Lalupo (Canis lupus) estasmamulo el la familio dekanisedoj. Ĝi estas antaŭulo de hejmahundo. Ĝi havas maldelikatan hararon kun diversa koloro laŭ ties vivmedio. Ĝia bleko estasululado,hurlado kajhojlado = tirbojado.
La lupo havas kelkajn similojn kun lagermana ŝafhundo, longas 1,5 m, pezas 40 – 50 kg. Lupoj pariĝas inter decembro kaj februaro, laŭte hurlante, en marto kaj aprilo lupinoj naskas 4 ĝis 6 lupidojn, kutime en grotoj. Pri siaj idoj ili modele zorgas. Dum la unuaj 10 tagoj patrino tute ne forlasas ilin, manĝaĵojn alportas patro. Poste lupidoj malfermas okulojn kaj komencas rampi tra nesto. Lupino ilin mamnutras du monatojn, poste donas al ili viandopecetojn, kiujn ŝi vomis, por ke la idoj ricevu la manĝon jam parte digestitan. Post duonjaro lupidoj komencas lerni ĉasadon kun plenkreskaj bestoj.
Somere lupoj ĉasas malgrandajn bestetojn kaj manĝas eĉ arbarajn fruktojn, sed vintre la etaj bestoj malaperas sub la neĝo kaj la lupoj ne havas alian eblon ol ĉasicervojn kajkapreolojn. Tiam lupaj familioj kuniĝas en hordon gvidatan de la plej forta kaj sperta lupo kaj ĉasas komune pelante grandan ĉasaĵon eĉ multajn kilometrojn.
Dum la lastaj jardekoj lupoj revenis en plurajn areojn kie ili malaperis antaŭ ĉirkaŭ 100 jaroj, ekzemple en sudan kaj orientan Francion, en Svision, en grandan parton de Germanio.
Lupoj kajursoj estis en historiaj tempoj la ĉefaj rabobestoj enEŭropo. Kiam Eŭropo estis kovritaj de pli da arbaro ol nun, homoj timis enarbariĝi, speciale nokte, timante atakojn.
Remburita lupo por kompari kun virogrando."Kiel oni hejmigis hundojn" - video de la jutuba kanaloScivolemo.
Estas konataj diversaj ekzemploj de malsovaĝigo de la lupoj.Interesa historio okazis en laRusia imperio komence de la20-a jarcento. En1904ĉeĥa lutisto Josef Repeček, loĝinta apudĈita, malsovaĝigis du lupidojn, trovitajn de li en lupkuŝejo, post mortigi ilian patrinon. De tiam li uzis ilin anstataŭ ĉevalo, prezentante en diversaj foiroj, histrionejoj, dum popolaj festoj. Printempe1909 Repeček ekveturis je ili alSankt-Peterburgo, sed somere1910 mortis apudTjumeno. Ambaŭ lupoj nur mallonge postvivis lin.[2]
Latibeta lupo (Canis lupus chanco), ankaŭ konata kiel la lana lupo, estas griza lupsubspecio indiĝena al Azio de Turkestano ĉie enTibeto ĝisMongolio, nordaĈinio kaj la hinda subkontinento. En Tibeto kajLadako ĝi estas konata kielchánkú aŭshanko.
Laiberia lupo (Canis lupus signatus) vivas en la norda duono de Iberio.
.jpg)
_subspecies.png)
_2.jpg)
