al tutmondaj defioj enenergio,edukado,agrikulturo aŭsano. Tiel la lastatempaj eltrovoj kaj nomado de kvar "pezegaj" elementoj de la perioda sistemo kun laatoma numero 113 (Nihonio), 115 (Moskovio), 116 (Livermorio), 117 (Teneso) kaj 118 (Oganesono). La dediĉo koincidas kun la 150-a datreveno de la disvolviĝo de la perioda tabelo.[3]. Eventoj enParizo,Murcio kajTokio estas por memorigi la eventon[4].
