Granda orcino (Orcinus orca) aŭorko[3] estascetaco. Ĝi apartenas al subfamilioorcinenoj (Orcininae), al kiu apartenas ankaŭ lamalgranda orcino (Pseudorca crassidens).
Masklaj orcinoj povas longi ĝis 10 m kaj pezi ĝis 9 tunojn. Femalaj orcinoj longas 8,5 m kaj pezas 5,5 tunojn. Kun tiuj dimensioj, orcino estas la plej granda specio de delfenoj. Ĝi havas grandan dorsannaĝilon, kiu longas ĉe maskloj ĝis 1,8 m. La kaposupro, brustaj, dorsaj kaj vostaj naĝiloj estas nigraj, la gorĝo kaj la ventro estas blankaj. La flankoj kaj la dorso estas nigraj kun la escepto de ovala blanka makulo super kaj malantaŭ la okuloj kaj unu varia „selo" malantaŭ la granda dorsa naĝilo. Tiu "selo" kaj la formo de la dorsa naĝilo servas la cetesplorojn kaj la identigon de la unuopaj cetoj.
Ili troviĝas dismare, sed plej ofte en la akvoj dearkto kajantarkto. Ili preferas la bordoproksimajn akvojn kaj golfetojn. Grandaj orcinoj aperas eĉ ĉe la eŭropaj atlantikaj bordoj, precipe en la heringriĉaj akvoj ĉirkaŭ Islando kaj Norvegio. Aliloke ili troveblas nur escepte.
Orcinoj povas estis subakve 15 minutojn kaj naĝi kun rapido de 45 km/h. Ilia nutrado konsistas ĉefe elkalmaroj,birdoj,fokoj kajfiŝoj same kiel aliajdelfenoj kajcetacoj, kiel ekz.blua baleno, sed ĝi ĉasas eĉŝarkojn, kiujn ĝi murdas per specifa ĉastekniko. Eĉ blankaŝarko apartenas al ĝiaj predaĵoj.
Orcino apartenas al la plej inteligentaj marajrabobestoj. Ĝi ĉasas plej ofte en asocio kaj specialiĝas diverse:
la orcinoj de Sud-Ameriko ĵetas sin dum ĉasado jefokoj eĉ sur strandon.
en Islando ĝi ĉasasharingojn per vosta naĝilo, frapante ilin per tio ĝis senkonscio. Tiam ĝi manĝas ilin en trankvilo.
en Kanado la cetoj ĉasas plebandoj kaptas eĉ bluan balenon. Pro tio oni evoluigis specifan taktikon. Kelkaj bestoj mordas la predotan ceton ĉe la vosta naĝilo por bari la fornaĝon, dume aliaj mordas ĉe la kapo kaj la okulproksimo tiel malhelpante la subakviĝon.
Femala orcino (orcinino) naskas en ĉiu 4-a ĝis 5-a jaro postgravedeco de 15-16 monatoj. Orcinoj vivas en asocioj (lernejoj), kiujn gvidas pli maljuna orcinino. La orcinidoj restas eĉ post plenkreskado ĉe la familio. Tiu formo dematriarkeco estis pli frue nekonata ĉe predantaj bestoj vivantaj plej ofte en haremoj. Oni malkovris la aferon en la 1970-aj jaroj.
La fiŝvorantaj orcinaj grupoj (ĝis 100 kaj pli da bestoj) estas plej ofte pli grandaj ol tiuj orcinaj grupoj, kiuj manĝas aliajn marajn mamulojn (malpli ol 10).
Ina orcino povas vivi averaĝe 50 jarojn (malofte eĉ 80), dum viraj bestoj havasvivdaŭron de 30 jaroj (malofte ĝis 50).
Nomon kielmurda ceto aŭmurda delfeno aŭmurda baleno ĝi ricevis pro la atakoj kontraŭ mamuloj, ĉefe balenoj. Neniam okazas, ke orcino kaptas, murdas homojn aŭ formordas piedojn, krurojn, krom en kaptiteco.
Orcinoj neniam estis celo de fiŝkaptado (nur Sovetunio ĉasis ilin en la 1960-aj jaroj por furaĝo, por la felobestaj bienoj). Homoj ĉiam rigardis ilin kiel rivalojn. En la 1950-aj jaroj, la islanda registaro eĉ petis helpon de Usono por ekstermi ĉiujn orcinojn en la proksimaj akvoj.
La besto aperas ekde la 1960-aj jaroj endelfinarioj. Orcino aperis en la usona filmoFree Willy (Liberigu Vilĉjon) kielKeiko. Tiu filmo donis al ĝi ioman pozitivan reputacion.
↑IUCN 2015.2 donas mapon de ĉiuj maroj kie orcinoj verŝajne povas enesti, atentigante ke parto de tiu areo ne baziĝas sur observoj. La vivareo ŝajne estas pli vasta ol kiom oni supozis antaŭ kelkaj jaroj.
![Vivareo de Grandaj Orcinoj (blua)[2]](/mt/?noimg=&dark=on&url=https%3a%2f%2feo.wikipedia.org%2fwiki%2fDosiero%3aCypron-Range_Orcinus_orca.svg)
