| Monarkio de Hispanio | ||
|---|---|---|
 | ||
 | ||
| absoluta monarkio(1700–1812) konstitucia monarkio(1812–)  | ||
| Komenco | 1700vd | |
| Antaŭe | monarkio de Hispaniovd | |
| Lando(j) | Hispaniovd | |
| Fondinto(j) | Filipo la 5-avd | |
| Retejo | Oficiala retejo | |
LaMonarkio de Hispanio (hispane Monarquía de España), konstitucie referencata kiella Krono (la Corona), estaskonstituciainstitucio kaj historia ofico deHispanio.[1] Ĝi estis ankaŭ nomita laHispana Monarkio (Monarquía Hispánica).[2]
La monarkio enhavas la regantanmonarkon, lian aŭ ŝian familion, kaj la organizaĵon de la Reĝa Domo (Casa Real) kiu eltenas kaj faciligas la agadon de la monarko en la plenumo de siaj reĝaj devoj kaj rajtoj.[3][4] La Hispana Monarkio estas reprezentata de la reĝoFilipo la 6-a, lia edzino lareĝino Letizia, kaj ties filinoj laPrincino de Asturio Leonor, kaj la Infantino Sofía.
LaHispana Konstitucio de 1978 reestablis[1][5]konstitucian monarkion kiel formo de regado de Hispanio. La konstitucio de 1978 konfirmis la rolon de La Reĝo de Hispanio kiel personeco kaj enkorpigo de la Hispana Ŝtato kaj simbolo de la daŭra unueco kaj restado de Hispanio.[3][6] Konstitucie la reĝo estas laŝtatestro kaj ĉefkomandanto de laHispanaj Armitaj Fortoj.[3][6] La konstituciokodigas la uzadon de reĝaj stiloj kaj titolaro,privilegiojn,heredan sukcedrajton al la krono, kompenson, kajregentecon okaze deneplenaĝeco aŭ leĝa senrajtigeco de la monarko.[3][6] Laŭ la konstitucio, la monarko estas ankaŭ ŝlosila por helpi la rilatojn kun la "ŝtatoj de sia historia komunumo".[3][6] La Reĝo de Hispanio servas kiel la prezidento de laOrganizaĵo de Iberamerikaj Ŝtatoj por la Edukado, Scienco kaj Kulturo, supozeble reprezentanta ĉirkaŭ 700,000,000 personojn en 24 ŝtatoj membroj tutmonde. En 2008, Juan Carlos la 1-a estis konsiderata la plej populara estro en la tutaIberameriko.[7][8]
La Hispana Monarkio havas iel siajn radikojn en laVisigota Regno fondita enHispanio kajAkvitanio (laVisigota Regno havis sian ĉefurbon enTuluzo, en nuntempaLangvedoko, tiam parto de Akvitanio) en la 5a jarcento, kaj poste en la kristanaj sukcedaj ŝtatoj kiuj luktis en la t.n.Reconquista post laIslama invado de Iberio en la 8a jarcento. Interdinastia geedziĝo interIzabela la 1-a (Kastilio) kajFernando la 2-a (Aragono) unuigis Hispanion en la 15a jarcento. La lasta pretendanto al la Krono de laBizanca imperio, nome Andreas Paleologos, vendis sian imperian titolon al Fernando la 2-a de Aragono kaj Izabela la 1-a de Kastilio antaŭ sia morto en 1502.[9] Tamen, ne estas pruvaro ke iu hispana monarko estis uzanta la bizancajn imperiajn titolojn, kio konvertus la reĝon de Hispanio en legitimaImperiestro de Romo.
LaHispana Imperio iĝis unu el la unuaj mondajpotencoj post Izabela kaj Fernando financis la esplorajn vojaĝojn deKristoforo Kolumbo tra la Atlantika Oceano. Tio kondukis al lamalkovro de Ameriko, kio iĝis la fokuso de la hispana koloniado.
Post du jarcentoj de monarkoj el laHabsburgoj (16a kaj 17a) kaj aliaj du de monarkoj el laBurbonoj okazis kelkaj interrompoj. Jam komence de la 19a jarcento lafranca invado napoleona interrompis dum kelkaj jaroj la rajtojn de la hispanaj reĝoj, kaj dum parto de la tempo anstataŭis ilin perJozefo Bonaparte. Poste laUnua Respubliko (1873-1874) kaj poste laDua Respubliko (1931-1939) estis respublikaj interreĝadoj. Ankaŭ lareĝimo deFrancisco Franco el 1939 malhelpis la ŝtatestrecon de monarkoj. Kvankam teorie en1947 Hispanio konstituiĝis enReĝlando post la aprobo de la frankisma leĝo pri laSukcedo en la Ŝtatestreco, praktike nur post la morto de FrancoJohano Karlo la 1-a iĝis vera reĝo.
En 2010, la buĝeto por la hispana monarkio estis 7,4 milionoj da eŭroj, unu el la plej malalta publika elspezo por la institucio de monarkio en Eŭropo.[10][11] Logike, konsiderinte ke ĉiuj eŭropaj monarkioj apartenas al landoj multe pli riĉaj ol Hispanio.
